Na potrzeby niniejszej publikacji sformułowałam następujący problem postawiony w postaci pytania: Co wpływa na sukces w nauce języka obcego oraz czym charakteryzują się osoby, które łatwo i skutecznie opanowują język?
Wszyscy wiemy, że w obrębie tej samej klasy pojawiają się uczniowie o bardzo różnych cechach. Różnice między nimi wiążą się z cechami, w których się wychowują, odnoszą się do ich indywidualnych właściwości i dotyczą sposobów ich zachowania się w klasie .
RÓŻNICE ŚRODOWISKOWE
Często uczniowie w tej samej klasie pochodzą z różniących się od siebie środowisk społecznych, a środowisko społeczne ułatwia lub utrudnia uczniowi naukę. Z punktu widzenia języka obcego różnice środowiskowe mogą silniej wpłynąć na osiągnięcie sukcesu niż w przypadku wielu innych przedmiotów szkolnych. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że istnieje wyraźna zależność pomiędzy bogactwem języka ojczystego i biegłością w posługiwaniu się nim, a sukcesem w nauce języka obcego. Środowisko zaś, z którego pochodzi dziecko, silnie rzutuje właśnie na poziom opanowania języka ojczystego. Dzieci ze środowisk mówiących niezbyt bogatym językiem ojczystym, o małym zasobie słownictwa i niewielkiej płynności wypowiedzi napotykają w nauce języka obcego duże trudności. Łatwiej z kolei przychodzi nauka języka uczniom z tych rodzin, w których operuje się poprawnym językiem ojczystym, i w których przywiązuje się dużą wagę do rozmawiania ze sobą, komunikacji i kontaktu. Niezłym wskaźnikiem jest tu wykształcenie matki, gdyż – pomimo równouprawnienia – to ona spędza z dzieckiem więcej czasu, kiedy jest ono jeszcze małe i to najczęściej jej sposób posługiwania się językiem kształtuje język dziecka. Na ogół, choć nie w każdym przypadku, wykształcenie rodziców wiąże się z ich uczestnictwem rodziny w kulturze, a więc z liczbą czytanych książek, gazet i czasopism, wizytami w kinie i teatrze. Wszystko to wpływa na poziom języka dziecka. Środowisko odgrywa też dużą rolę w rozmiarach materialnego wsparcia, jakie otrzymuje uczeń w postaci słowników, magnetofonu, telewizji kablowej, komputera, czy choćby własnego miejsca do pracy. Najistotniejsze jest jednak wsparcie psychiczne ze strony rodziny, a więc zachęta i stałe akcentowanie, że nauka w ogóle, a nauka języka w szczególności jest dla rodziców sprawą pierwszorzędnej wagi. Określa się to jako wysokie aspiracje edukacyjne w rodzinie. Nauczyciel musi się nauczyć sprawnie odróżniać, którzy z jego uczniów mają dodatkowe, środowiskowe trudności w nauce języka, a którzy wkładają w naukę za mało pracy i zaangażowania.
RÓŻNICE INDYWIDUALNE
Różnice indywidualne wiążą się z takimi czynnikami na przykład jak:
- wiek,
- płeć,
- inteligencja,
- lateralizacja,
- modalność,
- pamięć,
- osobowość,
- motywacja i postawy,
- style poznawcze,
- strategie uczenia się.
W większości przypadków – z pewnym wyjątkiem motywacji i postaw – nauczyciel nie ma możliwości wpływu na indywidualne właściwości ucznia. Musi je jednak poznać i nauczyć się je uwzględniać. Po początkowym wysiłku włożonym w poznanie uczniów, jego praca będzie łatwiejsza, a osiągane efekty dydaktyczne znacznie lepsze.
STYLE POZNAWCZE UCZNIÓW I STRATEGIE UCZENIA SIĘ
Uczniowie różnią się między innymi tym że jest niejednakowy ich sposób podchodzenia do nowych, jeszcze im nie znanych zajęć. Sposoby te to tzw. style poznawcze. Najważniejszym z nich jest styl myślenia. Niektórzy uczniowie charakteryzują się stylem refleksyjnym. Poświęcają wiele czasu na zastanowienie , uczą się powoli, ale popełniają mniej błędów. Wypadają oni lepiej w sprawności pisania, lepiej też radzą sobie z opanowaniem gramatyki. Inny styl poznawczy powodujący zróżnicowanie klasy to styl ujmowania zjawisk. Uczniowie posługujący się stylem logicznym starają się narzucić logiczny szkielet na całość poznawanych wyrazów i form, często zadają pytanie "dlaczego". Uczniowie posługujący się stylem warstwowym gromadzą po prostu nowe fakty jedne po drugich w sposób dość nieuporządkowany, nie szukają zasad budowy zdań, nie korzystają z podsumowań językowych, tabel gramatycznych i komentarzy. Różnie też przebiega proces wnioskowania na podstawie nowo poznanego materiału. Część uczniów wnioskuje z łatwością budując regułę na podstawie kilku tylko przykładów. Stosują więc oni szeroki styl generalizowania. Inni postępują ostrożnie i obawiają się sformułować zasadę dysponując nawet wielu przykładami. Prezentują więc wąski styl generalizacji. Uczą się wolniej, ale pewniej. Niejednakowo też uczniowie włączają lub odrzucają nowe informacje i zjawiska. Niektórzy, widząc np. formę nieregularną, bez zdziwienia włączają ją do swojego zasobu wiedzy. Oznacza to elastyczny, otwarty styl inkorporowania zjawisk. Pozostali starają się nowej, niewygodnej, niezgodnej z poznanymi regułami formy nie zauważyć lub nagiąć ją do reguł już istniejących. Tak działają uczniowie o stylu dogmatycznym. I tu występuje więc różnica tempa i sposobu przyswajania języka.
KOMU SIĘ UDAJE, CZYLI CO WIEMY O DOBRYCH UCZNIACH?
Istnieje powszechne przekonanie o tym , że istnieją specyficzne zdolności językowe. Wiąże się ono zapewne z tym, że znajomość języka obcego kojarzy się potocznie z dobrą wymową i swadą. Stąd osoby o umiejętnościach naśladowczych i pewnej dozie pewności siebie uchodzą zazwyczaj za osoby dobrze radzące sobie w nauce języka obcego. Nie sposób jest jednak określić specyficznych zdolności językowych. Na posługiwanie się językiem składa się raczej wiele różnych predyspozycji i umiejętności szczególnych. Umiejętności te są bardzo zróżnicowane, toteż w ich kształtowaniu przydatne są także różnorodne uzdolnienia. I tak:
- w opanowaniu wymowy przydatny jest słuch muzyczny,
- w opanowaniu słownictwa przydaje się dobra pamięć, przede wszystkim zaś pamięć mechaniczna,
- w nauce gramatyki usługi oddaje umiejętność analizowania, wychwytywania analogii i zauważania różnic, a więc umiejętność krytycznego myślenia i pamięć logiczna – cechy wiążące się na ogół ze zdolnościami do nauk ścisłych,
- w nauce mówienia przydatna jest umiejętność ryzykowania, skutecznego radzenia sobie z trudnościami, aktywność i cechy ekstrawertyka,
- w nauce rozumienia ze słuchu i słuchania usługi oddaje skupienie, wyciszenie i introwersja.
Innymi słowy, zdolności językowe jako takie nie istnieją. Na opanowanie języka składa się wiele elementów, a każdy z nich wiąże się z nieco innym rodzajem zdolności i predyspozycji. Im więcej różnorodnych predyspozycji, tym łatwiej, szybciej i skuteczniej przebiega proces uczenia się. Osoby, które skutecznie opanowują język obcy charakteryzują się:
- znajomością swojego języka ojczystego,
- gotowością do podjęcia komunikacji,
- brakiem obawy przed błędem,
- uczeniem się przez działanie,
- samodzielnością i skłonnością do zachowań autonomicznych,
- gotowi są w naukę języka włożyć swój czas, wysiłek i pomysłowość,
- silną motywacją do nauki.
Literatura:
Hanna Komorowska "Metodyka nauczania języków obcych", Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2002.
Opracowała: Iwona Godleś
|
