Edukacja medialna - to zadanie nie tylko dla nauczycieli informatyki. Dziś lekcja bez mediów, to często lekcja nudna, bo nawet najbardziej kolorowy podręcznik nie zastąpi nowoczesnych pomocy dydaktycznych.
Poradnik dla nauczycieli w edukacji medialnej (zarys)
I. Rozumienie terminów
II. Cele i zadania edukacji medialnej
III.Charakterystyka i rozwój informacji masowej (pojęcia i definicje)
IV.Rola nauczyciela w edukacji medialnej
I. Rozumienie terminów Edukacja medialna
Wszyscy nauczyciele wraz z reforma programową zostali zobowiązani do uwzględnienia w przyjętych lub stworzonych przez siebie programach nauczania treści odnośnie kształcenia medialnego. Celem jest przygotowanie uczniów do odbioru informacji rozpowszechnianych przez media i do świadomego korzystania ze środków masowej komunikacji: telewizji, prasy i Internetu.
Proponowany przeze mnie układ tematów związanych z mediami porządkuje wiadomości o nich według zasady: od najstarszych środków komunikacyjnych do najnowszych zdobyczy techniki medialnej: od najprostszych sposobów wymiany informacji miedzy ludźmi tych najbardziej złożonych.
Media w edukacji Edukacja medialna była już od dawna sygnalizowana przez nauczycieli rożnych przedmiotów w różnych typach szkół, przez psychologów, socjologów pedagogów filmoznawców, a nawet lekarzy - pediatrów.
Przyczyną tak wielu głosów domagających się przygotowania dzieci i młodzieży do świadomego korzystania i umiejętności wyboru informacji po świecie mediów jest ich wszechobecność w codziennym życiu współczesnego człowieka.
W międzynarodowym znaczeniu pojęcia „media” używa się w różnych aspektach i kontekstach. Najczęściej jednak odnosi się ono do „mass mediów”, czyli środków masowej komunikacji rozumianej jako mechanizmy (urządzenia), które za pomocą słowa, obrazu i dźwięku przekazują pewne treści. Zaliczono więc do nich czyli prasę, radio, telewizję i Internet.
Źródła etymologiczne słowa „media” – wskazują pochodzenie terminu z łaciny od słowa: „pomiędzy” i zdefiniowane jest jako pośrednik w procesie komunikowania się między osobami nadającymi a odbierającymi.
Jednak analizując różnorakie publikacje z zakresu pedagogiki, psychologii, socjologii
technik informacyjnych terminu „media” używa się również w szerszym znaczeniu. Uważa się, ze media to nie tylko środki masowego przekazu, ale i pojęcia stosowane w procesie dydaktycznym, a konkretniej podczas aktu komunikacyjnego, który stanowi podstawę tego procesu. Wyodrębnia się więc trzy elementarne składniki aktu komunikacyjnego:
A.Nadawca – źródło informacji
B.Komunikat – przekaz informacji
C.Odbiorca
Komunikowanie to może przybierać bardzo rożny charakter. Może być:
A. Bezpośrednie - nauczyciel mówi, uczniowie słuchają
B. Pośredni - przekaz informacji odbywa się za pomocą pośredników takich jak: książka, czasopismo, tablica, foliogram, fotografia, komputer etc.)
Tymi pośrednikami w światowej terminologii pedagogicznej są właśnie media niezależnie czy mamy na myśli ich charakter makro - „mass media”, czy mikro - klasa szkolna.
Przez pojęcie „medium” rozumie się zarówno:
-przekaz drukowany
-przekaz obrazowy
-przekaz audialny
-przekaz audiowizualny
-przekaz multimedialny Nieco inaczej jest polskim pojęciu znaczenia „ media” w odniesieniu do przedmiotów, materiałów i urządzeń, które służą przekazywaniu informacji podczas procesu
dydaktycznego. Częściej używa się terminu „środki dydaktyczne” lub „pomoce naukowe” aniżeli „media”.
„Środki dydaktyczne” są to urządzenia (przedmioty), które dostarczają uczącym się bodźców sensorycznych i oddziaływają na ich wzrok, słuch, dotyk etc. Mają ułatwić im bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości.
II. Cele i zadania edukacji medialnej
Dotychczas pedagogika medialna rozwijała się najlepiej w Niemczech. Tam badania nad rozwojem i wpływem mediów przybrały dwa kierunki:
- media w wychowaniu
- media w nauczaniu W Polsce ośrodkiem dla studiowania tej młodej nauki stał się Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Tu powstały studia magisterskie i podyplomowe z zakresu edukacji medialnej.
W ich realizacji przyjęto dwa zasadnicze zadania:
A. Przygotowanie uczniów do właściwego (krytycznego) odbioru mediów
B. Przygotowanie do posługiwania się mediami jako narzędziami rozwoju intelektualnego
w pracy zawodowej i w codziennym życiu.
Mariusz Kąkolewicz - autor programu edukacji medialnej stwierdza, ze ma ona na celu „ uczenie przez media, o mediach i dla mediów”
Zadaniem każdego nauczyciela jest więc wykształcenie w uczniu umiejętności:
A. Obsługi technicznych środków tj. sprzętu fotograficznego(aparat, aparat cyfrowy)
kamery, komputera i innych
B. Posługiwania się multimedialnymi bazami danych oraz zasobami sieci Internet Uczenie w mediach rozumiane jest jako konieczność wykształcenia w uczniach umiejętności rozumienia i analizowania przekazów medialnych, oraz zdobycie prze nich wiedzy na temat historii rozwoju przekazów medialnych, czyli z ewolucją:
- książki
- form dzieł plastycznych i muzycznych
- fotografii
- prasy
- reklamy
- radia
- filmu, telewizji
- mediów komputerowych
- sieci komputerowych i ich usług Wobec niezwykle szybkiego tempa rozwoju przekazu informacyjnego za pomocą mediów
na całym świecie szkoła stanęła przed rozwiązaniem najważniejszego zadania edukacji medialnej:
- Czy uczeń potrafi posługiwać się informacją uzyskaną z masowych mediów w sposób inteligentny?
Aby sprostać temu zadaniu, należy poznać nie tylko podstawowe terminy, cele i zadania edukacji medialnej, ale przede wszystkim zrozumieć procesy zachodzące pomiędzy edukacją rozumianą w sposób tradycyjny, a tą łączącą informację i wiedzę za pomocą mediów.
III. Charakterystyka i rozwój informacji masowej (pojęcia i definicje)
„ Środki manipulacyjne” - określone przedmioty, które można dotknąć, wziąć do ręki - np. konkretne programy komputerowe na nośnikach - potrzebne do rozwoju określonych umiejętności.
Przez pojęcie „multimedia” – rozumie się zarówno tradycyjne środki umożliwiające różnorodny przekaz informacji: telewizor, radio, magnetowid, jak też komputer ze wszystkimi elementami tj. monitorem, drukarką, skanerem, kartą muzyczną, kartą graficzną, głośnikami, mikrofonem etc. „ Multimedia” mają jeszcze jedno znaczenie – jest to całokształt komunikatów oraz narzędzi technologii informacyjnej, jakimi dysponuje człowiek w procesie poznania świata. Ich cechą charakterystyczną jest aktywność odbiorcy w trakcie pracy z nim oraz ogromna możliwość wykorzystania ich w świecie wirtualnym.
Edukacja medialna musi więc łączyć informację masową i wiedzę z umiejętnościami i kompetencjami jakie wykształcą się w procesie nauczania medialnego.
Podstawowymi zadaniami musi więc być:
A. Wdrożenie pojęć z zakresu świata mediów
B. Charakterystyka mediów masowych i multimediów
C. Selekcja nadmiaru informacji
IV Rola nauczyciela w edukacji medialnej
Obecnej każdy nauczyciel powinien poszukiwać ciekawych form i metod pracy z mediami. Powinien też mieć świadomość, że najbardziej kolorowy podręcznik nie zastąpi udziału mediów w procesie nauczania i wychowania. Celem zreformowanej szkoły są dobre podręczniki opatrzone dodatkowo materiałami i pomocami medialnymi. Brzmi jak truizm, ale nauczyciele powinni dążyć do tego, by każda lekcja była atrakcyjna, dawała oczekiwane rezultaty i budziła radość oraz motywację do nauki. Aby to się mogło mieć miejsce, klasy muszą zamienić się w pracownie wyposażone w kolorowe i ciekawe dostosowane do wieku media. Praktyka pokazuje, ze nawet najdrobniejsze pomoce typu rzutnik, ksero etc. SA dla ucznia urozmaiceniem codziennej szkolnej monotonii.
W ramach szeroko pojętego planu rozwoju edukacji medialnej reformatorzy do najważniejszych spraw zaliczyli:
A. Sukcesywne wyposażenie szkół w pracownie komputerowe.
B. Zakup odpowiedniego oprogramowania.
C. Przygotowanie nowych podstaw programowych obowiązujących we wszystkich polskich szkołach.
D. Pomoc w opracowaniu i przyjęciu wzorcowych programów nauczania i podręczników.
E. Stworzenie szerokie oferty kierunku studiów podyplomowych dla nauczycieli informatyki
i nauczycieli innych przedmiotów.
(W. Książek, „Rzecz o reformie edukacji” Warszawa 2001, s.99).
Opracowała:
Joanna Janik
Gimnazjum n 5 w Lesznie |
