Mając na względzie bogatą ofertę programów komputerowych mogących wspomagać nauczanie matematyki, w artykule zaprezentuję multimedia, które miałam okazję poznać. Przedstawię zakres materiału dydaktycznego, rodzaj programów narzędziowych, elementy systemu multimedialnego, zastosowany interfejs użytkownika oraz techniczne wymagania trzech rekomendowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Nauki komputerowych programów dydaktycznych.
Teresa Szczech Szkoła Podstawowa Przechlewo
Edukacyjne oprogramowanie multimedialne proponuje ponad 20 firm. Programy komputerowe do nauczania matematyki wprowadzają na rynek m.in. Nahlik Soft, Young Digital Poland, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
1. Pitagoras 2001 Szkoła podstawowa IV – VI
Program firmy Nahlik Soft pomyślany jako narzędzie pomocnicze do nauki matematyki w szkole. Obejmuje materiał nauczania klas IV, V i VI szkoły podstawowej zgodny z podstawami programowymi Ministerstwa Edukacji Narodowej i zalecany do użytku szkolnego – nr zalecenia 1246/2001. Autorzy programu: Zespół Wit-Soft, Bogdan Lesiak. Recenzenci: Helena Lewicka (autorka programu nauczania "Matematyka wokół nas") oraz Tadeusz Marczewski (autor programu nauczania "Działam, więc umiem").
Program zawiera kilkaset zadań ze wskazówkami i przykładami rozwiązań, zestawy testów sprawdzających oraz zwięzły podręcznik z potrzebnymi definicjami i wzorami. Każde z zadań występuje w kilku losowo dobieranych wariantach. Zadania uporządkowane są tematycznie oraz podzielone na następujące działy i poddziały:
- arytmetyka
- obliczenia liczbowe
- zadania różne
- ułamki
- procenty
- potęgi i pierwiastki
- zadania tekstowe
- geometria
- planimetria
- zadania różne
- trójkąt (zadania różne, trójkąt prostokątny, równoramienny)
- czworokąt (kwadrat, prostokąt, romb, trapez)
- okrąg (koło)
- stereometria
- prostopadłościan
- graniastosłupy
- ostrosłupy
Program Pitagoras może być łatwo przystosowany do różnych programów nauczania, m.in. "Matematyki wokół nas", "Matematyki 2001", "Działam, więc umiem" lub programu maksymalnego. Dodatkowe programy nauczania można pobrać przez Internet. Wybranie któregoś z programów nauczania włączy i przypisze do poszczególnych klas zadania zgodnie z danym programem. Opcja program maksymalny umożliwia użytkownikowi dostęp do wszystkich zadań zawartych w Pitagorasie, lecz z podziałem na klasy zasugerowanym przez autorów programu komputerowego.
W czasie rozwiązywania zadań uczeń ma możliwość korzystania z notatnika, kalkulatora, programu rysunkowego. Na ogół jednak użycie do pomocy zwykłej kartki papieru, ołówka i podręcznego kalkulatora okazuje się wygodniejsze. Program oferuje uczniom szczegółowe wskazówki i podpowiedzi korepetytora. Wskazówki podają stopniowo kroki rozwiązywania, a wreszcie niemal całkowite rozwiązanie zadania. Korzystanie z kolejnych wskazówek wiąże się z obniżeniem ilości przewidzianych za dane zadanie punktów. Aby uniknąć niepotrzebnej straty punktów, okienko ze wskazówkami otwiera się początkowo puste. Uczeń może go zamknąć bez poniesienia konsekwencji.
Postępy w nauce są punktowane, rejestrowane i przedstawiane na wykresach. Ewidencja wyników może być prowadzona dla wielu uczniów oddzielnie. Aby uzyskać maksymalną ocenę użytkownik musi rozwiązać zadania samodzielnie, bez korzystania z pomocy Pitagorasa. Program umożliwia każdemu uczniowi obejrzenie wykresu wyników uzyskanych w czasie bieżącej sesji z programem oraz poznanie sumarycznych wyników ze wszystkich dotychczasowych sesji. Dla każdego działu pokazany jest procent rozwiązanych zadań oraz średnia ocena (procent oceny maksymalnej).
