Dychawica oskrzelowa jest przewlekłą chorobą podczas której utrzymuje się alergiczny stan zapalny w oskrzelach powodujący ich zwężenie co w znacznym stopniu upośledza wydolność oddechową chorego. Chore dziecko ma napady świszczącego oddechu oraz duszność, występującą z różną częstotliwością w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Astma u dzieci spowodowana jest zwykle przez czynniki alergiczne: pokarmy uczulające, roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, a bezpośrednim czynnikiem inicjującym napad astmy może być stres, zmiana pogody – zimne powietrze, klimatu, a także wysiłek fizyczny.
Wydaje się więc zasadnym postawienie pytania zawartego w tytule :
Czy dziecko chorujące na astmę może uczestniczyć w zajęciach na lekcji WF i jaki to ma być rodzaj zajęć, oraz czy dziecko z astmą może uprawiać czynnie sport.
Do niedawna jeszcze dzieci z astmą były nagminnie zwalniane na cały rok z lekcji WF. Na szczęście w ostatnich latach to się zmieniło, a to dzięki badaniom naukowym oraz doświadczeniom lekarzy i nauczycieli WF z całego świata. Szczególnie doniesienia z państw skandynawskich pozwoliły zrewidować błędne poglądy na temat wysiłku fizycznego u osób z astmą. Oczywiście należy zastanowić się nad sensownością wysiłku fizycznego astmatyka, gdy wokół ( na powietrzu, a także na niektórych salach gimnastycznych panują temperatury około 0 stopnia. Zimne powietrze zwęża oskrzela, a u astmatyka, który ma bardzo wrażliwe oskrzela to zwężenie następuje szybciej i w większym stopniu. Również ćwiczenie w salach zakurzonych i zagrzybionych, może sprowokować napad astmy u dziecka chorego. Wspomniane już doświadczenia skandynawskie wykazały, że u każdego człowieka w pierwszej minucie wysiłku następuje rozszerzenie oskrzeli, a więc korzystna sytuacja. Niestety jeżeli ten wysiłek trwa stale to po następnych 4 minutach następuje znaczne zwężenie oskrzeli. Już z tych doświadczeń należy wysnuć wniosek, że dziecka astmatyczne nie może uprawiać biegów długodystansowych, a preferowane przez niektórych ( mam nadzieję nielicznych) nauczycieli WF zajęcia : 4 razy dookoła szkoły, może się źle skończyć dla astmatyka, a także dla nauczyciela. Skandynawowie wymyślili dla astmatyków rodzaj treningu interwałowego : intensywny wysiłek w 1 minucie – szybki bieg ( rozszerzenie oskrzeli), potem 4 minuty przerwy – np. chód i kiedy w 5 minucie zaczynają się kurczyć oskrzela ponownie krótkotrwały jednominutowy wysiłek fizyczny, aby rozszerzyć oskrzela. Pozwoliło to nabyć kondycji dzieciom z astmą, unikając jednocześnie skurczu oskrzeli. Tak więc dzieci z astmą mogą uprawiać biegi krótkie, a także gry zespołowe : siatkówka, piłka nożna, ręczna, koszykówka – oczywiście nie na poziomie wyczynowym – gdzie intensywny wysiłek krótkotrwały jest przeplatany chwilami odpoczynku. Ponadto dzieci z astmą mogą uprawiać gimnastykę i pływanie. Pływanie było kiedyś zalecane jako jedyny sport, który mogą uprawiać astmatycy. Podczas zajęć pływackich rozwijają się przecież mięśnie oddechowe, tak potrzebne do przezwyciężenia skurczu oskrzeli i opanowania duszności. Ostatnio okazało się jednak, ze chlorowana woda niezbyt korzystnie wpływa na astmatyków, a duża wilgotność powietrza wdychanego przez pływaka mająca ułatwiać rozrzedzenie
wydzieliny oskrzelowej okazała się jednak niezbyt korzystna przy długotrwałym uprawianiu tej dyscypliny sportu.
W 1972 roku na Olimpiadzie w Monachium amerykański pływak Mark Spitz zdobył 7 złotych medali olimpijskich. Mark Spitz był astmatykiem. Można by zaryzykować stwierdzenie, że dobrze leczona astma nie przeszkadza w zdobyciu laurów olimpijskich , ale.... W ostatnich latach coraz więcej sportowców deklaruje się jako astmatycy. Dlaczego??? Bo zgłaszając ten fakt kontrola anty dopingowa nie może się doczepić do obecności pewnych substancji we krwi zawodnika, które są uznawane jako doping, a które są składnikami leków przeciw astmatycznych. Pochodne adrenaliny rozszerzają oskrzela, ale to przecież znakomity doping. Może legenda pływania nie był takim znakomitym zawodnikiem tylko odegrał tu niebagatelną rolę doping. Generalnie jednak nowocześnie leczona astma i zażycie nawet niektórych leków przed wysiłkiem nie wyklucza możliwości czynnego uprawiania sportu przez dzieci i młodzież. Ma to niebagatelne znaczenie także dla samych dzieci, które nie czują się gorsze, upośledzone, nie mają kompleksów wobec swoich rówieśników, a nabywając kondycji fizycznej pomagają sobie w przezwyciężeniu choroby.
Wnioski dla rodziców i nauczycieli:
1. Dzieci i młodzież chorujące na astmę nie powinni być zwalniani całkowicie z zajęć na lekcjach WF.
2. Zajęcie WF dla dzieci z astmą powinny być zindywidualizowane dla poszczególnych dzieci w zależności od stopnia zawansowania choroby i rodzaju uczulenia ( np. dzieci uczulone na pyłki roślin nie powinny mieć zajęć intensywnych na powietrzu w okresie wiosny).
3. Nie należy zmuszać dzieci z astmą do zbyt długotrwałego wysiłku w czasie, oraz wysiłku przy niskich temperaturach otoczenia.
4. Nauczyciel WF powinien na początku roku wspólnie z pielęgniarką szkolną zrobić rozeznanie w poszczególnych klasach czy są w klasie dzieci z astmą.
5. Rodzice powinni poinformować nauczycieli o chorobie swojego dziecka, a także zaopatrzyć je w leki, które dziecko powinno zażyć w szkole w przypadku wystąpienia duszności.
6. W przypadku wystąpienia niewielkich objawów duszności u dziecka należy przerwać wykonywanie wysiłku i pozwolić dziecku zażyć środek rozkurczowy.
7. Dzieci z astmą mogą z powodzeniem uprawiać gimnastykę, pływanie, gry zespołowe( przy niezbyt intensywnym natężeniu). Krótkotrwały intensywny jednominutowy wysiłek powinien występować po 4 minutowym słabym wysiłku.
8. Nie kwalifikować do reprezentacji szkoły na zawody typu biegi przełajowe dzieci z astmą ( nawet gdyby ambitne dziecko uzyskiwało dobre rezultaty w sprawdzianach klasowych). Może to być bowiem okres remisji choroby, która jednak odezwie się przy dodatkowym stresie.
