Znaczenie pracy nad sobą dla pedagoga – wychowawcy.
mgr Edyta Sędłak
nauczyciel kształcenia zintegrowanego
S P nr 31 w Lublinie
Głównym realizatorem zadań dydaktyczno – wychowawczych jest nauczyciel. To on właśnie określa konkretne cele i treści, jakie ma zamiar realizować na poszczególnych zajęciach z dziećmi, on dobiera metody i środki oddziaływania na wychowanków całym sobą – swoją wiedzą, umiejętnościami pedagogicznymi, stosunkiem do uczniów, tym wszystkim, co składa się na jego osobowość.
Zawód nauczyciela jest szczególny i nie da się porównać z żadnym innym. W pracy wychowawczej mamy do czynienia z tym, co jest najbardziej skomplikowane, bezcenne i najdroższe w życiu - z człowiekiem. Od pedagoga – wychowawcy, od jego kunsztu pedagogicznego i mądrości zależy droga życiowa wychowanka, jego rozwój umysłowy, charakter, postawa obywatelska, miejsce i rola w życiu, wreszcie szczęście osobiste.
Uczniowie chcą widzieć w pedagogu – wychowawcy to, co najlepsze. Cały zbiór pozytywnych cech – kultura zachowania, kultura języka, serdeczność, sprawiedliwość oceniania, umiejętność rozwiązywania konfliktów – musi być wkomponowana w osobowość nauczyciela – wychowawcy, by mógł spełniać swoje posłannictwo.
Obecny program wychowania w szkole jest integralny z procesem nauczania. Zatem wychowanie stanowi nieodłączną część wszelkiej działalności każdego nauczyciela. Stąd też każdy nauczyciel zobowiązany jest do realizowania trzech podstawowych zadań edukacyjnych, tj. zadań w zakresie nauczania, kształcenia umiejętności i wychowania.
Tak jak stwierdza Łobocki ( Łobocki, 2004 s. 161 ) w wychowawczym programie szkoły docenia się pierwszorzędną rolę rodziców w procesie wychowania dzieci i młodzieży nie umniejszając roli pedagogom.
Funkcję podobną przypisuję się w niemałej mierze uczniom oraz personelowi usługowo – technicznemu. Niemniej to właśnie pedagogom przypadają w udziale specjalne zadania wychowawcze, chociażby z tytułu przygotowania pedagogicznego i wykonywania zawodu. Z zadań tych, może się wywiązać dzięki pogłębieniu świadomości celów wychowania, podmiotowemu traktowaniu uczniów, dawanie im dobrego przykładu i racjonalnemu organizowaniu procesu uczenia.
W obecnym systemie szkolnym specjalne zadania stawia się przed pedagogiem – wychowawcą. To jemu przydzielone są specjalne obowiązki.
Do zasadniczych obowiązków pedagoga – wychowawcy względem uczniów należy poznanie zespołu swej klasy i każdego ucznia oraz jego środowiska rodzinnego. Do niego należy również systematyczna kontrola frekwencji i analiza absencji uczniów w każdym tygodniu, miesiącu, semestrze i w końcu roku szkolnego. W przypadku uczniów trudnych wychowawczo i niedostosowanych społecznie jest obowiązany dokonać dokładniejszego zbadania źródeł i negatywnych przyczyn manifestacji za pomocą metod ankiety – wywiadu, czyli sondy środowiskowej. Wychowawca klasy, chcąc właściwie kształtować osobowość uczniów, ma obowiązek pamiętać o prawidłowych metodach, do których należy: wykorzystanie dobrych przykładów godnych naśladowania, np. bohaterów literatury i historii. Każdy wychowawca powinien otaczać specjalną opieką uczniów zaniedbanych i opóźnionych w nauce, docierać do przyczyn tego zjawiska. Na ogół pedagog – wychowawca zatrudniony w szkole, posiadający wyższe wykształcenie kierunkowe ma umiejętności wykonywania tych zadań.
Według mnie praca pedagoga – wychowawcy jest wszechstronna i opiera się na współpracy z różnymi osobami uczestniczącymi w procesie wychowania i nauczania.
Dlatego ważnym jest w szczególności dla młodych pedagogów, by mogli otworzyć się na współpracę z innymi i umieli doskonalić swój warsztat pracy. Oni to powinni umieć skorzystać z doświadczeń innych, jak również uzewnętrzniać swoje osiągnięcia.
Jednym z podstawowych czynników kształtujących osobowość uczniów jest osobowość uczących nauczycieli, gdyż jest ona wzorem, który uczniowie naśladują. W związku z tym pedagog – wychowawca klasy czuwa, aby każdy nauczyciel uczący w jego klasie miał autorytet moralny, autorytet wiedzy i autorytet taktu pedagogicznego. Tego typu wzorce nauczycieli są przyjmowane przez wychowanków, naśladowane i często wspominane w ciągu całego życia, zwłaszcza takie cechy osobowości, jak: życzliwość, obowiązkowość, sprawiedliwość, wyrozumiałość, uprzejmość, opanowanie, optymizm, pogoda, pozytywny humor, subtelność, budzenie wzruszeń.
Wychowawca klasy jest zobowiązany zaznajomić nauczycieli uczących w jego klasie, z typologią swych uczniów, ich trudnościami, zwłaszcza tych jednostek, którym może grozić wykolejenie. Do funkcji nauczycieli – wychowawców należą także obowiązki względem rodziców uczniów. Trzeba najpierw poznać środowisko rodzinne swych uczniów na podstawie ankiety – wywiadu. Potem trzeba dokonać wyboru rady klasowej rodziców, ułożyć plan współpracy rady klasowej rodziców z radą rodziców szkoły. Należy uwzględnić plan pedagogizacji rodziców. Efekty pracy pedagogicznej nie są dostrzegane od razu, lecz po upływie długiego okresu. Osobowość człowieka może się w pełni ujawnić pod wpływem mądrego, rozważnego i doświadczonego wychowawcy. To dowodzi, że pedagog – wychowawca musi pracować nad sobą, by umieć dostrzegać te procesy.
Jedną ze znaczących właściwości twórczej działalności pedagoga jest konieczność uwzględniania ciągle zmieniających się sytuacji. Dziecko cały czas się zmienia, dziś jest inne niż wczoraj. Najważniejszymi instrumentami oddziaływania pedagoga – wychowawcy na psychikę dziecka są słowa, ukazywanie piękna przyrody, literatury i dzieł sztuki, kierowanie emocjami. Aby dobrze zrealizować te zadania musi posiąść oprócz wiedzy pedagogicznej i psychologicznej inne umiejętności, jak np. organizowanie wycieczek, obcowanie z przyrodą i sztuką. Stąd też wypływa konieczność pracy nad sobą, doskonalenia swego warsztatu pracy.
Jakże ważnym problemem pracy pedagoga – wychowawcy jest posiadanie umiejętności rozładowywania napiętej atmosfery i powstrzymywania gniewu. Nie jest to łatwe dla współczesnych pedagogów. Pedagog pracujący nad sobą szybko znajdzie przeciwny środek – humor. Nauczyciel wesoły, pogodny, który nie wpada w gniew z byle powodu, jest lubiany i szanowany przez dzieci. Brak poczucia humoru przeszkadza w znalezieniu wspólnego języka z dziećmi, rodzi nieufność. Zatruwającą życie uczniów przyczyną, co najmniej połowy konfliktów, jest brak wzajemnego zrozumienia między uczniem a pedagogiem.
Ów pedagog w trakcie pracy nad sobą musi posiąść umiejętności regenerowania i wzmacniania swoich sił – wyciszenie i dłuższe okresy spokoju. Warunkiem takiej regeneracji sił jest właśnie należyte wykorzystanie czasu przeznaczonego na odpoczynek. Prawidłowo organizowany wypoczynek wzmacnia kompensacyjne zdolności systemu nerwowego, służy jego uodpornieniu, przywróceniu równowagi, umiejętności poddawania stanów emocjonalnych kontroli rozumu. Myślę, że owe opanowanie można najszybciej przywrócić w zmienionych warunkach, kiedy wysiłek fizyczny jest połączony z refleksją, z obserwacją zjawisk przyrody. A jednocześnie trzeba posiąść umiejętność właściwego wysiłku nerwowego w codziennej pracy.
Samodoskonalenie pedagoga – wychowawcy powinno doprowadzić do takich wniosków, że zachowanie dziecka wywołuje ciągle uczucie satysfakcji bądź niezadowolenia, napawa radością lub goryczą. W całej rozległej gamie uczuć, jakie niesie ze sobą świat dziecka, są dźwięki i przyjemne, i zasmucające. Dobra orientacja w tej harmonii nastrojów jest najważniejszym warunkiem sukcesów w pracy pedagogicznej. Nauczycielowi nie umiejącemu dostrzegać świata dzieciństwa często zagraża ogólne wyczerpanie nerwowe. Taki stan zapewne utrudnia pracę pedagogiczną wychowawcy i kierowanie własnym rozwojem.
,, Praca nad sobą ’’ pomaga pedagogowi – wychowawcy doskonalić się wewnętrznie, wzbogacać swoją osobowość, swoje umiejętności i wiedzę zawodową. Czyni pracę ciekawszą, efektywniejszą i satysfakcjonującą. Dobrze, gdy jest jeszcze zauważana przez przełożonych. Pomaga doskonalić swój warsztat pracy i dzielić się doświadczeniem z innymi. To z biegiem czasu pomaga zaistnieć w gronie elit pedagogicznych i osiągnąć mistrzostwo pedagogiczne, które zapewne łączy się także z taktem i talentem pedagogicznym.
Aby kształtować własną osobowość potrzebne jest pewne minimum spokoju i warunków zewnętrznych, umożliwiających skupienie i pracę nad sobą.
Samorealizacji pedagoga – wychowawcy nie sprzyjają wytyczne zawarte w ,, Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 01.12.2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego nauczycieli ’’.
Już po podjęciu pracy, w momencie odbywania stażu ma on swego opiekuna, musi zapoznać się z szeregiem przepisów i zebrać odpowiednią dokumentację, zdać ją w odpowiednim terminie, by uzyskać wyższy stopień awansu.
W całej tej procedurze zadbano, by ,, W terminie do 30 dni od zakończenia stażu nauczyciel składa dyrektorowi sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego ’’. ( Rozporządzenie 01.12.2004 )
Dyrektor szkoły uwzględnia formy doskonalenia pracy. Gorzej, że po wielu zdanych egzaminach w toku przygotowania dochodzi rozmowa z komisją kwalifikacyjną w czasie, której nauczyciel stażysta ubiegający się o stopień awansu zawodowego przedstawia sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego, odpowiada na pytania członków komisji dotyczące określonych wymagań i poddaje się egzaminowi.
Uważam, że to może i dobre. Tracimy jednak z oczu najważniejszą osobę ucznia. Pedagog – wychowawca chcący sprostać wymaganiom awansu zawodowego, mimo, że wiele wymaga od siebie, swoją pracę, doświadczenie, przeżycia, czytanie i rozmyślanie kieruje na kilka lat w stronę awansu zawodowego, tracąc z centrum uwagi ucznia, wychowanka. Osobiście chciałabym, aby pozostawiono mi prawo do wyboru określonych technik samodoskonalenia się i możliwość dostosowania ich do własnych potrzeb i możliwości. Uwzględniałabym, że świat staje się bardziej skomplikowany i w swych wewnętrznych relacjach coraz bardziej uwikłany. W takich warunkach edukacja i wychowanie człowieka winno być edukacją i wychowaniem dla odpowiedzialnego istnienia. W osiągnięciu tego zapewne w dużej części pomaga ,, praca nad sobą ’’ pedagoga – wychowawcy.
Bibliografia.
Dewiz W., Kiedy uczeń lubi szkołę. Rodzina i Szkoła, 1981, nr 5.
Łobocki M., Wybrane problemy wychowania ( nadal aktualne ), Lublin, 2004.
Smarzyński H., Szkoła jako środowisko wychowawcze, Warszawa – Kraków, 1987, PWN.
Suchodolski B., Pedagogika, Warszawa, 1985, PWN.
|
