Wśród wielu celów działalności szkoły podstawowej, na tym etapie edukacji na pierwszy plan wysuwają się cele wychowawcze. Dlatego każde przedsięwzięcie podejmowane w szkole powinno ukierunkować się przede wszystkim na przekazywanie wartości, kształcenie osobowości i postaw życiowych bardzo młodych jeszcze ludzi.
Od 2003 r. SP 9 realizuje ideę Szkoły Promującej Zdrowie (emocjonalne i fizyczne). Wszystkie działania (w tym warsztaty teatralne) integrują swoje szczegółowe cele z tą koncepcją, której istotnym składnikiem jest kształcenie umiejętności życiowych sprzyjających zdrowiu emocjonalnemu.
Celem ewaluacji jest sprawdzenie, jak poszczególne techniki teatralne uczestniczą w kształceniu umiejętności życiowych – wychowaniu, a także jak młodzi ludzie już samodzielnie potrafią z tych umiejętności korzystać.
Najlepszym sposobem dokonania ewaluacji pracy z zespołem teatralnym jest przygotowanie występu przed publicznością i jego analiza pod kątem wykorzystania kształconych umiejętności i technik. Taki sposób założyłam również w tym miejscu.
Na etapie tworzenia programu założyłam wykształcenie u członków zespołu teatralnego określonych technik aktorskich oraz grupy umiejętności życiowych niezbędnych również w teatrze amatorskim, a w efekcie powstanie spektaklu: 1. Uświadomienie własnej wartości u młodego kandydata na aktora. 2. Identyfikacja z grupą. 3. Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa. 4. Kształcenie umiejętności skutecznego porozumiewania się. 5. Wyrabianie empatii. 6. Nabycie podstawowych umiejętności i technik aktorskich. 7. Stworzenie scenariusza. 8. Przygotowanie spektaklu. W ciągu roku szkolnego zrealizowałam cykl warsztatów obejmujących następujące obszary tematyczne: integracja grupy, konstrukcja roli, praca nad żywym słowem, ekspresja, tworzenie scenariusza, formy teatralne.
Realizację zaplanowanych celów można podzielić na dwa etapy: I. Kształtowanie technik aktorskich. II. Działania twórcze grupy w zakresie scenariusza i jego inscenizacji. Na każdy etap zaplanowałam szereg metod pracy. Pierwsze godziny warsztatów poświęciłam wstępnej integracji grupy. Zaproponowałam uczestnikom zabawy i ćwiczenia mające na celu pokonanie barier psychicznych i zbudowanie wzajemnego zaufania. Ćwiczenia z piłeczką, z zapamiętywaniem imion, nawiązujące do korzeni teatru miały przynieść efekty w dalszych etapach pracy z zespołem, zwłaszcza przy tworzeniu sytuacji scenicznych, gdzie dużą rolę odgrywa odpowiedzialność za partnera.
Kolejne jednostki warsztatów obejmowały konkretne umiejętności aktorskie, takie jak świadome poruszanie różnymi częściami ciała (znaczenie gestu scenicznego), identyfikacja z postacią (nie tylko ludzką, także zwierzęcą lub przedmiotem martwym), świadomość przestrzeni scenicznej, prawidłowa dykcja, opieranie głosu na przeponie, nadanie sensu emocjonalnego wypowiadanemu tekstowi. Na tym etapie, w miarę poszerzania się umiejętności grupy i częściowo z jej inspiracji (uczniowie chcieli sprawdzać się na scenie), rozpoczęłąm pracę nad scenariuszem widowiska bożonarodzeniowego „W tę cichą, ciemną noc – po prostu jasełka”. Tak rozszerzyła się forma zajęć. Członkowie grupy z własnej woli uczestniczyli w dodatkowych spotkaniach mających charakter prób przedstawienia. Warsztaty od tej pory przebiegały już dwutorowo: ćwiczenia techniczne i próby spektaklu, będące zarazem sprawdzianem i utrwaleniem świeżo nabytych umiejętności. Umożliwiało to szybką weryfikację skuteczności metod zaplanowanych w „Programie”. Efekty pracy były na tyle zadowalające, że widowisko zgłosiłam do XV Jastrzębskiego Przeglądu Jasełek.