Oprócz zestawu zadań w programie znajduje się kilka zbiorów testów obejmujących materiał z matematyki dla klasy VI. Uczeń powinien wykonać w jednej sesji wszystkie zadania danego testu. Testy realizowane są bez wskazówek oraz jednokrotnie. Pozwala to na ocenę opanowania danego działu matematyki w warunkach przypominających typowy sprawdzian pisemny.
Program Pitagoras posiada w miarę zrozumiały zestaw symboli graficznych, służących do komunikacji z komputerem. W celu ominięcia nieporozumień część ikon opatrzono dodatkowo nazwą polecenia. Użytkownik może również skorzystać z systemu pomocy Pitagorasa.
Atutem programu jest wynagradzanie ucznia za trafne rozwiązanie zadania krótką melodyjką, ciekawym efektem dźwiękowym lub pochwałą korepetytora. W przypadku popełnienia błędu program również dostarcza uczniowi informacji zwrotnej.
Aby korzystać z programu należy spełnić następujące wymagania sprzętowe i systemowe:
- komputer IBM AT lub 100% kompatybilny z procesorem 486 DX 2/66 MHz (zalecane Pentium),
- minimum 8 MB pamięci RAM,
- dysk twardy, napęd CD-ROM przynajmniej podwójnej szybkości,
- karta grafiki VGA, myszka, karta dźwiękowa (zalecana),
- system operacyjny Windows 95/98/NT/2000/ME lub XP.
W przypadku wystąpienia problemów w czasie instalacji lub korzystania z programu, firma Nahlik Soft umożliwia uzyskanie pomocy technicznej. Użytkownik może również skorzystać ze strony internetowej firmy, na której znajduje się uaktualnienie wersji (update) oraz omówienie często spotykanych problemów.
2. Matematyka 2001. Program komputerowy do podręcznika dla klasy 4 szkoły podstawowej
Program Matematyka 2001 wspomaga nauczanie matematyki w formie interakcyjnej zabawy. Obejmuje gry, animacje, zadania o różnych poziomach trudności i powiązane z systemem podpowiedzi. Jest ściśle skorelowany z podręcznikiem do klasy 4, nawiązuje do konkretnych pojęć oraz umiejętności, występujących i rozwijanych w podręczniku. Nauczyciel realizujący inny program nauczania może także wykorzystać CD-ROM Matematyka 2001, szczególnie animacje do prezentacji przerabianego tematu.
Zadania zawarte w programie są pogrupowane tematycznie i podzielone na 15 następujących działów:
- Liczby i słowa
- System rzymski
- Tabelki arytmetyczne
- Działania pamięciowe
- Kolejność wykonywania działań
- Działania pisemne
- Symetrie
- Oś liczbowa i latawce
- Ułamki zwykłe – postać graficzna
- Zegary
- Wyrażenia dwumianowane
- Naokoło figury
- Całe mnóstwo kwadracików
- Skala
- Budowanie z klocków
Program uwzględnia stopniowanie trudności zadań oraz umożliwia rejestrację poprawnych odpowiedzi w obrębie 4 poziomów trudności – A, B, C i D. Automatyczna zmiana poziomu trudności następuje po poprawnym rozwiązaniu 3 zadań z tego samego poziomu. Uczeń używając przycisku Parametry może samodzielnie ustawić różne opcje danego zadania oraz wybrać poziom trudności. Rozwiązując zadanie uczeń ma możliwość skorzystania z podpowiedzi. Odbywa się to jednak kosztem punktu.
Zamieszczone w programie gry pozwalają na połączenie cech dobrej zabawy z wartościowym materiałem dydaktycznym oraz są bodźcem do rywalizacji pomiędzy programem a uczniem lub między uczniami. Wprowadzenie elementów zabawy pozwala uniknąć znużenia i zniechęcenia dziecka i zachęca je do doskonalenia sprawności rachunkowych, umiejętności logicznego myślenia, ćwiczenia spostrzegawczości.
Gry uporządkowano w 9 różnych grup:
- Cztery warunki
- Labirynt
- Kółko i krzyżyk z liczbami
- Pasjans
- Pięć działań
- Dopasuj
- W poszukiwaniu skarbu
- Same pary?
- Bitwa morska
Podobnie, jak w przypadku zadań, program umożliwia zmianę opcji danej gry w okienku Parametry. Program Matematyka 2001 zawiera także niespodzianki. Są to ciekawostki matematyczne, które wzbudzając zainteresowanie, stymulują aktywność dziecka i zachęcają je do nauki. Również tutaj istnieje możliwość ustawienia różnych opcji i poziomów trudności oraz skorzystania z opisu danej niespodzianki.
Tytuły "Dwie wieże", "Piętnaście" i "Dwadzieścia" oznaczają gry strategiczne dla dwóch osób. Matematyczne łamigłówki kryją się pod nazwami: "Matematyczny kodeks działań", "Dziurawe słupki", "Odkryj regułę", "Waga" oraz "Ułamki zwykłe – postać graficzna". Animacje pt. "Rachujące pałeczki" i "Dzielenie z resztą" doskonalą spostrzegawczość i umiejętność skupienia uwagi.
Twórcy programu komputerowego Matematyka 2001 uwzględnili, iż większość uczniów klas czwartych znajduje się na poziomie myślenia konkretno-obrazowego, wielu nie osiągnęło wprawy w czytaniu tekstu, różny jest także poziom koordynacji wzrokowo-ruchowej, odporności emocjonalnej czy samooceny.
Interfejs programu cechuje właściwy dobór systemu ikoniczno-symbolicznego pod kątem ich znaczenia dla ucznia. Efektywną komunikację zapewnia odpowiedni czas ekspozycji symbolu, jego wielkość i kształt. Pasek menu zawiera optymalną liczbę elementów (14 w głównym, 6 w oknach pozostałych). W oknach Zadania, Gry, Niespodzianki pasek menu rozmieszczony jest wzdłuż prawej pionowej krawędzi ekranu monitora. Staranne opracowanie programu pod względem graficznym sprzyja wyrabianiu u uczniów poczucia estetyki.
Program zapewnia uczniowi natychmiastową odpowiedź w formie dźwiękowej oraz poprzez zachowanie animowanej postaci mrówki. Rozwiązanie zagadnień z poziomu najwyższego D nagradzane jest dodatkowo oklaskami. Elementami wspomagającymi ucznia podczas pracy z programem są: głos lektora czytającego polecenia, możliwość ponownego wyświetlenia polecenia, skorzystanie z opisu zadania, gry lub ciekawostki oraz sięgnięcie w ostateczności do podpowiedzi. Przycisk ? uruchamia zbiór informacji na temat zasad rozwiązywania zadań, korzystania z niespodzianek oraz sposobów zapewnienia sobie zwycięstwa w grach.
Wymagania programowe i sprzętowe programu Matematyka 2001:
- procesor Intel Pentium-II,
- system operacyjny Windows 98SE/Me/2000/XP,
- karta grafiki dysponująca trybem 800x600 punktów 16-bitowej palecie kolorów,
- pamięć operacyjna 64 MB RAM dla Windows 98SE/Me lub 256 MB RAM dla Windows 2000/XP,
- napęd CD-ROMx8, karta dźwiękowa, sterowniki DirectX 5.0,
- przeglądarka Microsoft Internet Explorer 6.0 lub Mozilla Firefox 1.0.
3. EduROM multimedialna baza wiedzy Matematyka
Pakiet przedmiotowy "EduROM multimedialna baza wiedzy Matematyka" firmy Young Digital Poland to obszerne opracowanie wszystkich zagadnień matematycznych objętych programem szkoły podstawowej w klasach 4 – 6. Materiał zawarty na pięciu płytach CD-ROM w pełni odpowiada podstawie programowej nauczania matematyki na drugim etapie edukacyjnym. Program EduROM Matematyka posiada rekomendacje Ministerstwa Edukacji i Nauki jako środek dydaktyczny zalecany do użytku szkolnego – nr zalecenia 1627/2004. Jest to program demonstracyjno-ćwiczeniowy, przygotowany w wersji jednostanowiskowej i sieciowej. Aplikacja ta zawiera: ponad 900 zagadnień, 100 filmów i animacji, 387 nagrań, około 4300 zdjęć i innych ilustracji, 1600 ćwiczeń, 18 testów sprawdzających i prawie 4000 multimedialnych stron.
Program składa się z trzech części przeznaczonych do poszczególnych klas, podzielonych na następujące rozdziały:
- klasa IV
- liczby naturalne
- działania pisemne
- ułamki zwykłe i dziesiętne
- figury płaskie
- prostopadłościany
- klasa V
- liczby naturalne
- ułamki zwykłe
- ułamki dziesiętne
- liczby całkowite
- wielokąty i ich własności
- pola wielokątów
- graniastosłupy
- klasa VI
- liczby wymierne
- przykłady przyporządkowań
- wyrażenia algebraiczne
- procenty
- figury na płaszczyźnie
- ostrosłupy.
W każdym z powyższych rozdziałów wyodrębniono tematy. Struktura poszczególnych tematów obejmuje dwie części: wykład i ćwiczenia. Dany temat otwiera "strona tytułowa", na której użytkownik może znaleźć tytuły wszystkich zagadnień zawartych w danym temacie. Strona "Zapamiętaj" kończy wykład i poprzedza strony z ćwiczeniami. Zawiera ona definicje i streszczenia wiadomości, które należy zapamiętać. Dla ułatwienia wprowadzono tutaj możliwość odsłuchania poszczególnych definicji odczytanych przez lektora.
Strony z ćwiczeniami umożliwiają sprawdzenie stopnia przyswojenia materiału. Znajdują się one na końcu każdego tematu oraz rozdziału. Ćwiczenia polegają m.in. na zaznaczaniu poprawnych odpowiedzi, przesuwaniu elementów, wpisywaniu haseł, liczb, łączeniu ze sobą punktów itp.
Wyniki ćwiczeń zapisywane są przez program. Pozwala to na kontrolę postępów w nauce oraz wskazywanie błędów wymagających poprawy. Uruchomienie okna Raport umożliwia uczniowi poznanie ilości poprawnych i błędnych odpowiedzi oraz wyniku procentowego. Ponadto można także uruchomić edycję poprawnego rozwiązania zadania i rodzaju popełnionych błędów.
Dzięki wzbogaceniu informacji multimedialnymi prezentacjami: animacjami, trójwymiarowymi modelami, wykładami czytanymi przez lektora itd., program EduROM wspomaga ucznia w nabywaniu umiejętności sprawnego rozwiązywania zadań i testów matematycznych, w rozwijaniu wyobraźni przestrzennej, pobudza do zgłębiania wiedzy.
Program multimedialny EduROM Matematyka zawiera następujące programy narzędziowe:
- Notatki – program umożliwiający uczniowi tworzenie i przeglądanie własnych komentarzy i zapisów.
- Zakładki – narzędzie służące do zaznaczania najważniejszych lub interesujących stron.
- Wyszukiwarka (szukaj) – umożliwia łatwe i skuteczne przeszukanie całego materiału według słów kluczowych lub kategorii.
- Kalkulator – pozwala na wykonywanie działań matematycznych: dodawania, odejmowania, mnożenia, dzielenia i obliczania procentów.
- Kalkulator pisemny – program narzędziowy, który umożliwia wykonywanie sposobem pisemnym czterech działań arytmetycznych.
- Definicje – narzędzie wyjaśniające matematyczne pojęcia i definicje.
- Figury płaskie – zbiór kilkudziesięciu opisanych i oznaczonych symbolami matematycznymi figur geometrycznych.
- Figury przestrzenne – zestaw trójwymiarowych modeli brył.
- Wzory – program zawierający kilkadziesiąt wzorów matematycznych.
- Biogramy – program narzędziowy EduROM Matematyka P4 (kl. IV), który w ciekawy sposób przedstawia sylwetki słynnych matematyków.
- Ciekawostki – ciekawe informacje z różnych dziedzin nauki.
- Przykład – tłumaczy matematyczne pojęcia i podaje przykładowe rozwiązania zadań oraz umożliwia uruchamianie kolejnych etapów prezentowanego przykładu.
- Wyniki – umożliwia przejrzenie wyników ćwiczeń z wszystkich tematów i rozdziałów.
Program EduROM może być wykorzystywany przez kilku uczniów na tym samym komputerze. Aby zapewnić możliwość kontrolowania indywidualnych wyników nauki, są oni zarejestrowani jako odrębni użytkownicy.
Interfejs pakietu multimedialnego EduROM
Większość opcji programu dostępna jest z głównego ekranu aplikacji. Ikony znajdujące się w centralnej części ekranu opatrzone są dodatkowo nazwą opcji, np.: Spis treści, Notatki, Wyniki, eduNET. Na każdej stronie tematu aktywne są: główny pasek aplikacji, pasek otwierający programy narzędziowe oraz pasek nawigacyjny. Główny pasek aplikacji posiada funkcjonalność zbliżoną do strony głównej. Po umieszczeniu kursora na danej ikonie pojawia się opis wyjaśniający funkcję danego symbolu.
Podobnie kursor myszy pozwala poznać znaczenie ikon w programie narzędziowym. Pasek nawigacyjny pojawia się na dole ekranu po otwarciu tematu. Przy jego pomocy można poruszać się między rozdziałami, tematami i stronami poszczególnych tematów.
Osiągnięciu pożądanych efektów odbioru informacji sprzyja dobór kolorów. W programie zastosowano odmienne kolory do wyróżniania zasadniczych elementów prezentacji, a inne do oznaczania wskazówek lub pozostałych wiadomości. Ukierunkowaniu uwagi ucznia pomaga wykorzystywanie pustych przestrzeni wokół ważnych informacji poprzez stosowanie ramek oraz koloru.
Prosta obsługa programu, jednolity i przyjazny interfejs pozwalają użytkownikowi łatwo zorientować się, w jaki sposób odpowiadać na pytania, czy też, w jaki sposób przewijać strony lub wyszukiwać potrzebne informacje.
W odniesieniu do eduROMu zminimalizowano niebezpieczeństwo encyklopedyzmu. Użytkownik nie musi przechodzić przez sterty informacji, gdyż są one umieszczone niejako przy okazji. Uczeń ma możliwość sięgnięcia do niektórych z nich. Program unika również niebezpieczeństwa związanego z rozpowszechniającym się zjawiskiem, zwanym edutainment, polegającym na zbyt rozrywkowej prezentacji materiału edukacyjnego.
Nieliczne błędy, np. nazywanie konstrukcją rysunku wykonanego przy użyciu ekierki lub zbyteczna zamiana liczby mieszanej na ułamek niewłaściwy w trakcie wykonywania odejmowania, nie zmieniają mojego przekonania, iż eduROM Matematyka wydaje się jednym z niewielu podręczników, które uczeń może polubić.
Minimalne wymagania techniczne programu.
Do prawidłowej pracy z programem eduROM, komputer powinien spełniać następujące wymagania techniczne:
Dla systemów operacyjnych Windows 95/98/ME:
- 64 MB pamięci operacyjnej,
- procesor Pentium 200MHz;
Dla systemów operacyjnych Windows 2000/XP:
- procesor Pentium 500MHz (zalecane 1 GHz),
- 256 MB pamięci operacyjnej;
Pozostałe parametry:
- karta graficzna pracująca w rozdzielczości 800x600 i tysiącami kolorów
- napęd CD-ROM,
- 16 bitowa karta dźwiękowa, mikrofon i mysz,
- 30 MB wolnego miejsca na dysku,
- Internet Explorer w wersji 5.0 lub wyższej.
Dla ułatwienia pracy z programem eduROM firma Young Digital Poland przygotowała także wersję sieciową - eduLAN, działającą w lokalnej sieci szkoły. Umożliwia ona prowadzącemu lekcję:
- sterowanie pracą uczniów ze stanowiska nauczyciela – np. synchroniczne sterowanie pracą uczniowskich stacji roboczych, podgląd ekranu wybranej stacji, zablokowanie dostępu uczniom do wybranych przycisków itp.
- organizowanie pracy grupowej uczniów – np. gry między zespołami z wykorzystaniem ćwiczeń programu eduROM.
- monitorowanie postępów uczniów w nauce, korygowanie przesyłanych prac.
- przekazywanie uczniom swoich uwag i wskazówek drogą elektroniczną.
