Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wspieranie twórczej aktywności językowej dziecka

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 8045 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Przystępując do powyższego tematu należy wyjaśnić podstawowe pojęcia, takie jak aktywność i twórczość. „Aktywność – jest podstawowa właściwością każdej żywej istoty, przez ktorą W. Okoń rozumie”…..samorzutną chęć działania wywołującą zewnętrzne i wewnętrzne przejawy działalności”. Przez aktywność człowiek zaspokaja różnorodne potrzeby i realizuje wynikające z nich cele”
„Twórczość- zarówno obiektywna, jak i subiektywna jest aktywnością, która nie opiera się na żadnych znanych regułach działania. Jej celem i istotą jest wychodzenie poza posiadane informacje i tworzenie lub odkrywanie nowych”.

Wspieranie twórczej aktywności językowej dziecka.

Lidwina Kociałkowska
Nauczyciel mianowany
Szkoły Podstawowej w Kowalewie




I. O prawie dziecka do aktywności twórczej na lekcjach języka polskiego.

Duhamel
„ Bogaty jest człowiek, dla którego świat jest nieustannym odkrywaniem”.



Przystępując do powyższego tematu należy wyjaśnić podstawowe pojęcia, takie jak aktywność i twórczość.
„Aktywność – jest podstawowa właściwością każdej żywej istoty, przez ktorą W. Okoń rozumie”…..samorzutną chęć działania wywołującą zewnętrzne i wewnętrzne przejawy działalności”. Przez aktywność człowiek zaspokaja różnorodne potrzeby i realizuje wynikające z nich cele”1
„Twórczość- zarówno obiektywna, jak i subiektywna jest aktywnością, która nie opiera się na żadnych znanych regułach działania. Jej celem i istotą jest wychodzenie poza posiadane informacje i tworzenie lub odkrywanie nowych”.2
Każde dziecko bardzo chętnie uczestniczy w zajęciach, lekcjach aktywizujących myślenie i wyzwalających inwencję twórczą. Przyjmuje postawę twórczą, którą R. Gloton i C. Clero pojmują jako- „dyspozycję do tworzenia, którą w stanie potencjalnym istnieje u wszystkich ludzi w każdym wieku i uzależniona jest od środowiska spoleczno-kulturalnego”3, a więc także od czynnika pedagogicznego.
Najistotniejsze jest, aby rozwijać wyobraźnię, poszerzać możliwości twórcze dzieci, nie niszczyć ciekawości świata w zarodku. Wiemy, że w życiu człowieka na wszystko jest odpowiednia pora. Wtedy właśnie najlepiej coś się rozumie, najgłębiej przeżywa. Jeśli więc nie stworzy się dziecku warunków do aktywności twórczej to na zawsze pozostanie luka. dając dziecku możliwość tworzenia widzimy go uśmiechniętego, pochłoniętego działaniem, zaciekawionego, a w efekcie dającego wiele nowych i ciekawych propozycji.
Aktywność twórcza stanowi potrzebę biologiczna, której zaspokojenie jest absolutna koniecznością dla optymalnego rozwoju istoty ludzkiej w okresie wzrostu. Aktywność człowieka dorosłego ogranicza się do przetrwania, natomiast aktywność dziecka należy do sfery rozwoju i jest całkowicie zwrócona w kierunku budowania siebie.
Chcąc mówić o twórczej aktywności językowej nie możemy pominąć aspektów psychologicznych twórczego działania. Ruch nowego wychowania wywodzący się z przełomu XIX i XX wieku związany jest z takimi nazwiskami jak: S. Hall, A. Binet, M. Montessori, E. Claparede i inni. Wszystkich ich łączy stosunek do zagadnienia, swobodnego rozwoju jednostki. Uważali, że dzieciństwo ma wartość autonomiczną i sprzyja twórczemu rozwojowi poprzez swobodną aktywność dziecka. Np. C. Freinet akcentował rolę ekspresji i twórczości w procesie poznawania świata. Zaś H. Read uważał, że człowiek jest przede wszystkim tym, który tworzy. Twórczość jest psychologicznym zaprzeczeniem niszczenia, zaś upadek sztuki – według Reada- zwiastuje zło (Gloton,1976 )
W ostatnich dziesiątkach lat zajęto się bardziej szczegółowo istotą procesów twórczych(Lowenfeld, Torrance, Gnilford), a także treścią wychowania mającego na celu formowanie w pełni twórczego człowieka. Twórczość nie stanowi celu samego w sobie. Chodzi o takie uformowanie jednostki , której twórcze możliwości będą spożytkowane do ważnych celów indywidualnych i społecznych.
Prof. J. Szczepański w swej pracy „ O indywidualności” mówi o potrzebie rozwoju zdolności twórczych tych, na które człowiek może liczyć chcąc się uwolnić od wiernie mu towarzyszącego zła. Uważa, że ważna jest każda zdolność twórcza, każdego człowieka, jeśli tylko służy jego byciu, działaniu „w dobrym”.
Gloton i Clero (1976) sądzą, że właśnie wychowanie estetyczne obejmują inspirację działalności twórczej i kształcenie wrażliwości, co oznacza uczenie, kształtowanie zachowań emocjonalnych i kulturowych pożądanych wychowawczo, bo korzystnych dla jednostki i społeczeństwa. Tak więc sztuka rozumiana jest jako stosunek kształtowania pełnej, twórczej osobowości w swobodnych warunkach, w pełnym porozumieniu z wychowawcami i rówieśnikami, w sytuacjach sprzyjających właściwej motywacji działania, w związku z wewnętrznym doświadczeniem dziecka.
Co oznacza pojecie twórczości i jak je zdefiniować? Poza psychologia pojecie to jest stosowane szeroko i niejednoznacznie. Ale w psychologii twórczości spotykają się pewne rozbieżności. Twórczość traktują niektórzy jako proces, inni jako wytwór, jeszcze inni twierdzą, ze twórczość to głównie człowiek. W rezultacie analizy tych sądów można przyjąć, ze na pojęcie twórczości składa się: człowiek, w psychice którego zachodzi proces twórczy dający w efekcie wytwór, czyli dzieło. E. Hurlock wyróżnia charakterystyczne elementy twórczości:
-twórczość jest procesem, a nie wytworem
-proces ten jest ukierunkowany, jego celem jest albo korzyść osobista, albo korzyść odnoszona przez grupę społeczną
-prowadzi do wytworzenia czego nowego, innego
-do twórczości dochodzi się dzięki myśleniu dywergencyjnemu
-twórczość jest sposobem myślenia
-zdolność tworzenia zależy na przyswajaniu sobie zaakceptowanej wiedzy
-twórczość jest formą kontrolowanej wyobraźni, która prowadzi do pewnego rodzaju osiągnięć