Występ zespołu przed publicznością i ocena jurorów pozwoliły na ewaluację I etapu „Kształcenie technik aktorskich” oraz stopnia wykształcenia i stosowania umiejętności życiowych.
Młodzi aktorzy zostali postawieni w sytuacji prawdziwej premiery teatralnej, podczas której musieli nie tylko udźwignąć własną rolę, ruch sceniczny, ustawienie sceny, odpowiedzialność za partnerów, ale także stawić czoło nieprzewidzianym sytuacjom, prawdziwej publiczności, oceniającym ich jurorom i wynikającej z tego tremie.
Występ przed komisją konkursową stanowił ogromne wyzwanie emocjonalne i warsztatowe dla młodych aktorów. Podczas trwania spektaklu zauważalnym było, że wiele godzin warsztatów – ćwiczeń ze świadomości ciała, dykcyjnych, integracyjnych, rozgrzewek, etiud – przyniosło oczekiwane efekty. Grupa bardzo dobrze wykorzystała tremę, potrafiła się zdyscyplinować (absolutna cisza i porządek za kulisami) i – co bardzo ważne – z sytuacji kryzysowej (chwilowe zapomnienie tekstu) na scenie wyszła tak, że nie zauważył jej nikt oprócz aktorów i instruktora. To zadziałała integracja zespołu i wzajemna odpowiedzialność. Partner osoby, która zapomniała tekstu, poprowadził rolę tak, żeby była możliwa dalsza akcja. Poza tym każde z dzieci poradziło sobie z napięciem wywołanym nieprzewidzianą sytuacją: pozostałe osoby nie zapomniały tekstu, nie okazały żadnym gestem ani mimiką zdenerwowania, ani na sekundę nie wprowadziły na scenę prywatności, czyli „nie wyszły z roli”. To trudna umiejętność świadomego opanowania własnego ciała i psychiki. Tak dojrzałe aktorsko zachowanie okazało się doskonałym wsparciem dla osoby, która spowodowała sytuację i pozwoliło jej natychmiast wrócić do gry – odpowiedzieć na tekst podany przez partnera mimo stresu wywołanego świadomością, że jest się przyczyną problemu na scenie. Warto również wspomnieć, że ten stres nałożył się na stres samego występu. Tak więc już w tym momencie można powiedzieć, że młodzi ludzie odnieśli sukces – wykorzystali zdobyte podczas warsztatów umiejętności życiowe w sytuacji próby.
Dodatkowo jury doceniło ich kształcone na zajęciach umiejętności typowo aktorskie:
- dojrzałość gry (ruch sceniczny, specjalny porządek sceny, identyfikacja aktora z postacią),
- umiejętne operowanie głosem (słyszalność spektaklu bez użycia mikrofonów dzięki technice oddychania przeponą),
- stworzenie specyficznego klimatu teatralnego mimo umiejscowienia spektaklu w sali gimnastycznej.
Zaowocowało to przyznaniem grupie teatralnej I miejsca w XV Jastrzębskim Przeglądzie Jasełek. Jako zwycięzca miejskiego przeglądu zespół został zaproszony na IX Przegląd Widowisk Bożonarodzeniowych „Radlińskie Betlejki” w charakterze reprezentanta szkół podstawowych Jastrzębia. Zajął tam trzecie miejsce. Jako instruktorowi i wychowawcy wyróżnienia te przynoszą mi podwójne zadowolenie: są sukcesem zawodowym, świadczą o skuteczności stosowanych metod, ale także, a może przede wszystkim, sukcesem wychowawczym, bowiem dowodzą, że konsekwentne kształcenie umiejętności życiowych, sprzyjających zdrowiu emocjonalnemu, i ćwiczenie ich praktycznego wykorzystywania, przekłada się na bardzo wymierny sukces, jakim może stać się chociażby zajęcie I miejsca w miejskim konkursie jasełek, czy też III miejsca w przeglądzie wyższego szczebla. Wioletta Cyrulik nauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 9 w Jastrzębiu Zdroju |
