W dzisiejszym zdehumanizowanym świecie niezwykle istotne jest uwrażliwianie dzieci na potrzeby drugiego człowieka. Uczenie empatii, odkrywania siebie i innych poprzez działanie, daje wspaniałe efekty. Postanowiłam opublikować moją innowację dlatego, że wielu nauczycieli zadaje mi pytanie, w jaki sposób pracuję technikami dramy i teatru. Oto moja odpowiedź.
Rozszerzony program nauczania w klasie piątej szkoły podstawowej o zagadnienia teatralno – dramowe
Innowacja pedagogiczna
Anna Listewnik
nauczyciel języka polskiego
i pedagog dramy
Program jest zgodny z treściami obowiązującymi w nauczaniu w klasach IV-VI szkoły podstawowej nr DKW-4014-151/99. Wzbogacony jest zagadnienia dramowe, teatralne i filmowe .
Na realizację niniejszego programu przewiduję dwie dodatkowe godziny języka polskiego tygodniowo.
Konieczne jest posiadanie odrębnej sali lekcyjnej, której atmosfera oddawać będzie klimat sceny teatralnej.
Ewaluacja będzie dokonywana na bieżąco poprzez prowadzenie lekcji otwartych oraz wystawianie przygotowywanych przedstawień.
Wstęp
W naszej szkole uczniowie klas I-III kształcą się na podstawie programu nauczania wczesnoszkolnego w zakresie edukacji poprzez dramę. Posiadają umiejętności, które możemy rozwijać i nieustannie wzbogacać. Spotkania z dramą i teatrem dają tym dzieciom wiele radości, chcą one być coraz lepsze, zatem przełamują swoje zahamowania, rozwijają zdolności. Dzięki temu mogą w przyszłości osiągać wybitne sukcesy w dziedzinie, którą pokochają...
Stworzenie klasy piątej o rozszerzonym programie nauczania o zagadnienia teatralno - dramowe jest uzasadnione tym bardziej, że w naszym gimnazjum nauczyciele poloniści kontynuują edukację teatralno – dramową. Współpracują z panią Elwirą Rewińską i z Wybrzeżakiem, uczniowie gimnazjum regularnie spotykają się z aktorką panią Marzeną Nieczują – Urbańską.
Głównym celem niniejszej innowacji jest kształtowanie osobowości dzieci poprzez dramę, rozwijanie poczucia indywidualności, pewności siebie, uczenie twórczego myślenia, wspierane poprzez upowszechnianie kultury wysokiej – teatr, wartościowy film czyli wszechstronny rozwój.
W kręgu dramy
Drama należy do jednych z najbardziej efektywnych i aktywizujących metod nauczania. Jest ona stosowana coraz powszechniej w nauczaniu w wielu krajach na całym świecie.
Często pytam moich uczniów, kiedy lepiej zapamiętują treści omawiane na lekcjach języka polskiego: czy poznając je metodą dramową, czy też w inny sposób, na przykład poprzez burzę mózgów lub dyskusję? Odpowiedź jest zawsze podobna - uczniowie zdecydowanie wybierają metody dramowe. Dzięki tej metodzie bowiem wkraczają w świat, w którym żyją ich bohaterowie, razem z nimi przeżywają przygody, rozwiązują problemy. Dramowe metody nauczania wzmacniają i pobudzają wyobraźnię oraz inspirują do samodzielnej pracy uczniów.
Zajęcia prowadzone w ten sposób wymagają ciągłej aktywności umysłu i ciała. Kiedy odgrywamy role bohaterów, uczymy się empatii – odczuć, emocji innych, przeżywamy różne sytuacje, lepiej poznajemy siebie, swoją grupę, klasę i innych. Tutaj każdy może być Kopciuszkiem czy Małym Księciem. Dzielimy się na grupy, przyporządkowujemy kolejne sceny. Nie rozdajemy gotowych ról, tak jak w teatrze, improwizujemy, próbujemy i wystawiamy. Nauczyciel nie jest już wykładowcą, jest przewodnikiem, bacznym i wnikliwym opiekunem. Postaci powstają dzięki zwierciadłom naszego własnego doświadczenia. Uczniowie sami tworzą scenariusz i dzięki temu nie tylko uczą się twórczego myślenia, formułują wypowiedzi ze świadomością intencji, posługują się kategoriami czasu i przestrzeni – porządkują wydarzenia w kolejności chronologicznej, czy wzbogacają swoje słownictwo, ale też mają kontrolę nad kształtem i ostatecznym wynikiem pracy. Wszyscy biorą udział w przedsięwzięciu i wszyscy odnoszą sukces. Czują się bezpiecznie, są doceniani, wierzą w swoje możliwości, podnoszą własną samoocenę. Uczą się szanować swoje osiągnięcia oraz osiągnięcia innych, uznają wartość tego, kim są i co wnoszą swoją obecnością.
Każdy uczeń, nawet ten najbardziej nieśmiały, po kilku zajęciach włącza się do zabawy i coraz aktywniej w niej uczestniczy. Dzięki ćwiczeniom z kontaktem dotykowym w parach, elementom pantomimy, improwizacjom, dziecko uczy się pewności siebie i wzajemnego zaufania. Drama wykazała niejednokrotnie, że niesie ze sobą niczym niezastąpione cele terapeutyczne. Uczeń, który na przykład, łatwo traci panowanie nad sobą, rywalizuje z innymi , zawsze chce znajdować się w centrum uwagi, nabywa umiejętność kierowania własną aktywnością poprzez ćwiczenia rozwijające wrażliwość słuchową (rzeźba, stop-klatka, ćwiczenia pantomimiczne, inscenizacja). Dziecko, które ciągle poszukuje nowych bodźców i jednocześnie jest przepełnione nadmiarem wrażeń, dzięki grom z wyobrażonym przedmiotem w wyobrażonej przestrzeni, powstawaniem z niczego i innym formom artystycznym, wyładowuje nadmiar energii.
Podsumowując- zajęcia w klasie teatralno – dramowej będą polegały na wprowadzeniu:
- rozgrzewki dla ciała i głosu- cel: lepsza kondycja fizyczna i głosowa, lepsza tonacja, większa pewność siebie, rozwijanie świadomości własnego ciała i głosu, koncentracja uwagi (10 - 15 minut)
oraz następujących technik dramowych i teatralnych:
- odgrywanie ról, wchodzenie w rolę, wychodzenie z roli,
- pantomima,
- „zwierciadło”,
- „zmień czynność”,
- „zróbcie to w ten sposób”,
- „zmień przedmiot”,
- „perswazja”,
- „magiczna skrzynia”,
- „zagraj to”,
- „sprzeczka w tunelu”,
- „miasteczko” – gra symulacyjna,
- „historii z pojedynczych słów”,
- „czyja to właściwie opowieść?”,
- „współczesna bajka”,
- „krzesło barda”,
- „ głos i dźwięk”,
- „echo”,
- „muzyka w kręgu”,
- „orkiestra”,
- „machiny”,
- „teatr fizyczny”,
- „przedmioty z ciał”,
- „co to za historia?”,
- „metamorfozy”,
- „obrazy grupowe”.
Drama pełni funkcje terapeutyczne, bawi i uczy. Przede wszystkim ośmiela ucznia i przyspiesza jego rozwój na wielu płaszczyznach. Ciekawe i niekonwencjonalne techniki dramy zachęcają dzieci do nauki przedmiotu.
Zestawiając, drama uczy:
- wiary w siebie,
- przełamywania zahamowań,
- asertywności,
- rozumienia własnych doznań,
- nazywania ich,
- empatii,
- komunikacji interpersonalnej,
- rozwijania zmysłów,
- zachowań twórczych,
- rozładowywania napięć psychicznych,
- rozwiązywania konfliktów,
- przełamywania barier,
- analizy lektury,
- rozumienia liryki,
- efektywnej pracy indywidualnej,
- pracy w grupach,
- prostych ćwiczeń i umiejętności aktorskich,
- rozbudza teatralne zainteresowania dziecka,
- wzbogaca słownictwo.
