Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Rozwój mowy dziecka

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 4385 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Mowę każde dziecko nabywa o oparciu o kontakty społeczne, a przede wszystkim drogą naśladownictwa matki. Uczy się posługiwać językiem, wargami, podniebieniem, krtanią, szczęką. Nabywa umiejętność koordynowania ruchów różnych grup mięśni, biorących udział w mowie. Dzieci opanowują zdolność posługiwania się językiem w błyskawicznym tempie. Dwulatek nie tylko potrafi formułować proste zdanie, ale rozumie sens tych zdań, których wcześniej nie słyszało.

Rozwój mowy trwa kilka lat i w jego przebiegu wyróżnia się kilka etapów. L. Kaczmarek (1977) swój podział opiera na rozwoju formy wypowiedzi dziecka. Czas trwania tych okresów wygląda następująco:
Ø Od 0 do 9 miesiąca życia płodowego – okres przygotowawczy;
Ø Od 0 do 1 roku życia – okres melodii;
Ø Od 1 do 2 roku życia – okres wyrazu;
Ø Od 2 do 3 roku życia – okres zdania;
Ø Od 3 do 7 roku życia – okres swoistej mowy dziecięcej.
Zdrowe, dobrze słyszące i prawidłowo rozwijające się dziecko przyswaja sobie mowę w ciągu pierwszych 6 - 7 lat.
1.5.1. OKRES PRZYGOTOWAWCZY
W okresie prenatalnym rozwija się podstawowy organ nadawczy i odbiorczy mowy, czyli mózg oraz drogi nerwowe. Prenatalna faza rozwoju dziecka, to również okres tworzenia się i intensywnego treningu organu produkującego substancję foniczną, czyli nasady (aparatu artykulacyjnego), krtani i płuc. Już w pierwszych miesiącach życia płodowego dziecko zaczyna ćwiczyć mięśnie potrzebne mu po urodzeniu do oddychania, pobierania pokarmu i wydawania głosu. W 12 tygodniu pojawia się ruch podciągania, podnoszenia górnej wargi, co stanowi wstępne stadium w rozwoju odruchu ssania. Płód 17 tygodniowy ćwiczy już ruchy ssące, uwypukla i wysuwa wargi ku przodowi. Niektóre dzieci w 29 tygodniu nabywają umiejętność ssania palca. Kształtowanie się wiązadeł głosowych trwa do końca 3 miesiąca życia płodowego. W tym czasie dziecko rozpoczyna połykanie wód płodowych ćwicząc w ten sposób mięśnie, które po urodzeniu będą brały udział w mówieniu i oddychaniu. W tym też okresie są już ukształtowane struny głosowe, więc dziecko jest zdolne do reakcji płaczu na długo przed narodzeniem. Organ słuchu, ucho, kształtuje się bardzo wcześnie i jest zmysłem najlepiej rozwiniętym w pierwszych trzech miesiącach. Między 4 a 5 miesiącem życia płodowego dziecko zaczyna reagować na bodźce akustyczne. Odbiera ono charakterystyczne cechy dźwięków na drodze pozaakustycznej (melodię, akcent, rytm i natężenie dźwięków). W ten sposób przyswaja sobie cechy prozodyczne mowy. Szczególnie dobrze dziecko słyszy i rozpoznaje głos matki oraz uderzenia jej serca.( Kaczmarek 1977)
Występowanie w tym okresie niekorzystnych czynników działających na organizm matki może doprowadzić do powstawania różnorodnych nieprawidłowości, także tych związanych z mową. Należy pamiętać, że im wcześniej zadziała czynnik szkodliwy tym uszkodzenia będą większe. Tak więc profilaktyka nastawiona na zapobieganie im, to dbałość o stworzenie optymalnych warunków w okresie ciąży począwszy od pierwszych jej tygodni.
1.5.2. OKRES MELODII
Zaraz po urodzeniu dziecko nawiązuje z innymi kontakt poprzez płacz i krzyk. Stanowi to świetne ćwiczenie aparatu głosowego Wyraża w ten sposób złe samopoczucie, ból, głód. Około 3 miesiąca pojawia się uśmiech, a głośny śmiech miesiąc później. Maluszki uśmiechają się na widok znanych, przyjaźnie nastawionych osób. Nawiązują kontakt wzrokowy. Są ogólnie ożywione i zaczynają wydawać dźwięki. Są to dźwięki nie mieszczące się zazwyczaj w naszym systemie fonologicznym, o przypadkowym miejscu artykulacji, najczęściej gardłowe i tylnojęzykowe w połączeniu z samogłoską. Proces ten nazywamy głużeniem lub gruchaniem. Pojawia się w 2 – 3 miesiącu życia. Jest niezamierzony.
