Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Co rozumiemy przez pojęcie dojrzałości szkolnej?

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 5490 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Dojrzałość do podjęcia przez dziecko nauki w szkole była od lat przedmiotem badań wielu psychologów. Początkowo uwzględniano przede wszystkim poziom rozwoju procesów umysłowych – jako niezbędnych do nauki czytania, pisania i matematyki. Inne szkoły psychologiczne uznały te za niewystarczające. Stopniowo zaczęto zwracać również uwagę na zdolność celowego działania, wypełniania zadań, podporządkowanie się określonym wymaganiom, na umiejętność nawiązywania kontaktów społecznych.

Barbara Trzcińska

Co rozumiemy przez pojęcie dojrzałości szkolnej?

Dojrzałość do podjęcia przez dziecko nauki w szkole była od lat przedmiotem badań wielu psychologów. Początkowo uwzględniano przede wszystkim poziom rozwoju procesów umysłowych – jako niezbędnych do nauki czytania, pisania i matematyki. Inne szkoły psychologiczne uznały te za niewystarczające. Stopniowo zaczęto zwracać również uwagę na zdolność celowego działania, wypełniania zadań, podporządkowanie się określonym wymaganiom, na umiejętność nawiązywania kontaktów społecznych. Obecnie rozszerzyły się znacznie kryteria dojrzałości szkolnej. Według koncepcji Stefana Szumana bierze się pod uwagę „rozwój fizyczny, społeczny i umysłowy”.[1] Określany poziom tych trzech sfer rozwoju czyni dziecko podatnym na wychowanie i nauczanie.

Nauczanie w szkole opiera się na tym czego dziecko nauczyło się w okresie poprzedzającym wiek szkolny. Zasób wiadomości, bogactwo słownictwa, doświadczenia społeczne i kulturowe zdobyte przez dziecko w wyniku własnej aktywności oraz celowego, przemyślanego oddziaływania dorosłych, stanowi podstawę na której opiera się dalsza nauka w szkole. Poprzez zachowaną ciągłość oddziaływań próg szkolny nie jest dla dziecka zbyt wysoki. Dziecko nie poddawane żadnym świadomym oddziaływaniom wychowawczym zarówno w domu jak i w przedszkolu, może napotkać wiele trudności w początkowym okresie nauki szkolnej.

Równowaga pomiędzy poziomem rozwoju fizycznego, społecznego i umysłowego, jakie przed pierwszoklasistą stawia szkoła decyduje o powodzeniu szkolnym. Troska dorosłych powinna podążać w kierunku ułatwienia dziecku wejścia w nowe środowisko, podjęcia obowiązków jakie przed uczniem stawia szkoła.

O fizycznej dojrzałości dziecka do podjęcia nauki szkolnej decyduje w dużym stopniu stan zdrowia, nie tylko tuż przed pójściem do szkoły, ale i w poprzednich latach. Należy do niej sprawność ruchowa i motoryczna, odporność na zmęczenie i na choroby, prawidłowy słuch, wzrok, a także sprawność manualna. W wieku przedszkolnym znacznie wzrasta sprawność ruchowa i motoryczna. Jedną z podstawowych potrzeb biologicznych jest potrzeba ruchu na świeżym powietrzu. Trzeba dziecku to umożliwić rezygnując np. z oglądania telewizji czy korzystania z komputera. Aktywność ruchowa wiąże się w znacznym stopniu z aktywnością poznawczą. Poprzez nią dziecko doskonali swoje sprawności jednocześnie poznając co nowe i nieznane. Ale brak umiejętności oceniania stopnia swego zmęczenia może tu stanowić niebezpieczeństwo. Bo mimo wzrastającej w tym wieku sprawności fizycznej zbyt długie wykonywanie tych samych czynności może spowodować nadmierny wysiłek. Dobrze jest jeśli dorośli czuwają nad zachowaniem równowagi pomiędzy wysiłkiem a odpoczynkiem dziecka. Konieczne jest również czuwanie nad poznawaniem i odkrywaniem nowych dla dziecka zjawisk i rzeczy z powodu jego niewielkiego jeszcze doświadczenia życiowego. Troska o zdrowie to także zapewnienie dziecku prawidłowego odżywiania. Niezmiernie ważne jest dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości witamin i składników mineralnych. W pomnażaniu zdrowia duże znaczenie ma także przestrzeganie higienicznego trybu życia to znaczy ruch na świeżym powietrzu o każdej porze roku, odpowiednie ubieranie się w zależności od pogody. Należy przyzwyczajać dziecko do regulowania ilości ubrania i usamodzielniać dziecko w tym zakresie. Opieka nad zdrowiem dziecka to również troska o narządy zmysłów takich jak słuch, wzrok, ponieważ one bywają powodem kłopotów w szkole. Dziecko ma problemy z rysowaniem, pisaniem, czytaniem. Poziom rozwoju mięśni dłoni, palców i nadgarstka decyduje o sprawności manualnej, która u dziecka w tym wieku pełni szczególnie ważną rolę. Należy więc umożliwiać mu rozwijanie tych funkcji przez dostarczanie licznych przyborów i materiałów do działania. Będą to np. klocki układanki, różne elementy zabaw konstrukcyjnych, materiały do twórczości plastycznej.

Prawidłowy stan fizyczny dziecka rokuje nadzieję, że odporniejsze na infekcje, nie będzie w szkole zapadać na zdrowiu, odporniejsze na zmęczenie będzie zdolniejsze do dłuższego wysiłku umysłowego. Koncentracji uwagi.

W emocjonalno-społecznym rozwoju dziecka zachodzą dość znaczne zmiany w okresie czterech lat wieku przedszkolnego. Bogate życie uczuciowe charakteryzuje się dużą zmiennością nastrojów. Dziecko żywo reaguje zarówno na pozytywne jak i negatywne bodźce: śmiechem, okrzykami, płaczem. W tym wieku silny jest związek życia emocjonalnego z poziomem rozwoju somatycznego i ogólnym stanem zdrowia. Zaburzenia w tej sferze łatwo powodują zachwianie równowagi pojawiające się w rozdrażnieniach, kaprysach i płaczliwości. Prowadzi to często do konfliktów z otoczeniem. Pod koniec wieku przedszkolnego takie zjawiska zachodzą rzadziej. Dojrzewanie psychiczne, budzące się zainteresowania, przyjemne przeżycia i pogodne nastroje wpływają pozytywnie na rozwój emocjonalno-społeczny. Źródłem wielu takich przeżyć mogą być kontakty z rówieśnikami w formie wspólnych udanych zabaw.

Najwcześniejszym wzorem współżycia ze środowiskiem jest rodzina. To w niej dziecko uczy się odnoszenia się do innych osób, panowania nad swoimi reakcjami, wyrażania swoich uczuć. Jest ona terenem jego pierwszych doświadczeń. Dzięki rodzinie dziecko przyswaja sobie normy postępowania. Przez odpowiednie reakcje na czyny dziecka rodzina pomaga mu w uświadamianiu sobie, jakie czyny są dobre i oczekiwane a jakie złe i niepożądane. Należy pamiętać, że silna tendencja do naśladowania wymaga od rodziny nienagannych wzorów postępowania. Normy postępowania etycznego wpajane we wczesnym dzieciństwie wywierają ogromny wpływ na zachowania w późniejszym wieku.

W miarę jak dziecko podrasta, wzbogacają się jego kontakty ze środowiskiem społecznym. Rozszerzają się na grupę rówieśniczą, którą spotyka w przedszkolu, w klasie zerowej lub na podwórku. Przybierają one inny charakter. Nowi partnerzy są o wiele mniej wyrozumiali, tolerancyjni, ustępliwi niż domownicy. Każdy z nich chce mieć takie same prawa podczas zabaw. Wiele trudu, nieraz i łez wymaga zdobywanie nowych doświadczeń społecznych i przyzwyczajenie się do nowych sytuacji. Mimo tych trudności grupa rówieśnicza pociąga dziecko, bo daje mu możliwość realizacji bardzo silnej potrzeby, jaką jest wspólna zabawa. O społecznej dojrzałości sześcio – czy siedmiolatka świadczy jego stopień samodzielności w różnych sytuacjach. Im dziecko jest zaradniejsze, tym jaśniej i ufniej spogląda na świat, mniej też przeżywać będzie rozstanie z rodziną i przejście na wiele godzin dziennie do nowego środowiska. Codzienne czynności starszy przedszkolak wykonuje już sam, a dorośli starają się o to, aby zakres ich stopniowo poszerzał się. Wpływa to na samodzielność dziecka. Wdrażanie do różnych prac uczy obowiązkowości, dążenia do osiągnięcia celu i pokonywania trudności. Tak zahartowane dziecko nie będzie załamywało się i zniechęcało przy pierwszych trudnościach w szkole, ale będzie się starało je przezwyciężać. Podejmowane przez dziecko czynności w miarę możliwości powinny być doprowadzone do końca, uwieńczone osiągnięciem zamierzonego celu. Wymagania stawiane  dzieciom powinny być na miarę ich możliwości, gwarantować osiągnięcie niezbyt odległego celu. Chodzi tu o kształtowanie poczucia odpowiedzialności za swoje działania, o wyrabianie właściwego stosunku do zadań i poleceń, co jest jednym z elementów dojrzałości szkolnej siedmiolatka. W wieku szkolnym dziecko z niewykształconymi dobrymi nawykami pracy, odrabiając zadane lekcje w domu, porzuca w połowie nie skończone zadanie, bawi się, rozprasza i w rezultacie odrabianie lekcji bywa udręką nie tylko dla niego, ale i dla całej rodziny.