W zestawieniu elementów twórczości warto zwrócić uwagę na ważny element tj. na myślenie dywergencyjne. J. Pietrasinski mówi, ze są to operacje występujące w problemach o wielu rozwiązaniach, jednostka odbiega od utartego rozwiązania i od utartej ścieżki postępowania w celu rozwiązania problemu. Przeciwstawne myśleniu dywergencyjnemu jest myślenie konwergencyjne, polegające na stereotypowych rozwiązaniach, stosowaniu wyznaczonych schematów, rozwiązywaniu po utartych ścieżkach, jednostka nie widzi możliwości innego rozwiązania. Pewien związek z myśleniem konwergencyjnym ma tzw. fiksacja funkcjonowania, polegająca na utartym szlaku postępowania. Fiksacja funkcjonalna przeszkadza w myśleniu dywergencyjnym, twórczym. Patrząc z punktu widzenia psychologicznych aspektów działania dzieci lubią być twórcami. Twórczość szelka sprawia im przyjemność i satysfakcje, zwłaszcza jeśli jest nagradzana. Nagroda może tu być efekt twórczości, który cieszy, wzmaga aktywność dziecka, koncentruje jego uwagę na tej aktywności, a w konsekwencji- kształci twórczość. Rozwojowi twórczości przeszkadza niekiedy środowisko zewnętrzne: surowe, autokratyczne odnoszenie się rodziców czy sztywne restrykcje oddziaływania nauczycieli.
W następstwie czego dziecko nie chce narazić się dorosłym swoim oryginalnym pomysłem, rozwiązaniem, wytworem. W takich sytuacjach nawet u dzieci wybitnie zdolnych twórczość będzie przytłumiona. Z twórczością w znacznym stopniu koreluje inteligencja, jednak nie warunkuje twórczości, a jedynie wspomaga możliwości twórcze jednostki. Punktem wyjścia są posiadane (potencjalnie tkwiące w dzieciach) zdolności twórcze. Środowisko wychowujące winno stwarzać warunki rozwijania tych zdolności oraz stymulowania ich rozwoju. Aby to było możliwe, trzeba wyeliminować negatywne postawy społeczne wobec jednostek twórczych. Dziecko o wysokich zdolnościach twórczych nie może niecierpliwić, czy wręcz zniechęcać nauczyciela oryginalnymi sądami, wytworami. Trzeba zainteresować się nimi z pełną odpowiedzialnością.
Powszechna wiara w wartość twórczości koncentruje się na przekonaniu o korzyściach jakie płyną dla grupy, społeczeństwa, narodu z faktu istnienia wielu twórców w rożnych dziedzinach życia społecznego. Aby jednak jednostki twórcze wspinały się na wyżyny swoich możliwości, należy:
-rozwijać potencjalne zdolności twórcze od pierwszych momentów świadomego działania dziecka w rodzinie, w przedszkolu, w szkole
-stwarzać rozmaite, korzystne materialnie i duchowo, warunki rozwoju jednostek twórczych
-zmierzać ku temu, by jednostki twórcze były dostrzegane i by wykorzystywano ich oryginalne wytwory
Może to mieć swoje odniesienie do dalszych lat życia i do wykorzystania pomysłów postępu cywilizacyjnego. Niestety wyżej wymienione postulaty nie są w pełni wprowadzane.
W naszych oddziaływaniach wychowawczych odwołujemy się często do spontanicznej twórczości dziecięcej, do rysunków, ulepianek, wydzieranek, w których dziecko przedstawia i tworzy własną wizje rzeczywistości, bez przestrzegania przyjętych reguł. Podobnym elementem jak elementy plastyczne może być język, który dziecko coraz lepiej poznaje w miarę swego rozwoju. Uczenie się języka u dzieci jest procesem poznawania i tworzenia zarazem (Porównaj rysunek nr 1)



Dlatego tak ważne staje się rozwijanie twórczej postawy dziecka wobec języka, zachęcania do swobodnych wypowiedzi. W tych wypowiedziach dziecko będzie wyrażało to, co myśli, czuje, przezywa, co je dziwi, bawi, przeraża. Te twórczą postawę dziecka kształtować możemy w rożny sposób dostarczając na przykład pięknych przykładów pochodzących z baśni, poezji czy prozy dla dzieci. Dziecko zachęcone, zainspirowane przez nas, samo tworzy opowiadania, piosenki, wierszyki, niejednokrotnie jest to najprawdziwsza, autentyczna poezja. Uczeni i artyści podkreślają, ze dziecko jest poeta z urodzenia, ze tworzenie jest dla niego równe niezbędne jak potrzeba ruchu, zabawy, radości. Poezja dziecięca jest krótkotrwała, ulotna, przemija razem z dzieciństwem. Porozumienie kontakt interpersonalny: nauczyciel- uczeń(dziecko) ma zapewnić poczucie bezpieczeństwa, pełnej akceptacji, ma niejako wpłynąć, aby dziecko było gotowe do przyjęcia postaw twórczych, autokreacyjnych. Trening interpersonalny dotyczy w równym stopniu nauczyciela jak i wychowanka. Nauczyciel uczy się w takim kontakcie unikania starych postaw i nastawień, „otwierania się” na nowo powstające sytuacje, osoby, kultywowanie szacunku i zaufania, aprobatę i empatie, współpracę i pomoc. Przez jakość swoich interakcji z dzieckiem nauczyciel wzmacnia reakcje, zachowania, postawy lub je wygasza w zależności o potrzeb szkoły, środowiska czy społeczeństwa. Człowiekowi dorosłemu często sprawia trudność swobodne wyrażanie myśli, uczuć, pragnień, nastrojów, emocji czy sądów, by nie przekroczyć tego co jest „społecznie dozwolone”. Szczególnie objawia się to w sytuacjach trudnych, konfliktowych, a nawet agresywnych. Dziecko ma większą zdolność wyrażania siebie, stad ekspresja werbalna nie tłumi swoich pierwotnych, naturalnych dyspozycji twórczych dziecka, ale pozwala kształtować je w rozwiniętej, dojrzalszej formie jako zdolności do prawidłowych kontaktów interpersonalnych i zdolności autokreacyjnych. Sfera ekspresji werbalnej i pozawerbalnej jest dość często barierą nie do pokonania przez dorosłych, w których nie wykształciły się właściwe postawy, nawyki i umiejętności. Słowo pełni uprzywilejowaną rolę w rozwoju osobowości i jej ekspresji, jednak w sytuacji tzw. „ekspresywnej niewydolności” werbalnej (D. Zarębska- Piotrowska) może ją zastąpić ekspansja behawioralna lub ekspresja za pomocą sztuki. Wynika z tego, że ekspresja słowna jest właściwą i najważniejszą formą zachowania ludzkiego, a inne pełnią wobec niej tylko funkcje kompensacyjną. Jak już wyżej wspomniałam proces uczenia się języka jest procesem poznawania i tworzenia zarazem. Chcąc zapewnić dziecku prawo do aktywności twórczej należy realizować następujące cele:
-rozwijać twórcze postawy wobec języka
-unikać tłumienia naturalnych tendencji do swobodnej ekspresji werbalnej
-prowokować i nagradzać twórcze zachowania werbalne dziecka
Różne metody uaktywniania twórczego mają za zadanie przygotowanie dziecka do twórczego stylu życia, stymulowania jednostki do spontanicznej aktywności i kształtowanie właściwych społecznie postaw. Działania takie będą głębsze i bardziej owocne jeżeli w naturalny sposób wspomagane będą przez środowisko, szkole, przedszkole, dom rodzinny i osoby znaczące. Mam nadzieje, ze po uruchomieniu reformy, szkoła będzie bardziej twórcza niż dotychczas. Na to wskazują przynajmniej dostępne dotychczas projekty.


II. Sytuacje dydaktyczne stymulujące twórczość.

Istotnym zadaniem wychowania wczesnoszkolnego jest odpowiednie przygotowanie uczniów klas I-III do chętnego podejmowania czynności twórczych i odkrywczych uznanych przez dzieci za ich własne, a związanych z realizacją programowych celów nauczania początkowego. Do czynników, które odgrywają najważniejszą rolę w rozwoju mowy ucznia w wieku szkolnym, należą wpływy wychowawcze szkoły i innych instytucji oświatowo-wychowawczych współdziałających z nią, z którymi wiąże się systematyczne oddziaływanie nauczycieli-wychowawców przy pomocy różnych metod, form i środków. Dużą rolę odgrywa dobra atmosfera wychowawcza oraz zaufanie do nauczyciela, aby środowisko szkolne mogło dostarczyć dziecku odpowiednich bodźców warunkujących jego rozwój.
Zdaniem M.Stasiakiewicz środowisko dydaktyczno-wychowawcze może stymulować aktywność twórczą, ale muszą być spełnione także warunki emocjonalno-motywacyjne sprzężone z materialnymi i metodycznymi, które powinny pozwalać uczniom:
- doznawać poczucia bezpieczeństwa i swobody
- podejmować i kontynuować działalność z własnej chęci, według własnego tempa
- odczuwać satysfakcję z własnej działalności i jej wyników
- co najmniej współdziałać w wyborze celu działalności i jej wyników
- samodzielnie wybierać materialne środki realizacji celu
- współdziałać z rówieśnikami i korzystać z niezbędnej pomocy nauczyciela
- możliwie świadomie tworzyć i odkrywać własnym wysiłkiem coś dla siebie nowego i pożytecznego
- samodzielnie sprawdzać i oceniać (lub co najmniej współkontrolować i współoceniać) swoje wysiłki i osiągnięcia
- co najmniej współdecydować o akceptacji lub negacji (odrzuceniu a nawet zniszczeniu) swojej udanej względnie chybionej realizacji
- współuczestniczyć w planowaniu dalszych celów i zadańpracy lekcyjnej i domowej, a zwłaszcza zadań przybierających otwartą strukturę problemową