Około 6 miesiąca głużenie przekształca się w gaworzenie. Są to świadome, intencjonalne zabawy dźwiękiem, sprawiające maluszkom przyjemność, głównie dlatego, że są ich wykonawcami i mogą je słyszeć. W tym okresie wzrasta liczba dźwięków. Pociechy tworzą kombinacje dźwiękowe: łącząc spółgłoski z samogłoskami, przedłużając samogłoski, następnie łączą je w przypadkowe grupy sylab. Gaworzenie nie odnosi się do konkretnych osób, przedmiotów czy sytuacji, nie jest zatem mową. Wszystkie dzieci na całym świecie zaczynają gaworzyć w tym samym czasie. Po pewnym czasie pod wpływem naśladownictwa i celowych zabiegów wzmacniających, dziecko zaczyna dryfować w kierunku języka ojczystego. Zaczynają gaworzyć także dzieci głuche, niestety przy braku kontroli słuchowej około 18 miesiąca proces ten zanika.
Około 7 miesiąca pojawia się faza echolalii. Polega ona na powtarzaniu własnych kombinacji bądź usłyszanych słów. Czynność ta usprawnia narządy mowy, wyrabia koordynację ruchów oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych (Styczek 1982).
Pod koniec pierwszego roku życia dziecko zaczyna rozumieć mowę. Wykonuje proste polecenia. Reaguje na swoje imię. Wymawia samogłoski: e, y, a i spółgłoski: d, j, m, t, ń, b (Kaczmarek 1977). Pojawiają się pierwsze słowa: mama, tata, daj, baba, dada. W okresie melodii dziecko nie tylko poznaje nowe słowa, ale również rytm i melodię mowy.
Należy zdecydowanie podkreślić, że każde dziecko posiada swoiste tempo rozwoju, jednak opóźnienia poszczególnych stadiów rozwoju nie powinny przekraczać 6 miesięcy (Zalewski 1992).
1.5.3. OKRES WYRAZU
Od momentu wkroczenia w drugi rok życia rozwój mowy postępuje bardzo szybko. Proces ten uzależniony jest od wzorców mowy, jaką dziecko jest otaczane i związany z wzrastającą sprawnością motoryczną. Dziecko zaczyna chodzić i interesuje się wszystkim dookoła. Liczba wypowiadanych słów znaczących gwałtownie rośnie. Pod koniec drugiego roku życia wynosi około 300 słów. Obserwujemy znaczący postęp w rozumieniu mowy. W tym okresie dziecko używa już wszystkich samogłosek, poza nosowymi, spółgłosek wargowych twardych i miękkich m΄, p, b΄, p΄ , wargowo – zębowych twardych i miękkich w, w΄ przedniojęzykowo – zębowych d, n, s środkowojęzykowych ś, ź, ć, dź, tylnojęzykowych k, k΄, g΄, h przedniojęzykowo – dziąsłowych l (Kaczmarek 1977). Pozostałe spółgłoski opuszcza lub zastępuje łatwiejszymi. Upraszcza grupy spółgłoskowe (Demelowa 1979).
Na tym etapie słowo początkowo pełni funkcję całej wypowiedzi – zjawisko to nazywamy holofrazą. Wzmacniane jest gestami wskazującymi do 13 miesiąca życia, natomiast powyżej 14 miesiąca gestami reprezentacyjnymi. L. Kaczmarek (1977) twierdzi, że w słowniku dziecka dwuletniego większość wyrazów stanowią rzeczowniki, przymiotniki. Bardzo często używana jest partykuła przecząca nie.
Jest to moment niezmiernie ważny w rozwoju mowy, ponieważ dziecko zaczyna stosować reguły gramatyczne. A. Balejko (1995) zwraca uwagę na fakt, iż dziecko w tym okresie próbuje naśladować wszystkie usłyszane dźwięki . Naśladuje nie tylko mowę poprawną, ale także wadliwą. Dlatego niezbędna jest wiedza rodziców i nauczycieli na temat rozwoju mowy i ich wrażliwość na błędy i wady wymowy.
1.5.4. OKRES ZDANIA
Dziecko zaczyna doskonalić swoją wymowę. Posługuje się wszystkimi samogłoskami w tym także nosowymi ą, ę. Ze spółgłosek w tym okresie pojawiają się wargowa ł , wargowo – zębowa f, f΄ sporadycznie przedniojęzykowo – zębowe s, z, c, dz tylnojęzykowa g, przedniojęzykowo – dziąsłowa i sporadycznie sz, cz, ż, dż (Kaczmarek 1977). Z powodu stosunkowo jeszcze niskiej sprawności artykulatorów – głoski mogą być nadal mylone, zastępowane łatwiejszymi. L. Kaczmarek (1977) twierdzi, że dziecko w tym czasie zna 500 słów. Mowa staje się zrozumiała dla wszystkich słuchaczy. Nie tylko dorośli lepiej rozumieją wypowiedzi trzylatków, ale i one są już zdolne do wyciągania wniosków i formułowania sądów. Bardzo intensywnie rozwija się składnia, gramatyka. Pod koniec trzeciego roku życia pojawiają się proste zdania : oznajmujące, pytające i rozkazujące. Z części mowy najczęściej używane są:
Ø rzeczowniki;
Ø czasowniki początkowo w formie bezokolicznika, później pojawiają się one w czasie teraźniejszym, przeszłym i przyszłym w formie strony czynnej, biernej i zwrotnej, niestety nie zawsze poprawnie;
Ø przymiotniki (Styczek 1980).
Użycie przypadków często jest nieprawidłowe.
1.5.5. OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ

Dziecko trzyletnie mówi zdaniami. Używa poprawnie wszystkich głosek, za wyjątkiem szumiących, syczących, r . Nadal może zastępować samogłoski o, e przez a. Trudności sprawiają także grupy spółgłoskowe, toteż często bywają upraszczane. Dzieci są zaciekawione praktycznie wszystkim, co się dzieje dookoła, to pobudza świadomość językową.
Od trzeciego roku życia dzieci powinny prawidłowo posługiwać się liczbami, czasami, rodzajami i używać wszystkich części mowy (Ligęza 2003). Dopiero w wieku przedszkolnym zmniejsza się liczba błędów fleksyjnych.
W wieku czterech lat w mowie występują te same zniekształcenia, tylko w mniejszym stopniu. T Zalewski (1992) uważa, że czterolatek powinien umieć opowiedzieć zdarzenie lub bajkę. Jeśli tak jest, to należy uznać mowę dziecka za dostatecznie rozwiniętą. W tym momencie bez obaw można wprowadzić naukę języka obcego. Ojczysta mowa będzie podległa jedynie szlifowaniu. Na tym etapie głoski sprawiające dziecku trudność, czyli s, z, c, dz, sz, cz, ż, dż mogą być:
Ø opuszczane – elizja
Ø zastępowane łatwiejszymi – substytucja
Ø mylone z innymi
Ø deformowane
Dzieci przestawiają głoski, sylaby, łączą dwa wyrazy w jeden, tworzą neologizmy- czyli nowe wyrazy, powstałe na podstawie analogii do innych wyrazów np. pomasłować. Umiejętność ta niekoniecznie świadczy o zamierzonej twórczości.
Mowa dziecka pięcioletniego jest już w zasadzie zrozumiała. Głoski sz, cz, ż, dż, które pojawiły się w czwartym roku życia, zaczynają się ustalać. W izolacji dziecko wymawia je poprawnie, ale w mowie potocznej może zastępować je jeszcze przez s, c, z, dz. Głoska r powinna być już wymawiana, ale często pojawia się dopiero w tym okresie (Demelowa 1982).
Sześciolatek nie powinien już tworzyć metatez, kontaminacji i neologizmów. Mogą się jeszcze zdarzać uproszczenia grup spółgłoskowych i kłopoty z artykulacją głoski r.
Dziecko siedmioletnie powinno wymawiać prawidłowo wszystkie głoski.
W okresie swoistej mowy dziecięcej intensywnie rozwijają się sprawności komunikacyjne. Dzieci potrafią sformułować prośbę o pomoc, przyzwolenie. Pozdrawiają osoby znajome słowem lub gestem. Posiadają umiejętność zadawania prostych pytań z należytą intonacją, a w miarę rozwoju także tych pytań, których celem jest uzyskanie dodatkowych informacji. Utrzymują rozmowę przez kilka kolejek, także przez telefon. Umieją już dostosować sposób rozmowy do słuchacza.
Wszystkie znaki, które pojawiły się we wcześniejszych okresach, nie znikają. Dzieci nadal krzyczą, apelują, używając przy tym gestów i mimiki.
Kończąc omawianie tego zagadnienia należy zasygnalizować istotę różnic indywidualnych w rozwoju mowy. Dotyczy to tempa, wielkości, jakości słownika i sprawności artykulacyjnej.

Literatura:

1. Balejko A., 1992, Jak usuwać wady mowy, Białystok, Wydawnictwa Logopedyczne
2. Styczek I.,1982, Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego, Warszawa, WSiP
3. Kaczmarek L., 1977, Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin, Wydawnictwo Lubelskie
4. Demelowa G., 1982, Elementy logopedii, Warszawa, WSiP
5. Zaleski T., 1992, Opóźniony rozwój mowy, Warszawa, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich
6. Ligęza M., 2003, Podstawy psycholingwistyki rozwojowej, {w:}Logopedia, t.1, Gałkowski T., Jastrzębowska G., (red.) Opole, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego
7. Styczek I., 1983, Logopedia, Warszawa, PWN

Opracowała
Łucja Hinc

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie