www.szkolnictwo.pl

Sytuacja szkolna ucznia w dużej mierze uwarunkowana jest jego sytuacją rodzinną. Dziecko dorastające w rodzinie, w której nie występują żadne patologie ma szansę na prawidłowy rozwój emocjonalny, fizyczny i psychiczny. Natomiast dziecko z balastem problemów rodzinnych napotyka zazwyczaj wiele trudności w osiągnięciu sukcesów w szkole.
Szczególnie trudna jest sytuacja ucznia pochodzącego z rodziny, w której pojawia się alkoholizm. Kształtuje on wówczas u siebie wadliwe postawy społeczne wynikające z patologicznego funkcjonowania rodziny. Często buntuje się on przeciw swojej sytuacji, ale na ogół jest to bunt wewnętrzny. Na zewnątrz jednak milczy. System obowiązujących w domu „zasad” kształtuje u niego poczucie nieufności i zagrożenia ze strony społeczeństwa. Roztaczane przed dzieckiem konsekwencje nie przestrzegania tych zasad doprowadzają do zaburzeń w jego prawidłowym rozwoju emocjonalnym. Dziecko zamyka się w sobie, ze strachu nie mówi o swojej rodzinie, wstydzi się swojej „inności” i stara się ją ukryć pod płaszczem kłamstw. Nakazana przez dorosłych nieufność wobec ludzi powoduje brak poczucia bezpieczeństwa i utratę poczucia własnej wartości.
Sprzeczność pomiędzy wizją idealnej rodziny a rzeczywistością budzi u dziecka chaos i poczucie niesprawiedliwości.
Dzieci wychowujące się rodzinach z problemem alkoholowym żyją z poczuciem winy. Wierzą, że ponoszą odpowiedzialność za zachowanie swoich rodziców i są w tym przez nich utwierdzane: „Mam przez Ciebie same kłopoty”, „Gdybyś był lepszym uczniem, nie miałbym tyle kłopotów”. Ponadto dzieci zaczynają przenosić na siebie problemy rodziny. Martwią się sytuacją w domu, nałogiem ojca lub matki, brakiem pieniędzy. Zaczynają szukać sposobu na względne poczucie spokoju i stabilizacji, co przybiera często postać cichego przyzwolenia na niewłaściwe traktowanie i krzywdzenie przez dorosłych. Zdarza się, że przejmują rolę rodziców wobec młodszego rodzeństwa. Żyjąc w stałym poczuciu strachu i niesprawiedliwości przyjmują dogodną dla siebie postawę obronną. Przybiera ona formę rezygnacji bądź tez agresji i złości. Zarówno pierwsza jak i druga postawa powoduje kształtowanie się u dziecka niewłaściwych zachowań, które zdecydowanie wpływają na jego relacje rówieśnicze i sytuacje szkolną.
Brak w domu warunków do nauki i odrabiania zadań domowych pogłębia niechęć i negatywna postawę wobec szkoły. Niepowodzenia w nauce maja na ogół wpływ na pozycję ucznia w klasie, stopień aprobaty i sympatii ze strony kolegów. Napięcie jakie dziecko odczuwa w związku z niepowodzeniami, odmienna sytuacja rodzinna i materialna prowadzi najczęściej do zachowań agresywnych, które ją rozładowują.
Zdarza się, że chęć nawiązania relacji interpersonalnych jest dla dziecka z rodziny alkoholicznej kolejnym niepowodzeniem na polu życia społecznego. Przyczyną są braki kulturowe i językowe. Poprawność ich wypowiedz odbiega znacznie od jakości wypowiedzi ich kolegów i koleżanek. Ponadto mają trudności ze skupieniem uwagi na rozmówcy , co znacznie utrudnia nawiązanie kontaktu. Przeszkodę stanowi również nieumiejętność przestrzegania językowych i kulturowych konwencji społecznych. Świadomość własnych ułomności oraz wrażliwość powodują, że reagują zamknięciem się w sobie lub agresja na zwracane im uwagi.
W tej sytuacji nieoceniona jest pomoc ze trony wychowawcy. Działania powinny być podejmowane wielokierunkowo. Konieczne jest kształtowanie poprawnych stosunków interpersonalnych, poczucia własnej wartości, właściwe interpretowanie norm społecznych i kulturowych oraz stwarzanie możliwości osiągania sukcesów w nauce.
Każdy z tych uczniów powinien być traktowany indywidualnie, ponieważ każdy z nich boryka się z innymi problemami emocjonalnymi i rodzinnymi.
Dzieci z rodzin alkoholicznych często odsunięte są na margines życia klasowego. Nauczyciel powinien więc dążyć do zapewnienia mu życzliwości i sympatii ze strony innych uczniów. Można to osiągnąć przez umiejętne i dyskretne włączanie ich do uroczystości klasowych oraz eksponowanie ich zdolności i umiejętności na forum klasy i szkoły. Eliminowanie aspołecznych wzorców zachowań wymaga stałego wskazywania na alternatywne sposoby postępowania, przy jednoczesnym zaspokajaniu potrzeb dziecka.
Dziecko otoczone życzliwością, mające poczucie wsparcia ze strony nauczyciela łatwiej poradzi sobie z problemami, a w przypadku ich nasilenia będzie szukało pomocy.

OPRACOWAŁA: Magdalena Pałasz