W przedszkolu kształtuje się postawy proekologiczne dzieci, wyrabiając w nich wrażliwość i poczucie obowiązku oraz uzmysławia znaczenie przyrody dla nich samych oraz całej ludzkości. Takie cele osiąga się przez wyposażenie dzieci w odpowiedni zasób wiedzy w zakresie ochrony środowiska i przez budowanie ich świadomości ekologicznej. Dziecko powinno wiedzieć i zrozumieć, że: a) to wszystko, co jest niezbędne do życia człowiekowi czerpie z przyrody; b) człowiek nadmiernie zanieczyszcza środowisko i w nie do końca przemyślany sposób wykorzystuje jego zasoby; c) należy ograniczać ten proces, a najlepiej zapobiegać mu.
Przyjmuje się, że już dzieci można i należy nauczać korzystania z zasobów przyrody. Edukacja ekologiczna powinna więc stanowić część działalności dydaktyczno-wychowawczej i opiekuńczej zarówno nauczycieli, jak i rodziców. Poprzez różnorodne formy pracy z dziećmi pokazuje się im, że środowisko przyrodnicze jest dla nich (człowieka) użyteczne, więc należy o nie dbać. Jednym z głównych zadań staje się więc wzbudzenie u dzieci wrażliwości na przyrodę ożywioną i nieożywioną oraz wywołanie u nich poczucia odpowiedzialności i troski o jej zachowanie. Stopniowo dzieci zaczynają rozumieć, że człowiek, niszcząc środowisko, niszczy samego siebie.
Edukacja ekologiczna dzieci w wieku przedszkolnym to świadoma i zamierzona działalność nauczycieli i rodziców, której celem jest zapewnienie im:
• sytuacji do przeżyć z bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z obiektami i zjawiskami przyrodniczymi;
• podstawowych i zasadniczych wiadomości o ekosystemach, obiektach i zjawiskach występujących w ich najbliższym środowisku życia;
• podstawowej orientacji o znaczeniu obiektów i zjawisk dla ich życia;
• uzmysłowienia związków przyczynowo-skutkowych wszelkich procesów przyrodniczych, zwłaszcza w najbliższym środowisku ich życia i działalności;
• doprowadzenie do przestrzegania zależności między stanem środowiska a samopoczuciem i zdrowiem ludzi;
• ukształtowanie nawyku oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych i maksymalnej ich ochrony;
• możliwości ukształtowania umiejętności segregowania i wtórnego wykorzystywania niektórych odpadów znajdujących się w najbliższym środowisku: domu, przedszkolu, podwórku;
• możliwości ukształtowania potrzeby przestrzegania norm (nakazów i zakazów) ekologicznych przez samych siebie i innych, zwłaszcza rówieśników, rodzeństwo, rodziców;
• możliwości ukształtowania nawyków kultury ekologicznej i zdrowotnej w ich miejscu zabawy, wypoczynku, nauki i pracy;
• możliwości ukształtowania ekologicznego stylu życia, zwłaszcza w zakresie przestrzegania zachowań kulturalno-higienicznych w odniesieniu do czystości osobistej
i najbliższego środowiska; ,
• warunków do kształtowania pożądanych postaw wobec ludzi, zwierząt i roślin;
• warunków do kształtowania umiejętności współdziałania na rzecz ochrony, odnawiania, przekształcania, racjonalnego eksploatowania i pomnażania bogactwa najbliższego środowiska przyrodniczego.
Chodzi więc o ukształtowanie w świadomości dziecka postawy ekologicznej, która charakteryzuje się:
• zdolnością percepcji wobec zjawisk przyrodniczych i społecznych;
• ciekawością świata i praw nim rządzących;
• świadomością i zrozumieniem praw i zależności panujących w przyrodzie;
• odpowiedzialnością wobec wszystkich form życia;
• aktywnością i poczuciem więzi z przyrodą i ludźmi;
• szacunkiem dla różnorodności i odrębności biologicznej i kulturowej.
Metody, formy i środki kształtujące podstawy ekologiczne
Pozytywne postawy wobec przyrody, ochrony środowiska, kształtowania i ulepszania mają nie tylko metody nauczania kształtującego, ale i wychowującego. Do metod tych zaliczamy: 1) praktyczne działania na rzecz ochrony środowiska (prace społeczno-użyteczne, porządkowanie terenu, uprawa i pielęgnowanie roślin, hodowla zwierząt, budowanie karmników i budek lęgowych, opieka nad pomnikami przyrody, uczestnictwo w konkursach i akcjach ochrony środowiska, propagowanie idei ochrony środowiska przez afisze i plakaty, wystawki tematyczne, prowadzenie kącika ekologicznego, biblioteczki ekologicznej, wykonywanie albumów, zbieranie wierszy i zabaw o tematyce proekologicznej), rejestrowanie przyrody za pomocą ołówka, kartonu, modelowanie z gliny, aparatu fotograficznego, magnetofonu, itp.; 2) obserwacje świata roślin i zwierząt, zjawisk przyrodniczych i społecznych; 3) eksperymenty obrazujące procesy przyrodnicze i skutki ludzkiej ingerencji, pokazy; 4) opowiadania, opisy, praca z tekstem literackim; 5) gry
i zabawy (terenowe, badawcze, gimnastyczne, dydaktyczne, loteryjki obrazkowe, zabawy rytmiczno-muzyczne, dramowe); 6) wycieczki i spacery (podglądanie życia przyrody, zaobserwowanie, jak ludzie szpecą i niszczą przyrodę oraz ją ratują, przyzwyczajanie dzieci do szanowania przyrody i poczucia odpowiedzialności za nią); 7) kontakt ze sztuką poświęconą przyrodzie (muzyka, obraz, zdjęcie); 8) twórczość plastyczna dzieci, tworzenie kompozycji z zebranych darów natury itp.
W procesie kształtowania nie zapominamy o środkach dydaktycznych: a) wizualno-manipulacyjnych (np. gry i domina o treści ekologicznej, zbiory kart i inne); b) urządzeniach i środkach technicznych (np. lupa, mikroskop, lornetka, aparat fotograficzny, kamera wideo, magnetowid, diaskop, przeglądarka, radioodbiornik, sprzęt laboratoryjny do doświadczeń, sprzęt ogrodniczy, sprzęt do dokonywania obserwacji zjawisk meteorologicznych -wiatromierz, zegar słoneczny, modele karmników, sprzęt do uprawy roślin i hodowli zwierząt, pojemniki do przechowywania materiału przyrodniczego).
Literatura:
E.J. Frątczakowie(1996) Edukacja zdrowotna dzieci przedszkolnych.Toruń,Turpress;
T.Gałczyńska(1997)(red) Ten piękny, tajemniczy świat – edukacja ekologiczna w przedszkolu.W-a, ZNFiGW.
Opracowała: Marzena Nowak
Nauczyciel mianowany SP w Łopiennie