Do prawidłowej pracy z programem eduLAN ( wersja wielostanowiskowa EduROM) należy spełnić następujące warunki:
- karta graficzna pracująca w jednakowej rozdzielczości (800x600 lub więcej) na wszystkich komputerach,
- połączenie komputerów siecią TCP/IP 100 Mbit/s,
- wydzielony komputer, na którym zostanie zainstalowany materiał z płyt CD-ROM – serwer plików (15 GB wolnego miejsca na jednym dysku),
- wydzielony komputer, na którym zostanie zainstalowany program EduROM (dla nauczyciela),
- system operacyjny Windows 95/98/Milenium.
ZAKOŃCZENIE
Strach przed matematyką to tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie. W jego przezwyciężeniu może pomóc zastosowanie w procesie nauczania-uczenia się matematyki multimedialnych pomocy dydaktycznych.
Multimedia wspomagają intelektualnie uczniów, zwiększają ich aktywność, uatrakcyjniają proces uczenia się, a tym samym przyspieszają i skracają czas nauki. Są także środkiem doskonalącym pracę nauczyciela, pomagającym mu w organizacji zajęć, monitorowaniu postępów dydaktycznych oraz podnoszącym efektywność procesu dydaktycznego.
Stosowanie multimediów wymaga jednak od nauczycieli nie tylko wiedzy merytorycznej, ale również przygotowania psychologiczno-pedagogicznego, metodologicznego i technicznego, a także umiejętności celowego doboru i wykorzystania multimedialnych pomocy dydaktycznych.
Obok posiadania przez nauczycieli określonych kompetencji w zakresie wykorzystania technologii informacyjnej we wspomaganiu procesu kształcenia oraz jakości dostępnych programów komputerowych niezbędne jest także właściwe wyposażenie szkół w sprzęt komputerowy. Mam nadzieję, że w niedalekiej przyszłości powszechność wykorzystania edukacyjnego oprogramowania multimedialnego w polskich szkołach będzie uzależniona jedynie od nauczycieli, świadomych niezbędności elektronicznych środków przekazu.
Teresa Szczech
Szkoła Podstawowa
Przechlewo
ŹRÓDŁA ELEKTRONICZNE
- Dąbrowski, M., Mostowski, K. (2005). Matematyka 2001. Płyta CD-ROM do podręcznika dla klasy 4 szkoły podstawowej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S. A.
- EduROM multimedialna baza wiedzy Matematyka Szkoła podstawowa. Gdańsk: Young Digital Poland S. A. 2001-2005.
- http://www.nahliksoft.com.pl/phtml/p-pit6sp.html, 28.12.2005
- http://www.srodki-dydaktyczne.mein.gov.pl/www/rightbar.php?levelx=2&subject=18&kind=41, 30.12.2005.
- http://www2.ydp.com.pl/ydp/multimedia/1032,Matematyka.html/, 30.12.2005.
- http://www2.ydp.com.pl/ydp/multimedia/1045,Szkola-podstawowa.html/, 30.12.2005.
- http://www2.ydp.com.pl/ydp/multimedia/1045,Szkola-podstawowa.html?nid=89, 30.12.2005.
- Zespół Wit-Soft, Lesiak, B. (2001). Pitagoras 2*103+1. Szkoła podstawowa 4-6. Kraków: Nahlik Soft.
BIBLIOGRAFIA
- Chodnicki, J., Dąbrowski, M., Pfeiffer, A. ( 2005). Matematyka 2001. Podręcznik Szkoła Podstawowa. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S. A..
- Hatalska, N. (2002). Multimedia w nauczaniu przedmiotowym. Nowa Szkoła, nr 5, 2002.
- Mejssner, M. (2005). Multimedia uczą. Ergo Forum Wychowawców, nr 10, 2005.
- Nahlik, K. (2001). Pitagoras wersja 2*103+1 Podręcznik użytkownika. Kraków: Nahlik Soft.
- Podręcznik użytkownika EduROM Szkoła podstawowa. Gdańsk: Young Digital Poland S.A. 2001-2005..
- Zielińska, B., Świst, M. (1992). Matematyka 4. Książka dla nauczyciela. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
|