Aby sytuacje dydaktyczne stymulowały twórczość powinno wyrobić się u dzieci pozytywny stosunek do nauki. Wykorzystywać treści związane z przeżyciami i zainteresowaniami, które wiążą się na ogół z bezpośrednim kontaktem uczniów z obserwowaną rzeczywistością. Wywołuje to większe zaciekawienie i emocjonalny stosunek do własnej pracy, a także rozwój wielu zdolności poznawczych.
Ćwiczenia językowe należy łączyć z działaniem, w czasie którego mówienie staje się naturalną potrzebą komunikowania się. Duże walory reprezenyują różnorodne zabawy i gry dydaktyczne, zagadki i proste formy inscenizacyjne związane z treścią utworów i wydarzeń życia codziennego. Na podobnej zasadzie muszą się opierać rozmowy na tematy dowolne. Treści te powinny absorbować dziecko, pobudzać jego wyobraźnię, jak również aktywizować sferę uczuciową, co ułatwia wypowiedzi. Trzeba również brać pod uwagę nadmierną emocjonalność dziecka, ścisły związek z konkretnymi sytuacjami, jak również wielką potrzebę zabawy i ruchu.
Na szczeblu początkowym nauczania, gdzie przeważa jeszcze myślenie konkretno-obrazowe, punktem wyjścia do ćwiczeń w mówieniu i pisaniu powinno być poznanie zmysłowe, a nawet, jak twierdził S.Szuman, poznanie wielozmysłowe czyli polisensoryczne.
Współczesna teoria wielostronnego poznania zakłada, iż procesy te nie mogą się odbywać w sposób tradycyjny jak dotychczas, przez przyswajanie „gotowej” wiedzy. W czasie prawidłowo zorganizowanego procesu nauczania i uczenia się powinny wystąpić jego cztery części składowe: odkrywanie, przeżywanie, przyswajanie i działanie. Tak zorganizowany proces przynosi trwałe efekty w postaci dobrze opanowanych wiadomości, umiejętności i nawyków.
W prawidłowo zorganizowanej sytuacji dydaktycznej warunkującej twórczą aktywność dziecka, jest stawianie go na lekcjach szkolnych w takich sytuacjach, w których on sam staje się eksperymentatorem, w sytuacjach manipulowania rzeczami, a także symbolami, w sytuacjach dających mu możność zadania sobie pytań i szukania na nie odpowiedzi w myśl zasady:aby tworzyć, trzeba czasem bładzić. Do podstawowych warunków uaktywniania ucznia należy też stawianie go w takiej sytuacji, aby odczuwał potrzebę wypełniania tych czynności, których od niego oczekujemy. Dziecko bowiam nie musi robić tego, co chce, ale powinno chcieć tego, co robi. Innym z warunków zaangażowania ucznia jest stosowanie takich form organizacyjnych, które odpowiadają jego motorycznym potrzebom, a zarazem sięgają górnego pułapu jego intelektualnych możliwości. Warunki te spełnia najczęściej spontaniczna działalność dziecka, a więc czynności pozbawione przymusu, temat bliski dziecku, temat niepokojący je, otwarty, oczekujący odpowiedzi, gdy jest to pytanie lub rozwiązanie, gdy jest to problem złożony.
Wszystko to zachęca dziecko do poszukiwania sposobów rozwiązania danej trudnośći. W nauczaniu początkowym dokonuje się u dzieci przejście od zabawy i gry do uczenia się świadomego, pociąga to za sobą zmianę organizacyjnej struktury procesu nauczania. Uczniowi przyświeca wtedy świadomy i jasny cel osiągnięcia zamierzonych wyników. Stosujemy wtedy najczęściej nauczanie zbiorowe i indywidualizujące (a w tym pracę w grupach lub zespołach oraz pracę indywidualną)
Mówiąc o organizowaniu sytuacji dydaktycznych stymulujących aktywność twórczą ucznia warto zwrócić uwagę na nauczyciela, nie tylko na ty, co on wie i umie, lecz również, jak on potrafi przekształcić swych uczniów w ludzi posiadających bogatą i twórczą osobowość. Powinien posiadać rzetelną wiedzę, dobrą znajomość każdego dziecka, jego potrzeb, jego poziomu umysłowego, zdolności i uzdolnień, stanu zdrowia, warunków życia, jego zainteresowań oraz temperamentu. Chodzi tu o stworzenie odpowiedniej twórczej atmosfery, zachęcenie do tworzenia wszystkie dzieci, nie hamując jego jego działania. Nauczyciel stwarza sytuacje i opracowuje wytyczne umożliwiające wysuwanie problemów, zmuszać do refleksji, do kontroli i oceny rozwiązań. Nauczyciel pełni rolę kierowniczą, musi również umieć szybko reagować na nieprzewidziane sytuacje dydaktyczne. Ważną rzeczą są również warunki pracy:
- odpowiednia ilość czasu
- wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne
- liczba uczniów w klasie
- rozkład zajęć szkolnych

Jednostka metodyczna zajęć twórczych powinna obejmować kilka etapów (porównaj tabela nr 1) chociaż nie zawsze muszą wystąpić wszystkie fazy czy ustalona kolejność ich występowania.

Tabela nr 1.

Struktura jednostki metodycznej zajęć twórczych

Etapy lekcji Czynności nauczyciela Czynności uczniów Rodzaj pracy
I. Inspirowanie do
działania . Uświadamianie uczniom zadań. 1.Organizuje otoczenie inspirujące do działania np.przygotowuje rekwizyty do inscenizacji, lub gry dramatycznej, nagrania magnetofonowe do inspiracji muzyką, poezją itp. Wyjaśnia zadania, pobudza wyobraźnię uczniów.
2.Stwarza sytuację stymulującą działania twórcze uczniów.
Słuchanie, wypowiedzi samorzutne i swobodne, obserwacja, inspiracja, pytania kierowane do nauczyciela. Praca zbiorowa, zamorzutne lub swobodne wypowiedzi.
II. Działania twórcze dzieci np. pisanie swobodnych tekstów 1. Nauczyciel zachęca do pracy, doradza, podsuwa pomysły, wyjaśnia trudności ortograficzno-gramatyczne.
Uczniowie podejmują działania np. projektują i piszą swobodne teksty, biorą udział w inscenizacji, grze dramatycznej itd. Praca indywidualna lub zespołowa.
III. Prezentacja pomysłów lub najciekawszych tekstów. 1. Nauczyciel bierze udział w prezentacji jako widz i uczestnik zespołu. Jako uczestnik dyskusji przedstawia swe uwagi na temat wybieranych tekstów, przestrzega, uzasadnia wypowiedzi. Uczniowie przedstawiają własne pomysły, odczytują swe prace w zespołach i wybierają najciekawszy tekst. Następnie prezentują klasie wybrane teksty i dokonują wuboru tego najciekawszego. Uzasadniają swój wybór, oceniają teksty. Praca zespołowa i zbiorowa.
IV. Wykorzystanie efektów pracy dzieci. 1. Nauczyciel planuje i uzgadnia z uczniami sposoby wykorzystania ich prac nnp wsólnej poprawy i udoskonalenia tekstu. Kieruje dyskusją nad poprawą tekstu, czuwa nad całością redagowania tekstu. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela przepisują poprawiony tekst lub wykorzysyują go w inny sposób. Praca zbiorowa z elementami indywidualnej i zespołowej.
V. Ćwiczenia związane z wykorzystaniem prac dzieci np. w pisaniu. 1. Nauczyciel organizuje ćwiczenia w pisaniu z pamięci, ze słuchu, przepisywanie lub inny sposób wykorzystania prac uczniów. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela prezentują poprawiony tekst lub wykorzystuja go w inny sposób. Praca indywidualna.

Źródło tabeli: D.Czelakowska „Twórczość a kształcenie języka dzieci w wieku wczesnoszkolnym” Oficyna wydawnicza „Impuls” Kraków 1996.

Jest ona jednak przykładem inspiracji twórczej dla nauczyciela, nie wyczerpując wszystkich możliwości rozwiązania ekspresyjnej i kreatywnej stymulacji aktywności językowej uczniów na lekcjach języka polskiego. Do najbardziej samodzielnych i twórczych prac pisemnych należy zaliczyć swobodne teksty na dowolny temat, w formie opowiadania fantastycznego, opisu, listu, bajki czy wiersza. Natomiast największe możliwośći rozwoju samej ekspresji językowej dają formy typu: inscenizacja, improwizacja lub gra dramatyczna. Każda z tych dłuższych wypowiedzi powinna być poprzedzona wycieczką, wywiadem lub wiązać się sciśle z konkretną działalnością i doświadczeniem dziecka.

Przykłady sytuacji dydaktycznych stymulujących twórczość:

Sytuacja nr 1.

Klasa I
Temat lekcji: Układanie, czytanie i rozwiązywanie zagadek o zwierzętach.

Inspiracją do układania zagadek było:
- omawianie lektury E.Szelburg-Zarembiny pt. „Najmilsi”, której bohaterami są zwierzęta,
- czytanie zagadek przyniesionych przez dzieci i podawanie rozwiązań,
- układanie puzzli-zwierzęta- naklejanie na kartkę i pokolorowanie
- wspólne redagowanie zagadek o ułożonych zwierzętach- bohaterach lektury.

Efektem pracy dzieci było samodzielne ułożenie i zapisanie zagadek na kartkach pod obrazkiem.


Sytuacja nr 2.

Klasa III
Temat lekcji: Pisanie sprawozdania z obrzędu topienia Marzanny.

Inspiracją do napisania sprawozdania było:
- przygotowanie kukły Marzanny na lekcji techniki,
- udział dzieci w szkolnej uroczystości (recytacja wierszy i piosenek),
- gromadzenie słownictwa,
- swobodne wypowiedzi dzieci na temat własnych przeżyć,
- zapoznanie się z planem sprawozdania z obrzędu topienia Marzanny.

Efektem pracy dzieci były samodzielne napisanie sprawozdania w zeszytach ćwiczeń.



Sytuacja nr 3.

Klasa II
Temat lekcji: Twórcze układanie tekstu wiersza o wiośnie na podstawie wycieczki, własnych
przeżyć i utworów literackich.

Inspiracją do twórczego układania wiersza była:
- wycieczka, której celem było szukanie zwiastunów wiosny,
- nauka piosenki „Powitalny koncert”,
- nauka wiersza „Pierwszy motylek”,
- swobodne wypowiedzi dzieci na temat własnych przeżyć
- umieszcenie w klasie gazetki o wiośnie,
- rysowanie postaci „Pani Wiosna” na lekcji plastyki i urządzenie wystawy prac.

Efektem pracy dzieci były wiersze o wiośnie.


Sytuacja nr 4.

Klasa II
Temat lekcji: Pisanie listu do chorej koleżanki.

Inspiracją było:
- odwiedzenie chorej koleżanki w szpitalu,
- rozmowa z lekarzem na temat ochrony zdrowia przed chorobami,
- czytanka „Odwiedziny” M.Smolia,
- swobodne wypowiedzi nt. treści czytanki,
- wspólne układanie odpowiedzi na pytania- rady dla Mirka- „Jak zachować się u chorego kolegi”,
- poznanie budowy listu,
- stosowanie zwrotów grzecznościowych

Efektem były pięknie napisane listy do chorej koleżanki.



Sytuacja nr 5.

Klasa III
Temat lekcji: Indywidualne układanie życzeń z okazji Wielkanocy.

Inspiracją było:
- wytworzenie odpowiedniego nastroju: nauczycielka wchodzi do klasy z torbą pełną kartek świątecznych z życzeniami, podchodzi kolejno do każdego dziecka i rozdaje je,
- dzieci czytają kolejno otrzymane kartki,
- śpiewanie piosenki „Pisanki”,
- omawianie zwyczajów związanych ze świętami (między innymi właśnie wysyłanie życzeń),
- gromadzenie słownictwa

Efektem indywidualnej pracy dzieci było napisanie życzeń na specjalnych kartkach z zajączkiem.

Sytuacja nr 6.

Klasa I
Temat lekcji: Gra darmowa nt. „Jesteś białą śnieżynką. Porwał Cię wiatr”. Opowiedz swoją przygodę.

Inspirowanie dzieci:
- rymowanką „ Pani zima przyleciała”,
- wierszem S. Szuchowej „Zawierucha”,
- muzyką: nagrania odgłosów wiatru, piosenka pt. „Nasza zima zła”,
- ruchem: improwizowanie ruchem śnieżynek na wietrze,
- gromadzenie słownictwa związanego z wiatrem

Efektem były swobodne wypowiedzi dzieci nt. „Jestem białą śnieżynką. Porwał mnie wiatr”- wybór najciekawszej przygody.



Sytuacja nr 7.

Klasa II
Temat lekcji: Układanie swobodnego tekstu o jesieni.

Inspiracją było:
- wytworzenie odpowiedniego nastroju: do klasy wchodzi dwoje dzieci przedstawiających różne oblicza jesieni, każde z nich ma tylko 1 element charakterystyczny,
- dzieci ubierają w szaty „jesień”, dobierają inne elementy do poszczególnych postaci (np. kosz z owocami, parasol, wianek z kolorowych liści),
- czytanie wierszy o wczesnej i późnej jesieni: „Pora wesoła”, „Jesień”,
- Prace plastyczne nt. jesieni

Efektem były swobodne teksty czytane przez poszczególne dzieci, wybór najciekawszego i zapisanie go w zeszycie.

Sytuacja nr 8.

Klasa I
Temat lekcji: Inscenizowanie bajki pt. „Czerwony kapturek”.

Inspiracją do inscenizacji bajki było:

- czytanie przez nauczycielkę bajki,
- swobodne wypowiedzi dzieci nt. treści bajki,
- wybór rekwizytów do inscenizacji (dokonanie wyboru z wielu przedmiotów),
- wyszukiwanie nieprawidłowości na celowo do tego przygotowanych ilustracjach,
- śpiewanie piosenki o Czerwonyn kapturku,
- układanie ilustracji wg kolejności wydarzeń

Efektem były inscenizacje bajki przez grupy dzieci.


Sytuacja nr 9.

Klasa I
Temat lekcji: Prowadzenie rozmowy telefonicznej jako jeden ze sposobów przekazywania
informacji.

Inspiracją było:
- wycieczka na pocztę,
- czytanka pt. „Rozmowa”,
- swobodne wypowiedzi nt. treści czytanki,
- czytanie z podziałem na role,
- wprowadzenie słownictwa związanego z omawianą tematyką (np. telegram, faks, list polecony)
- rekwizyty: aparaty telefoniczne, magnetofon,
- zwroty grzecznościowe używane podczas rozmów

Efektem były rozmowy telefoniczne prowadzone przez dzieci i nagrane na kasetę magnetofonową:
- z rodzicami,
- do Pogotowia Ratunkowego,
- do Straży Pożarnej,
- do Policji

Sytuacja nr 10.

Klasa II
Temat lekcji: Twórcze opowiadanie innego zakończenia baśni J.CH.Andersena „ Dziewczynka z zapałkami”.

Inspiracją było:
- czytanie przez nauczycielkę baśni „Dziweczynka z zapałkami”,
- określenie nastroju baśni,
- ustalenie kolejności zdarzeń,
- zwrócenie uwagi na tragiczne zakończenie baśni (czytanie ciche końcowego fragmentu baśni)

Efektem były napisane indywidualnie pogodniejsze zakończenia baśni i przedstawienie klasie swoich opowiadań. Wybór najciekawszego z nich.


III. Przestrzeń edukacyjna wspierająca aktywność dziecka.

Aby dziecko chciało tworzyć należy zapewnić mu odpowiednią przestrzeń edukacyjną. Przestrzeń ta powinna emanować treściami, ofertami skierowanymi do dziecka. Nauczyciel pamiętając o tym może ukryte informacje i odpowiednio eksponować różne oferty edukacyjne. W klasach należy wyodrębnić różne kąciki np. biblioteczny, muzyczny, plastyczny, teatralny, drukarski, dydaktyczny (nie koniecznie w miejscu centralnym), laboratorium językowe, redakcyjne itp. Specyfiką każdego kącika powinna być: przemyślane wyposażenie umożliwiające zróżnicowane, urozmaicone zintegrowanie formy zajęć, stymulujące aktywność językową dzieci i różne formy ekspresji.
Nauczyciel organizując przestrzeń edukacyjną powinien wziąć pod uwagę również celowość takiego, a nie innego zagospodarowania przestrzeni, dobór materiałów, pomocy, sprzętu, ich atrakcyjność, a także ogólną estetykę wnętrza. Celem tworzenia przestrzeni edukacyjnej jest ukierunkowanie wykazywanej przez dzieci ciekawości świata.
Podstawowym kryterium tworzenia kącików w klasie jest zgromadzony materiał, oraz wielkość umożliwiająca swobodne korzystanie z nich.
Dobrze zorganizowana przestrzeń edukacyjna jest dla nauczyciela bogatym źródłem informacji o dziecku, staje się polem obserwacji. Ułatwia również organizację działań nauczyciela, stwarza możliwość dyskretnego kierowania działalnością ucznia, które może przynieść mu zadowolenie i rozwijać aktywność twórczą. Przestrzeń edukacyjna, która powinna sprzyjać pracy twórcy, to nie może być tylko klasa, ale również przestrzeń szeroko rozumiana, która miejsca edukacji nie ogranicza do budynku szkolnego.

Projekt przestrzeni edukacyjnej wspierającej twórczą aktywność językową.

„Dlaczego klasa musi mieć przód, tył i dwa boki? Pojęcie istnienia „przodu klasy” oraz autorytarny styl przekazywania wiedzy- z góry do znajdujących się niżej uczniów, to dwa wyobrażenia, które sobie towarzyszą”.
Kohl, 1970

Klasa powinna być oparta na uczestnictwie, a nie na przymusie, na dokonywanych wyborach, a nie na narzuconych decyzjach.
W moim projekcie przestrzeni edukacyjnej „usunęłam” z klasy ławki, a „ustawiłam” owalny stół. Przy nim uczniowie mają ze sobą i nauczycielem kontakt wzrokowy, dzięki temu prawdopodobne staje się, że wymienią więcej doświadczeń i że będą się ze sobą częściej komunikować.
Biurko nauczyciela rozumiane tradycyjnie zastąpiłam niewielkim okrągłym stołem z krzesłami i „ustawiłam” go w rogu klasy. Ma być to miejsce rozmów nauczyciela z dziećmi, a w razie potrzeby rozmów między dziećmi. Może być to również „schronienie” dla dzieci, które lubią pracować same. W moim projekcie uwzględniłam następujące kąciki: książki, pisarski, teatralny, komputerowy, kącik do słuchania i nagrywania kaset magnetofonowych. Przeznaczyłam miejsce na gazetkę, aktualności, archiwum oraz materiały do pracy.


1. Kącik książki

Zgromadzimy w nim książki o charakterze literackim, komiksowym i popularnonaukowym. Powinny one swoim wyglądem zachęcać dziecko do czytania. Znajdą się tam również książki przynoszone przez dzieci, dzięki którym lepiej poznamy ich zainteresowania. Na wydzielonej półce umieścimy książki tworzone przez dzieci indywidualnie, grupowo i przez całą klasę.
W kąciku książki umieściłam również gazety i czasopisma dla dzieci o różnorodnej tematyce. Tworząc taki kącik należy zapewnić dzieciom wygodne miejsce do czytania. Takie gdzie mogłyby usiąść na miękkiej poduszce przy czy materacu, a nawet położyć się. Miejsce to można oddzielić półką z roślinami zielonymi, co będzie doskonałym uzupełnieniem kącika.

2. Kącik pisarski

W kąciku tym można ustawić maszynę do pisania i kserokopiarkę. Obok umieszczona będzie półka z wszystkimi niezbędnymi materiałami służącymi do pisania: papier, kalka, ołówki, mazaki itp. Ważne będą tu stół i dostosowane do dzieci krzesła. Trzeba wydzielić przynajmniej 2-3 takie stanowiska pisarskie. Dzieci będą miały tu możliwość przelania swoich myśli na papier i w razie potrzeby powielenia ich.

3. Kącik do słuchania i nagrywania kaset magnetofonowych.

W kąciku tym oprócz magnetofonu powinny być słuchawki, najlepiej 2,3 komplety. Nagrania mogą być różnorodne np. teksty wierszyków, opowiadań, nagranie treści ciekawej książki, piosenki itd.
Dziecko ma tam możliwość np. słuchania i jednoczesnego czytania tekstu z lektorem. Do działalności twórczej należy dzieciom udostępnić mikrofon oraz puste kasety, by mogło nagrać swoje wypowiedzi, dialogi czy wiersze. Jest to wspaniała forma pracy zwłaszcza dla tych dzieci, które nie lubią pisać. Nagrane teksty można później odtworzyć lub przepisań na papier.
Należy wydzielić miejsce na nagrania dzieci. Każda kaseta powinna być opatrzona podpisem- co jest nagrane, kto tego dokonał oraz data.

4. Kącik teatralny

Wyposażenie tego kącika będzie w znacznej mierze zależało od zainteresowań dzieci twórczością teatralną. Dzieci będą również głównymi jego twórcami. Powinny się tam znaleźć różnorodne rekwizyty, przebrania potrzebne do odgrywania ról. Mogą również być w nim kukiełki, pacynki, parawany czy scenki do stworzenia teatrzyku kukiełkowego.
Uważam, że kącik teatralny będzie niezastąpionym inspiratorem odgrywania różnego rodzaju scenek, tak bardzo lubianych przez dzieci.

5. Kącik komputerowy

Znajdzie się tam komputer z drukarką, które w dzisiejszych czasach mogą pełnić rolę dydaktyczną. Odpowiednio dobrane programy do pisania, rysowania i gry dydaktyczne będą dla dzieci inspiracją do tworzenia np. laurek, kartek z życzeniami czy zaproszeń.

IV. Konkluzja- GAWĘDY MATEUSZA C.Freinet
„Życie nieustannie wznosi się w górę”

Zaczynał się dzień. Owce opuściły łąkę, na której spędziły noc, a ja, z chlebakiem powieszonym przez ramię, wyruszyłem w ślad za poważnym i spokojnym pasterzem. Szedł on powoli znanymi sobie ścieżkami. W pobliżu nie było żadnego zwierzęcia. Tylko z daleka dochodził cichy szelest i głos dzwonków wskazujących miejsce poruszającego się stada wśród dróżek i sosen.
Byłem zaniepokojony, nie widząc mych zwierząt: czy znajdziemy je po przejściu ogrodzenia, czy też będziemy musieli wrócić i szukać ich przez cały dzień? Stary pasterz wyjaśnił mi przyczyny swojego spokoju mówiąc: „Mój mały, zwierzęta zawsze z ranawychodzą wyżej w kierunku szczytów. I to nie dlatego, żeby pasza tam była pbfitsza i smaczniejsza. To instynkt zmusza je do wchodzenia w górę i wiedzie do błękitu nieba. Strawa, którą zdobyło się wysiłkiem mięśni i wytrwałością, ma podniecającą wartość, być może dlatego tylko, że była bardzo upragniona. Możesz być spokojny- odnajdziemy je wszystkie na górze. Martwią mnie tylko owce Leona, zbyt zadomowione, zbyt przywykłe do jedzenia ze żłobu i z koryta i odczuwające jak gdyby tęsknotę za ogrodzeniem i oborą. Można by powiedzieć, że straciły siłę do wspinania się, ich ideał nie znajduje się na górze, lecz na dole...Od błękitu nieba wolą postronek...To już nie są owce dostojne i dumne; to są psy podwórzowe! Posłuchaj dzwoneczków wysoko przed nami. Dopiero wieczorem, gdy słońce zgaśnie za Rudą Skałą, nasze zwierzęta zejdą niżej i zanurzą się w spokoju bezpiecznej doliny, aby nazajutrz wyruszyć jeszcze wyżej”
I wasze dzieci- powiedziałby wam ten stary pasterz- są podobne do owiec; pragną iść w górę ku szczytom. Jeśli nie potraficie im dopomóc, być może wyprzedzić je czasem lub iść za nimi, nie zaznacie spokoju ani zadowolenia. Biada istotom zbyt zadomowionym, którestraciły instynkt wspinania się i które, jak starcyu kresu drogi, przekładają obrożę niewolnika i strawę wyrzeczenia nad błękit nieba i wolnej przestrzeni. Wszystkie drogi są dobre, które wiodą na szczyty”.

Źródło: C.Freinet „O szkołę ludową” Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976, s.14

Literatura

1. Kujawiński J.,Rozwijanie aktywności teórczej uczniów klas początkowych. Warszawa 1990
2. Freinet C., O szkołę ludową. Pisma wybrane. Wybór i opracowanie A.Lewin i H.Semenowicz Ossolineum 1976.
3. Czelakowska D., Twórczość a kształcenie języka dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 1996.
4. Steki E., Przemiany i przyszłość pedagogiki wczesnoszkolnej WSP Bydgoszcz 1998.
5. Gloton R, C.Clero., twórcza aktywność dziecka. Warszawa 1976.
6. Filipiak E., Smolińska H., Freinetowskie Inspiracje Nr 17 (1) 1998.
7. Zborowski J., Rozwijanie twórczej aktywności dzieci WSiP Warszawa 1986.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie