Zastosowanie filmu w celu wzbogacania wiadomości i umiejętności zapobiega werbalizmowi procesu nauczania – uczenia się. Film znajduje się aktualnie na jednym z czołowych miejsc wśród wielu sposobów ilustrowania tematów lekcyjnych.
Zastosowanie filmu w nauczaniu fizyki
Nauczyciel w szkole tradycyjnej był centralną postacią i bezpośrednio oddziaływał na ucznia koncentrując na sobie jego uwagę. Aktualnie uczeń czerpie wiedzę z różnorodnych źródeł i tradycyjna lekcja przestała być dla niego interesująca. Atrakcyjność lekcji może być podniesiona jedynie z zastosowaniem różnorodnych środków dydaktycznych, jednak nigdy nie zastąpią one nauczyciela. Głównym celem stosowania w nauczaniu środków dydaktycznych jest zasada poglądowości.
Współczesne środki stanowią często samodzielne źródło informacji i spełniają wiele funkcji dydaktycznych, których prawidłowe wykorzystanie wymaga od nauczyciela odpowiedniego przygotowania. Nauczyciel staje się organizatorem procesu nauczania – uczenia się wykorzystując obecnie różnorodność środków audiowizualnych, a wśród nich filmu dydaktycznego, programu komputerowego, prezentacji, przezroczy, fazo- i foliogramów. Nowoczesne techniki nauczania wymagają zastosowania na lekcjach środków dydaktycznych w sposób zintegrowany.
Lekcje telewizyjne są bardzo atrakcyjną formą przekazania informacji, jednak powinny być one stosowane umiejętnie. Korzystanie zbyt często z projekcji powoduje wśród uczniów znużenie i utratę atrakcyjności, co zamiast podniesienia efektów przyniesie ich utratę. Efektywność zastosowania tej metody może się podnieść tylko wtedy gdy między projekcjami zastosuje się dłuższe odstępy czasu. Ważne jest również to, aby zainteresować uczniów prezentowanym materiałem, a nie środkiem dydaktycznym i jego możliwościami.
W nauczaniu fizyki dominującą metodą jest metoda laboratoryjna, podczas której uczniowie angażują się w wykonywanie ćwiczeń, a zastosowanie środków audiowizualne (w tym filmu) pełni funkcję uzupełniającą i wzmacniającą oddziaływanie. Połączenie różnych metod daje dużo lepsze wyniki niż stosowanie tylko jednej metody. Projekcje telewizyjne są bardzo cenną pomocą dydaktyczną, jednak pod warunkiem że szkoła dysponuje odpowiednimi urządzeniami takimi jak wideo lub komputer w pracowni oraz odpowiednia ilość kaset w szkole i w domu. Zaletą stosowania magnetowidu jest prostota obsługi i duże możliwości manipulowania obrazem oraz kopiowania i wielokrotnego wykorzystywania nagrania wideo. Nauczyciel ma wtedy możliwość przygotowania i nagrywania takich fragmentów filmów, które jego zdaniem będą najbardziej trafne aby zrealizować założone cele lekcji. Zainteresowaniem nauczycieli cieszy się również samodzielne rejestrowanie obrazów przy pomocy kamery. Ograniczeniem i to dość znacznym jest tu brak odpowiedniego sprzętu w postaci kamery, gdyż nie jest on jeszcze powszechny w naszych szkołach.
Film dobrze jest prezentować wtedy, gdy nie istnieje możliwość pokazu autentycznych przedmiotów ze względu na rozmiary (zbyt małe lub zbyt duże) lub zjawisk, których technicznie nie można pokazać w pracowni ze względu na stopień złożoności.
Stosowanie filmu w nauczaniu fizyki może pomóc w rozwiązywaniu wielu zadań, między innymi:
- pełniejszemu zrozumieniu lub pogłębieniu informacji na temat określonego zjawiska lub przedmiotu,
- dostarczeniu materiału, którego nie można zaprezentować z zastosowaniem innych metod lub środków,
- zaspokojeniu potrzeby poznania otaczającej rzeczywistości i zjawisk w niej zachodzących.
Uczeń oglądając film może napotkać szereg trudności w zrozumieniu prezentowanego materiału. Jedną z najważniejszych jest szybkość prezentacji. Uczeń rejestruje tylko spostrzeżenia lecz ich nie systematyzuje. Tak zdobyta wiedza jest krótkotrwała i szybko ulatuje z pamięci jeśli nie zostanie wzmocniona za pomocą innych środków i metod.
Prowadząc lekcję telewizyjną nauczyciel nie może ograniczyć się jedynie do demonstrowania filmu, powinien wyjaśniać prezentowane sekwencje, pokierować obserwacją uczniów oraz odpowiednio motywować.
Przystępując do organizacji lekcji telewizyjnej wskazane jest przygotowanie słowa wstępnego lub krótkiego referatu, który może być uzupełnieniem, poszerzeniem lub uaktualnieniem problematyki poruszanej w filmie. Konieczne jest również przygotowanie uczniów do racjonalnego odbioru obrazu. Można to osiągnąć dyktując przed projekcją pytania ukierunkowujące obserwację, które pomogą uświadomić uczniom co jest najważniejsze, i na co szczególnie należy zwrócić uwagę w czasie emisji. Po projekcji uczniowie odpowiadają na podane wcześniej pytania. Podczas omawiania zagadnień można w celu ugruntowania wiedzy zdobytej podczas oglądania filmu posłużyć się przezroczami. Omawianie wcześniej przygotowanych przezroczy służyć może również kontroli stopnia przyswojenia przez uczniów prezentowanego filmu.
Lekcje telewizyjne oprócz prezentacji nowego materiału mogą służyć również powtórzeniom tzw. sprawdziany telewizyjne. Jednym ze sposobów prowadzenia sprawdzianu jest odtwarzanie wybranych fragmentów filmu z wyłączoną fonią. Zadaniem uczniów jest wtedy objaśnienie i opisanie zachodzącego zjawiska. Problemem może być jednak w tym przypadku wolniejsze tempo pracy niektórych uczniów oraz brak precyzji w wypowiadaniu się, spowodowane niewielkim zasobem słów charakterystycznych dla języka fizyki.
Zajęcia z zastosowaniem filmu wzbudzają zainteresowanie uczniów, aktywizują ich i poszerzają horyzonty wiedzy; przyczyniają się do wzbogacenia uczniów o nową wiedzę, do usystematyzowania posiadanej wiedzy oraz do podniesienia sprawności w posługiwaniu się słownictwem, stwarzają wiele możliwości wychowawczych i dydaktycznych. Zastosowanie filmu w celu wzbogacania wiadomości i umiejętności zapobiega werbalizmowi procesu nauczania – uczenia się. Film znajduje się aktualnie na jednym z czołowych miejsc wśród wielu sposobów ilustrowania tematów lekcyjnych, nie należy jednak uważać go za uniwersalny środek dla zwiększenia efektywności, ponieważ nawet najlepszy film nie zapewni automatycznie odpowiednich wyników.
Opracowanie: mgr Beata Sulej
Bibliografia
1. Jacoby J.: „Film w nauczaniu”, PWN, Warszawa 1979.
2. Okoń W.: „Słownik pedagogiczny” PWN Warszawa 1981.
3. Okoń W.: „Podstawy wykształcenia ogólnego”, NK, Warszawa 1967.
4. Frątczak J.: „Efektywność filmów szkolnych”, Fizyka w szkole
5. Wawer R.: „Kilka uwag ogólnych o filmie w dydaktyce”, Wychowanie techniczne w szkole.
|
