Dekoracja – na ścianie lub kurtynie duży symbol Polski Walczącej oraz wycięte z brystolu krzyże z nazwami miejsc bitew i kaźni Polaków.
Odgłosy wybuchów, nalotu bombowego.
Komunikat radiowy o wybuchu wojny (wykorzystano nagranie z filmu pt.”Hubal”).
Władysław Broniewski „Wrześniowym rankiem”
Melodia z czołówki filmu „Hubal”.
Narrator – przewodnik
(Może być w mundurze żołnierskim).
Niemcy hitlerowskie zaatakowały Polskę 1 września 1939 roku. Salwy z pancernika Schleswig-Holstein na polską składnicę wojskową na Westerplatte rozpoczęły II wojnę światową. 182 żołnierzy pod dowództwem majora Henryka Sucharskiego bohatersko broniło się przez siedem dni.
Konstanty Ildefons Gałczyński „Pieśń o żołnierzach z Westerplatte”
Narrator – przewodnik
8 września Niemcy dotarli pod Warszawę. Od 22 września miasto walczyło w pełnym okrążeniu. W jego obronie obok wojska uczestniczyły formacje ochotników. Ludność cywilna wznosiła barykady, gasiła pożary, wspomagała żołnierzy.
Antoni Słonimski „Alarm dla Warszawy”
Julian Przyboś „Póki my żyjemy”- fragment
Piosenka „Dnia pierwszego września” w wykonaniu ucznia w stroju warszawskiego andrusa; skrzypcowy akompaniament w wykonaniu uczennicy.
Narrator – przewodnik
Ataki niemieckie przyniosły wielkie straty. Obrońcom Warszawy zaczęło brakować amunicji, żywności, wody. Stolica upadła – musiała ulec przeważającej sile wroga – ale nie została pokonana. Przypomnijmy słowa Stefana Starzyńskiego, ówczesnego prezydenta Warszawy.
„Chciałem, by Warszawa była wielka...” – fragment przemówienia Stefana Starzyńskiego.
Melodia z filmu „Hubal” z odgłosami walki.
Narrator – przewodnik
W nocy z 9 na 10 września rozpoczęła się największa bitwa kampanii wrześniowej – bitwa nad Bzurą; 19 września ustał bój na Kępie Oksywskiej; obrońcy Helu walczyli do 2 października. 17 września atak wojsk radzieckich zadał ostateczny cios polskiej obronie.
Rozbiór ziem Polskich dokonany przez Niemcy i Związek Radziecki przyniósł Polakom nie tylko utratę niepodległości, ale i wyjątkowo krwawą okupację z masowymi represjami, egzekucjami i wywózkami oraz próbą likwidacji wszelkich śladów państwowości i kultury polskiej.
„...Wojna, wojna!
Pociągami całemi
Uwożą lud z naszej ziemi.
.........................................
Boże, coś kazał miłować bliźniego,
Cóż Ci za krzywdę skrawek naszej ziemi
Uczynił, Boże, żeś na świata kres
Tyle krwi, tyle klątw, tyle łez
Zażądał od nas, Ty, Bóg nieogarnięty,
Żywy, sprawiedliwy, święty”.
W. Niemojewski
Zbigniew Herbert „17 września”
Fragment wspomnień o zsyłce w głąb Związku Radzieckiego).
„Którejś nocy do drzwi zapukali Rosjanie. Matka na klęczkach prosiła o pozostawienie nas w domu. Zapakowano nas na ciężarowe samochody, potem do bydlęcych wagonów i pojechaliśmy. Spaliśmy na słomie, jedliśmy niewiele, obok nas umierali ludzie. Po kilku tygodniach dotarliśmy do Ochry. W zimie mama pracowała przy karczowaniu lasu. Dokuczało nam zimno i wszy. Mama odmroziła sobie nogi. Lekarza nie było, wdała się gangrena. Zmarła 5 lutego 1945 roku. Sąsiedzi zawinęli jej ciało w koc i pogrzebali w obcej ziemi. Razem z bratem nie uczestniczyliśmy w pogrzebie, bo nie mieliśmy butów i odzieży”.
Danuta Chodorowska, „Kontakty” 1989, nr 21
Feliks Konarski „Katyń”
Melodia z filmu „Hubal” – motyw w powolnej, smutnej tonacji.
Narrator – przewodnik
Polska zaatakowana ze wschodu i zachodu uległa przemocy. Nie było szans na skuteczną obronę bez pomocy aliantów, a ci zawiedli. Zostaliśmy sami.
Władysław Broniewski „Żołnierz polski”
Narrator – przewodnik
Nastąpiła długa, ponura noc okupacyjna. Najeźdźcy prowadzili politykę dyskryminacji i eksterminacji ludności, a zwłaszcza elit społecznych i politycznych. 6 września 1939 roku hitlerowcy podstępnie aresztowali profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczej w Krakowie. Wieku z nich zginęło w obozach koncentracyjnych.Okupanci stosowali różne środki terroru – łapanki, uliczne egzekucje, masowe wywózki w głąb Rzeszy i do obozów koncentracyjnych.
Krzysztof Kamil Baczyński „Elegia o...[chłopcu polskim]”
„Na mojej ziemi
miliony mogił,
przez moją ziemię
przeszedł ogień,
przez moją ziemię
przeszło nieszczęście,
na mojej ziemi
był Oświęcim”.
Władysław Broniewski
„Nas nauczono – nie ma litości.
Po nocy śni mi się brat, który zginął,
któremu oczy żywcem wykłuto,
któremu kości kijem złamano.”
Krzysztof Kamil Baczyński
Narrator – przewodnik
Odpowiedzią na wzmożony terror okupanta był rozwój polskiego ruchu oporu i podjęcie walki zbrojnej. Konspiracja rosła szybko i przybrała charakter zorganizowany. Formą oporu było tajne nauczanie, które z inicjatyw indywidualnych przekształciło się w system konspiracyjnego szkolnictwa od podstawowego po wyższe. Ważną rolę odgrywała także dywersja i akcje Małego Sabotażu. Walka toczyła się zarówno w mieście, jak i na wsi.
Fragment „Kamieni na szaniec” Aleksandra Kamieńskiego od słów „Kamień rzucony w okno więźniarki...”
Piosenka „Dziś do ciebie przyjść nie mogę” w wykonaniu chóru szkolnego lub solisty.
Narrator – przewodnik
W marcu 1942 roku Niemcy przystąpili do akcji, której celem była ostateczna eksterminacja Żydów polskich. Do połowy 1943 roku zlikwidowali większość gett. W getcie warszawskim w kwietniu 1943 roku wybuchło powstanie nielicznych i słabo uzbrojonych bojowników żydowskich. Niemcy stłumili powstanie i spalili getto. Jego mieszkańcy zginęli lub zostali wywiezieni do obozów zagłady.
Władysław Broniewski „Ballady i romanse”
Julian Tuwim „Matka”– fragment
Piosenka „Warszawo ma” w wykonaniu uczennicy w stroju stylizowanym na ubiór dziewczyny z okresu II wojny światowej; akompaniament skrzypcowy.
Narrator – przewodnik
Polacy nie pogodzili się z utratą niepodległości. Ograniczone możliwości walki w kraju sprawiły, że wielu z nich przedostało się do Francji, a później do Anglii, aby walczyć wspólnie z aliantami. Ze wschodu dołączyła do nich armia Władysława Andersa. Wspólnie z Armią Czerwoną walczyła Armia Polska utworzona na terytorium Związku Radzieckiego. W historii II wojny światowej złotymi zgłoskami zapisały się akcje polskich lotników walczących w bitwie o Anglię, marynarzy z okrętów wojennych, żołnierzy walczących pod Narvikiem, Tobrukiem, Monte Cassino.
Władysław Broniewski „Co mi tam troski” - fragment
„Żołnierz, który zostawił ślady swojej stopy
na wszystkich niedostępnych drogach Europy,
szedł naprzód, gdy nie mogli najbardziej zajadli
i wdzierał się na szczyty, z których inni spadli”.
Jan Lechoń
Piosenka „Czerwone maki na Monte Cassino” – w wykonaniu chóru szkolnego.
Narrator – przewodnik
W 1944 roku Niemcy zaczęli ponosić klęskę na wszystkich frontach. Z zachodu w stronę Berlina posuwały się wojska anglo-amerykańskie, ze wschodu – wojska rosyjskie. Zbliżała się wolność, ale my w Polsce chcieliśmy wywalczyć ją sobie na własnych warunkach. Dlatego 1 sierpnia 1944 roku w Warszawie wybuchło powstanie.
Piosenka „Warszawskie dzieci” w wykonaniu chóru szkolnego.
Na scenę wchodzi dziewczyna i chłopiec w mundurkach harcerskich z biało-czerwonymi opaskami na rękawach - my mieliśmy również dla chłopca niemiecki hełm wypożyczony z prywatnej kolekcji. Uczniowie recytują fragmenty utworu Anny Świrszczyńskiej „Budowałam barykadę.
Dziewczyna:
HARCERZ
Ma szesnaście lat,
kosmyk włosów nad czołem,
brzuch wklęsły z głodu,
oczy, które tydzień nie spały
i karabin, który zdobył na wrogu
dziesięcioma palcami.
A między żebrami ma energię
paliwa rakiety kosmicznej.
Chłopiec:
ŁĄCZNICZKA
Ścigana seriami karabinów maszynowych
biega, czołga się, pełza,
pod kulami, pod bombami
przenosi rozkazy i meldunki.
Oduczyła się jeść i spać.
Jej ciało
to tylko oczy.
Dziewczyna:
STRZELAĆ W OCZY CZŁOWIEKA
Miał piętnaście lat,
był najlepszym uczniem z polskiego.
Biegł z pistoletem
na wroga.
Zobaczył oczy człowieka,
powinien był strzelać w te oczy.
Zawahał się.
Leży na bruku.
Nie nauczyli go
na lekcjach polskiego
strzelać w oczy człowieka.
Chłopiec:
JEJ ŚMIERĆ MA SZESNAŚCIE LAT
Konając we krwi na bruku
skąd ma wiedzieć, że kona.
Jest tak szczelnie wypełniona młodością,
że nawet jej konanie jest młode.
Nie umie umierać. Umiera przecież
pierwszy raz.
Narrator – przewodnik
Zaplanowane na kilka dni powstanie warszawskie trwało dwa miesiące. Brakowało broni, amunicji, żywności, wody, lekarstw. Wszystkiego. 2 października złożono broń. Powstańcy, którzy nie zginęli zostali wzięci do niewoli. Część z nich przedostała się do Puszczy Kampinoskiej, aby dalej prowadzić walkę z okupantem.
Piosenka „Deszcz, jesienny deszcz” w wykonaniu chóru szkolnego.
(Odgłosy strzałów, wybuchów)
A. Nowicki „Defilada w Berlinie”
Narrator – przewodnik
W kwietniu 1945 roku upadł Berlin. 8 maja Trzecia Rzesza skapitulowała i chociaż na Dalekim Wschodzie trwały jeszcze działania wojenne, dla Polski nastąpił koniec wojny. Jej bilans był jednak straszny. Wśród prawie 50 milionów ofiar II wojny światowej 6 milionów to Polacy, w tym około 3 miliony to obywatele polscy pochodzenia żydowskiego.
Apel poległych
Narrator prosi wszystkich o powstanie. Wymienia ofiary bitew i kaźni. Grupa chłopców odpowiada: „Cześć ich pamięci”.
Piosenka „Biały krzyż” w wykonaniu chóru szkolnego.
Józefa Radzymińska „Jest jeden czas miłości”
Melodia z czołówki filmu „Hubal”.
Ilona Jatczyszyn
Maria Skiba