Brak harmonii pomiędzy rozwojem fizycznym, intelektualnym i społeczno-emocjonalnym może spowodować, że dziecko dostatecznie rozwinięte umysłowo, posiadające duże wiadomości, poprawnie wypowiadające się, miewa najprzeróżniejsze kłopoty w szkole – bawi się na lekcjach, zapomina co jest zadane do domu, nie przejawia ambicji, żeby dobrze wykonać zadanie. Taka niedojrzałość zazwyczaj mija w ciągu roku czy dwóch pobytu w szkole, ale pierwsze niepowodzenia szkolne są dla dziecka przykre i mogą rzutować na stosunek do szkoły.

Dojrzałość społeczna właśnie w tej dziedzinie decyduje o powodzeniu w szkole. Dziecko powinno wykazywać takie cechy jak: obowiązkowość, staranność w wykonywaniu pracy, systematyczność, a także motywy osiągnięć, samoocena i ambicja.

O rozwoju umysłowym dziecka w dużym stopniu decyduje jego aktywność i ciekawość świata. Jest ona najpotężniejszym motorem rozwoju i edukacji. Przejawem tej ciekawości są „pytania” bardzo zróżnicowane. Mogą one dotyczyć przedmiotów nie znanych z wyglądu, nazw, miejsc, tworzywa, rzeczy konkretnych i aktualnych zdarzeń. U dzieci młodszych pytania dotyczą rzeczy konkretnych i aktualnych zdarzeń. Stopniowo zaczynają pojawiać się pytania z zakresu wiedzy ogólnej aż do pytań abstrakcyjnych. Nie wszystko można wyjaśnić dziecku przedszkolnemu i nie ma takiej potrzeby. Ale próbujmy chociaż częściowo zaspokoić jego ciekawość. Starszego przedszkolaka można też zachęcać do własnych obserwacji i poszukiwań odpowiedzi na niektóre pytania. W wieku przedszkolnym, kiedy nie występuje jeszcze systematyczne nauczanie jakie będzie w szkole, właśnie pytania są formą aktywności, dzięki której następuje okolicznościowe uczenie się dzieci. Oczekuje się przecież, aby dziecko przed pójściem do szkoły osiągnęło określony poziom myślenia, aby posiadało pewien zasób wiedzy o otoczeniu przyrodniczym i społecznym. Główną motywacją uczenia się jest ciekawość. Samo poszukiwanie wyjaśnień może też stanowić dla dziecka źródło przyjemności i zadowolenia. Do zasobów wiedzy, którą posiadamy już jako dorośli dochodzimy stopniowo. Gromadzenie jej zaczyna się już we wczesnym dzieciństwie. W latach szkolnych wiedza ta będzie narastać, wzbogacać się, poszerzać i porządkować. Okres przedszkolny cechuje wielka chłonność umysłu, pragnienie poznawania i odczuwania nowych doznań. Właśnie w tym okresie dziecko zdobywa mnóstwo podstawowych wiadomości o otoczeniu, opanowuje język ojczysty, przyswaja sobie niezbędne umiejętności i nawyki.

Kontakty społeczne są istotnym czynnikiem kształtowania się mowy komunikatywnej, niezbędnej przy podejmowaniu nauki czytania. Podstawową rolę w rozwoju mowy dziecka pełni dom rodzinny. Uczenie się mowy rozciąga się na wiele lat. Dziecko przejawia silne skłonności do naśladowania mowy dorosłych, dlatego należy dawać mu prawidłowy przykład, a więc mówić do dziecka wyraźnie, starannie artykułować dźwięki, nie naśladować mowy dziecięcej, nie używać spieszczeń i zdrobnień ani nie seplenić. Dziecko, choć mówi czasem niepoprawnie, rozumie mowę prawidłową. Rozszerzające się z wiekiem kontakty interpersonalne, w jakie dziecko wchodzi, szczególnie podczas zabaw, mają wielki wpływ na aktywność językową dziecka. Porozumiewanie się podczas zabaw, planowanie działań, dzielenie się wrażeniami – to wszystko sprzyja rozwojowi mowy komunikatywnej. Stałe ograniczanie kontaktów społecznych w tym wieku wiąże się z pozbawieniem dziecka wielu cennych okazji prowokujących do mówienia.

Pod koniec wieku przedszkolnego dziecko powinno umieć słuchać uważnie wypowiedzi innych osób, rozumieć polecenia dorosłych, swobodnie wypowiadać się w mowie potocznej. Bogaty zasób słów powinien umożliwiać mu porozumiewanie się w sposób zrozumiały nie tylko dla rodziców, ale i dla szerszego otoczenia. Powinno umieć dzielić się wrażeniami, przeżyciami, wyrażać swoje pragnienia i oceny. Mowa powinna być już prawidłowa pod względem gramatycznym i artykulacyjnym. Prawidłowa wymowa jest podstawą w nauce czytania i pisania. Błędy popełniane w mówieniu opóźniają, a czasem wręcz uniemożliwiają dziecku tę naukę. Niewyraźna mowa powoduje, że dziecko myli dźwięki i ma trudności w rozumieniu treści. W przypadku utrzymywania się wad wymowy po ukończeniu piątego roku życia należy zasięgnąć porady logopedy. Na rozwijanie mowy i myślenia dziecka duży wpływ ma literatura dziecięca. Oprócz emocjonalnego aspektu kontakt z książką ma ogromne znaczenie dla rozwoju intelektualnego dziecka. Książki wzbogacają wiedzę dziecka o świecie, ale jednocześnie rozwijają wyobraźnię, dostarczają wzorów poprawnego języka literackiego, uczą mowy ojczystej, budzą poczucie estetyki poprzez wartościowe artystycznie ilustracje.

Wszystkie sfery rozwoju dziecka pozostają ze sobą w bardzo ścisłych związkach i współzależnościach. Gdy tempo zmian zachodzących w obrębie każdego z nich jest zbliżone, mówimy wtedy o harmonijnym rozwoju. Gotowość do podjęcia nauki w szkole wymaga właśnie ogólnej dojrzałości. O powodzeniu dziecka w szkole – obok zasobu wiadomości i dobrze wykształconej mowy – decyduje również zdrowie fizyczne, uspołecznienie i cechy osobowości. Jeżeli dziecko nie potrafi odnaleźć się w grupie społecznej, nie potrafi zyskać przyjaciół, zgodnie współdziałać, solidnie wykonywać obowiązków szkolnych – nie będzie dobrze się czuło w klasie szkolnej. Jedną z najbardziej zasadniczych spraw w przygotowaniu dziecka do szkoły pod koniec okresu przedszkolnego jest wzbudzanie motywacji do nauki i do pójścia do szkoły. Każde dziecko jest inne, każde ma inne doświadczenia i indywidualne tempo uczenia się i nie należy zmuszać go do ćwiczeń przygotowawczych na siłę, krytykować, ośmieszać, porównywać z poziomem innych dzieci. W tym wieku nauka powinna być wpleciona w zabawę i być interesująca i abstrakcyjna dla dziecka. Znużone i przemęczone licznymi ćwiczeniami przygotowawczymi może dziecko zawczasu zniechęcić się do nauki, a na pójście do szkoły oczekiwać z lękiem, co oznaczałoby osiągnięcie zupełnie przeciwnych rezultatów. Chęć uczenia się wypływa spontanicznie, dobrowolnie, pod wpływem zainteresowania, z potrzeby doskonalenia nowych umiejętności.


Barbara Trzcińska
Przedszkole Miejskie nr1
w Rypinie

[1] M. Prus-Wiśniewska, Zanim dziecko pójdzie do szkoły, Kraków 1995, s 69

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie