Przedmiotem niniejszego referatu jest nieprawidłowy rozwój mowy dziecka oraz wady wymowy jakie występują najczęściej u dzieci.
Od stanu mowy dziecka zależy w znacznej mierze powodzenie w nauce, a w szczególności ma ona wpływ na początkową naukę czytania i pisania. Prawidłowo rozwinięta mowa ustna stanowi podstawę nauki czytania i pisania. Rozwój mowy pisanej jest jak gdyby przedłużeniem mowy ustnej.
Praca nad rozwojem mowy dziecka rozpoczyna się już w okresie gaworzenia i może trwać do 6-7 roku życia. W tym okresie rodzice powinni obserwować rozwój mowy swojego dziecka i zwracać uwagę na nieprawidłowości w jego rozwoju. Wyróżnia się trzy grupy dzieci z nieprawidłowym rozwojem mowy według następujących cech:
l) mówienie z opóźnieniem, choć wymowa jest od razu prawidłowa
2) mowa we właściwym czasie, ale nieprawidłowa
3) mowa z opóźnieniem i długo nieprawidłowa.
Jeżeli do 3 roku życia mowa nie rozwinie się, trzeba podejrzewać opóźniony rozwój mowy. Wg H. Spionek opóźnienie mowy może przejawiać się w:
- późniejszym pojawieniem się gaworzenia
- późniejszym pojawieniem się pierwszych słów
- ubóstwie słownika
- późniejszym pojawieniem się zdań prostych i złożonych
- nieprawidłowej gramatyce
- przedłużającym się okresem mowy dziecięcej charakterystycznej dla wcześniejszych okresów.
W procesie rozwoju mowy bardzo ważną rolę pełni prawidłowa percepcja słuchowa, a także tzw. słuch fonematyczny czyli zdolność do różnicowania dźwięków, ich analizy i syntezy w korze mózgowej. Doskonalenie słuchu fonematycznego postępuje z wiekiem, przy czym tempo tego doskonalenia jest różne u różnych dzieci .Jednym z najbardziej uchwytnych przejawów opóźnienia tego rozwoju są trudności w czytaniu i pisaniu.
Przyczyn opóźnienia mowy upatruje się w czynnikach wewnątrzpochodnych i zewnątrzpochodnych. Do pierwszych zalicza się dziedziczność, brak naturalnego pędu do mowy i do naśladownictwa, osłabienie uwagi i ogólnej sprawności motorycznej wszystkich mięśni, a w tym mięśni narządu mowy. Do czynników zewnątrzpochodnych mogących powodować opóźnienie mowy, należą choroby w pierwszym roku życia, które hamują rozwój ruchowy oraz czynniki środowiskowe( np. wychowywanie dziecka wśród osób głuchych, niedosłyszących) .
O wadach wymowy mówimy wtedy, gdy odbiega ona od normy fonetycznej ogólnie przyjętej w danym języku. Wady te obejmują nieprawidłowości w realizacji poszczególnych głosek aż po ciężkie wady, które utrudniają kontakt z otoczeniem.
Do wad nie zaliczamy cech wymowy dziecięcej, które są normalnym przejawem jej niedojrzałości, jak też dopatrywać się ich w regionalizmach, które stanowią lokalną normę językową.
Największą grupę wad wymowy tworzą wady artykulacyjne określane mianem dyslalii.
Dyslalia -to nieprawidłowość w wymawianiu jednej głoski, wielu głosek lub niemal wszystkich głosek od razu(bełkot). W obrębie dyslalii wyróżniamy:
Seplenienie - to nieprawidłowa wymowa głosek s, z, dz, c, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź. Wśród przyczyn, które powodują seplenienie wymienia się nieprawidłową budowę narządów mowy, upośledzony słuch, nieprawidłowy zgryz, niesprawność języka i warg oraz niektóre choroby dróg oddechowych.
Reranie - to nieprawidłowa realizacja głoski r. Głoska ta może być wymawiana jak l, j, rl lub jest opuszczana. Bezpośrednią przyczyną rerania jest niedostateczna sprawność języka.
Nieprawidłowa wymowa głosek k, g.Głoski te są wyrażane jak t, d, zdarza się ich opuszczanie. Przyczyną jest nieprawidłowa praca języka.
Bezdźwięczność - polega na wymawianiu głosek dźwięcznych bezdźwięcznie np.: woda - foda, żaba - szaba. Przyczyną bezdźwięczności jest zwykle zaburzenie słuchu fonematycznego.
Nosowanie - zachodzi wtedy ,gdy głoski nosowe wymawiane są jako ustne lub odwrotnie. Przyczynami nosowania może być niedrożność jamy nosowo-gardłowej, przewlekłe katary, skrzywienie przegrody nosa, przerost trzeciego migdałka ,rozszczepy podniebienia. Wszystkie głoski wymawiane są z silnym zabarwieniem nosowym.
Jąkanie - stanowi osobną grupę wad mowy. Polega na zaburzeniu koordynacji pracy narządów: oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego. mowa jąkających się jest wybuchowa lub monotonna. W czasie mówienia mogą występować współruchy np.: wysuwanie języka, kręcenie głową. Poglądy na przyczyny jąkania są zróżnicowane.
Wyróżnia się następujące:
l) zachwianie procesów nerwowych ,zaburzenia snu, surowe wychowanie
2) ogólny zły stan fizyczny dziecka wywołany złym odżywianiem i pielęgnacją po przebytej chorobie zakaźnej lub innej
3) nowa sytuacja życiowa np.: początek nauki szkolnej
4) gwałtowne przeżycia o ujemnym charakterze
Zaburzenia mowy wywierają ujemny wpływ na cały rozwój dziecka, dlatego bardzo ważna jest praca logopedyczna z dziećmi, u których występują wady wymowy. Ćwiczenia powinny być stosowane systematycznie i powinny utrwalać zdobyte umiejętności oraz angażować dziecko tak by zrozumiało potrzebę ćwiczeń.
Bardzo ważną rolę odgrywa współpraca z rodzicami, którzy muszą brać czynny udział w korygowaniu wad wymowy swojego dziecka. Konieczne jest więc ścisłe współdziałanie logopedy i rodziców, aby ich praca nad wadą wymowy dziecka przyniosła oczekiwane efekty.
Literatura:
1. Demel G. „Elementy logopedii”
2. Demel G. „Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola”
3. Sawa B. „Jeżeli dziecko źle czyta i pisze”
Referat opracowała
Agnieszka Dębska
|