Drama powoduje, że każdy uczeń, ten uzdolniony i ten, który ma problemy w szkole, czuje się bezpiecznie, nie boi się nowych wyzwań, świetnie się bawi i otwiera się na otaczający go świat...
Uczeń okazuje swoje emocje, przedstawia własne zdanie i umie je uzasadnić. Każda próba, nawet ta nieudana, jest nagradzana brawami, dziecko chętnie podejmuje kolejne wyzwania.
Rola nauczyciela w dramie zmienia się, staje się on partnerem, który inspiruje, naprowadza i nagradza. Drama daje dużo radości zarówno uczniowi jak i nauczycielowi. Powoduje, że szkoła staje się miejscem wspólnej twórczej pracy.
Spotkanie z teatrem
Uczniowie w klasie piątej wiedzą już, że teatr jest jednym z tekstów kultury. Posiadają podstawowy zasób słów związanych z teatrem, wiedzą, czym zajmuje się reżyser i scenograf. Potrafią nazwać ludzi biorących udział w przedstawieniu, przedstawiają zakres działania twórców spektaklu, wyrażają swoje opinie na temat gry swoich kolegów i koleżanek. Odwiedzili już Pałac Młodzieży w Gdańsku, próbowali swych sił na tamtejszej scenie, pod kierunkiem pani Agnieszki Stolc – Grewling. Teatru niczym nie można zastąpić... Myślenie teatrem od starożytności po dzisiejsze czasy wzbogaca życie człowieka. Powinniśmy się go uczyć bez przerwy, przypominając sobie historię kultury, z kręgu której się wywodzimy. Rozszerzając program języka polskiego o dwie godziny tygodniowo, pragnę:
1. zapoznać dzieci z ludźmi teatru (również z historią teatru gdańskiego),
2. z językiem teatru,
3. uzupełniać i ilustrować lekturę szkolną,
4. rozwijać ich wyobraźnię,
5. kształtować świadomość poprzez upowszechnianie kultury.
Planuję współpracę z Teatrem „Wybrzeżak”, który jest sekcją edukacji teatralnej Teatru Wybrzeże w Gdańsku, powstałą z inicjatywy pani dyrektor tego teatru Ewy Bonk – Woźniakiewicz w marcu 1995 roku. Głównym animatorem jest absolwent filologii angielskiej Uniwersytetu Gdańskiego Adam Rusiłowski. Asystentem do spraw edukacji jest aktorka Teatru Wybrzeże Marzena Nieczuja – Urbańska, z którą współpracują nauczycielki naszego gimnazjum.
Mój projekt obejmuje również współpracę z Pałacem Młodzieży w Gdańsku, gdzie dzieci będą spotykały się z panią Agnieszką Grewling – Stolc – nauczycielką teatru. Na scenie pałacu nasi uczniowie w klasie czwartej stawiali pierwsze kroki gry aktorskiej. Będziemy kontynuować naszą pracę w tym zakresie.
Pod hasłem „Gdańsk Teatralny” będziemy zapoznawać uczniów z historią Teatru Wybrzeże . Raz w miesiącu planuję wyjście do teatru lub lekcję prowadzoną przez aktorkę panią Marzenę Nieczuję – Urbańską. Będziemy także spotykać się z różnorodnymi współtwórcami dzieł scenicznych.
Film, program telewizyjny, reklama telewizyjna jako elementy edukacji medialnej.
Uczniowie klasy piątej zapoznali się już na lekcjach języka polskiego z tematyką podstaw procesu porozumiewania się, wiedzą, co to jest komunikacja werbalna i niewerbalna, bezpośrednia i medialna. Dzięki zajęciom informatycznym znają podział komunikatów medialnych.
Celem tej edukacji jest wskazanie uczniom drogi do świadomego, krytycznego i rozważnego korzystania z mediów oraz kształtowanie sprawności językowych. Nasze zainteresowania filmem na lekcjach języka polskiego będą tematycznie związane z adaptacjami lektur szkolnych:
- „Tajemniczy ogród”,
- „Harry Potter”,
- „W pustyni i w puszczy”.
Dzięki spotkaniom w klubie filmowym Federico Felliniego prowadzonym przez panią Elwirę Rewińską, uczniowie posiadają podstawy wiedzy o animacji, omawiali tematy:„Dzieci i zwierzęta w roli głównej” i „Świat się śmieje – komedie i komicy”.
W klasie piątej poznają szczegóły dotyczące: - tworzenia scenografii filmowej, - kostiumu filmowego,
- obrazu i dźwięku w filmie.
Formy pracy w klubie filmowym polegają na dwugodzinnych spotkaniach, podczas których dzieci oglądają filmy, rozmawiają o obejrzanym filmie, analizują elementy dzieła filmowego, prezentują przygotowane przez siebie prace i zadania oraz wykonują twórcze ćwiczenia.
Na lekcjach języka polskiego będziemy podejmowali tematy dotyczące przygotowania do wyboru programów telewizyjnych w ramach projektu: „Włączyłem, obejrzałem, oceniam”, dzięki któremu uczniowie będą przygotowywać się do świadomego i celowego dokonywania wyboru propozycji z programu telewizyjnego. Kolejny projekt: „Wpływ reklamy telewizyjnej na odbiorcę” ma na celu zapoznanie uczniów z podstawowymi mechanizmami manipulacyjnymi reklam. Podczas wyżej wymienionych projektów uczniowie będą kształcić umiejętności interpersonalne: skuteczne porozumiewanie się w różnych sytuacjach, rozwiązując problemy w twórczy sposób. Będziemy pracowali między innymi metodą dramy, dyskusji, burzy mózgów oraz metodą problemów spontanicznych zaczerpniętą z Odysei Umysłu.
Zakończenie
Niniejsza innowacja pedagogiczna ma na celu wskazanie dzieciom, że każdy może być twórczy oraz wyzwolony z wszelkich zahamowań. Dzięki dramie staną się one bardziej otwarte i samodzielne. Będą potrafiły nie tylko porozumiewać się w grupie, ale także nabędą umiejętności, które pomogą im w całym procesie edukacyjnym oraz w dorosłym życiu. Uczeń, który spotkał się z dramowymi metodami pracy ,na pewno poradzi sobie w gimnazjum i na maturze podczas autoprezentacji. Edukacja filmowa i teatralna, którą nasi uczniowie poznają, pozwoli im w przyszłości świadomie odczytywać teksty kultury. Spotkania z wartościowym filmem i teatrem spowodują, że będą oni potrafili dzielić się swoimi odczuciami z innymi, propagując upowszechnianie kultury. Dzięki innowacji wszechstronny rozwój uczniów zostanie przyspieszony.
BIBLIOGRAFIA
1. S. Clifford i A. Hermann, „Teatr Przebudzenia”, Przełożyła Renata Van De Logt, Łódź- Warszawa 2003r. 2. J. Ciechowicz i A. Żurowski, „Gdańskie Teatry Osobne”, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2000r.
3. J. Ciechowicz, „Myślenie Teatrem”, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2000r.
4. E. Nęcka, „Trening twórczości”, Instytut Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Impuls”, Kraków 1998r.
5. E. Nęcka, „Twórcze Rozwiązywanie Problemów”, Impuls, Kraków 1994r.
6. E. De Bono, „Naucz się myśleć kreatywnie”, Warszawa 1995r.
7. T. Kocowski, „Aktywność twórcza człowieka”, Poznań 1991r.
8. C. Barker, „Theatre Games”, London 1977r.
9. M. Just, „Terapia dramą”, Życie Szkoły, 2/2004
10. S. Malinowska, „O programach telewizyjnych”, Polonistyka, wrzesień 2001 r.
11. B. Fiołek „Tajemniczy Ogród w powieści i na ekranie”, Polonistyka, marzec 1998 r.
12. J. Nurkowska, „Uwaga reklama!”, Wiedza i Życie, nr 4, 1997r.
13. M. Fijałkowski, „Rynek reklamy w Polsce”, Aida, nr 3, 1997r. |
