Rodzina i szkoła stanowią dwa podstawowe środowiska wychowawcze mające decydujący wpływ na wielostronny rozwój młodego pokolenia. Wpływ ten jest tym korzystniejszy, im częściej nauczyciele i rodzice nawiązują ze sobą bliskie kontakty i skłonni są do wzajemnego współdziałania lub współpracy.
JAK POWINNA BYĆ PROWADZONA PEDAGOGIZACJA RODZICÓW W SZKOLE?
J.Piaget pisał „Podstawowym celem wychowania jest ukształtowanie człowieka zdolnego do zrobienia rzeczy nowych, a nie tylko powtarzającego to, co robiły dawne pokolenia człowieka twórczego, wynalazczego i odkrywczego”. Wychowanie jako przygotowanie do życia i kształtowanie osobowości to proces złożony obejmujący różne formy oddziaływań na człowieka. Do czynników wpływających na jednostkę należą: rodzina, szkoła, krąg rówieśników, otoczenie społeczne, środowisko lokalne, zakład pracy, środki masowego przekazu. Rodzina i szkoła stanowią dwa podstawowe środowiska wychowawcze mające decydujący wpływ na wielostronny rozwój młodego pokolenia. Wpływ ten jest tym korzystniejszy, im częściej nauczyciele i rodzice nawiązują ze sobą bliskie kontakty i skłonni są do wzajemnego współdziałania lub współpracy. Aby współpraca ta była owocna konieczne jest - zdaniem M. Łobockiego -przestrzeganie następujących zasad:
-zasada partnerstwa (równorzędne prawa i obowiązki) -zasada wielostronnego przepływu informacji
-zasada jedności oddziaływań (realizowanie zgodnych ze sobą celów wychowania)
-zasada pozytywnej motywacji (dobrowolny i chętny udział we współdziałaniu obu grup)
-zasada aktywnej i systematycznej współpracy
W związku z dominująca rolą w wychowaniu rodziny i szkoły każdy nauczyciel -wychowawca zobowiązany jest dostarczać rodzicom swoich uczniów wiadomości o zjawiskach zachodzących w rodzinie i w szkole, a także uzupełniać ich wiedzę o wychowaniu i rozwoju ich dzieci. Dzięki takiemu działaniu nauczyciela rodzice wzbogacają swoje kompetencje w dziedzinie m.in. pedagogiki, psychologii etyki i socjalizacji. Pedagogizacja rodziców musi być prowadzona z dużym taktem. Mamy bowiem do czynienia z osobami dorosłymi, które posiadają własne doświadczenie życiowe, w tym także wychowawcze, mają utrwalone poglądy i podstawy. Rodzice reprezentują różny poziom kulturalny, moralny i intelektualny. Podstawy rodziców wobec szkoły determinują takie czynniki jak: ich cechy osobowościowe, warunki życia i pracy. Bez wiedzy nauczyciela nt. warunków życia dziecka nie jest możliwa efektywna praca pedagogiczna. Ale też bez znajomości szkoły, jej działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, a także opinii nauczyciela o zachowaniu, postawie i nauce dziecka, trudno dobrać rodzicom właściwe metody postępowania, trudno zastosować odpowiednie środki i formy oddziaływań, które szczególnie sprzyjałyby wszechstronnemu rozwojowi dziecka. Aby szkoła i rodzice nie popełnili błędów, często od siebie niezależnych , a wynikających z niepełnej wiedzy pedagogicznej rodziców oraz braku wzajemnych kontaktów szkoła-dom, szczególnie istotne jest współdziałanie i pedagogizacja tych ostatnich. W dobie współczesnej potrzebą społeczna staje się organizowanie oraz upowszechnianie wiedzy psychologicznej i pedagogicznej wśród rodziców i uczniów. W ostatnich latach obserwujemy kryzys wychowania w rodzinie i spadek autorytetu rodzicielskiego.
Wpływ na to mają poglądy przekazywane w środkach masowego przekazu, których przyznaje się rodzicom większe prawo do realizacji własnego szczęścia. Realizacja ról rodzicielskich jest uzależniona od wolności i autonomii rodziców, od ich egocentryzmu. Brak czasu i akceptacja rytmu życia, pogoń za własnym szczęściem osobistym, realizacja własnych celów i dążeń, a także bezrobocie wpływają negatywnie na wychowanie w rodzinie i powodują, że rodzice w niewystarczającym stopniu okazują uczucie i zainteresowanie sprawami dziecka, a nawet są nieobecni w życiu dziecka lub ograniczają swoją rolę rodzicielską do zaspokojenia potrzeb materialnych i fizjologicznych dziecka. Dlatego też niezbędna jest pedagogizacja rodziców. Jej zdaniem jest spowodowane, aby rodzice kierowali się w wychowaniu przede wszystkim wiedzą i umiejętnościami pedagogicznymi, a nie intuicją i tradycją. Powinni być świadomi własnej roli rodzicielskiej, znać potrzeby dziecka stawiać jasne cele wychowawcze, umiejętnie nagradzać i karać, interesować się sprawami dziecka i w prawidłowy sposób okazywać uczucia. Przez kulturę pedagogiczną rozumie się ogół wartości norm, wzorców i modeli zachowań, które wynikają ze świadomości celów wychowania i z posiadanej wiedzy o wychowaniu, a przejawiają się umiejętnością reagowania na sytuacje wychowawcze.
W tak sformułowanej definicji można wyodrębnić następujące elementy kultury pedagogicznej:
1. Świadomość wychowawcza rodziców.
2. Określona wiedza (element poznawczy w kulturze pedagogicznej):
- znajomość potrzeb dziecka ;
- znajomość celów i zasad wychowania ;
- znajomość cech, jakimi powinien odznaczać się wychowawca ;
- znajomości trudności i zagrożeń rozwojowych ;
3. Umiejętność nawiązywania stosunku wychowawczego (element emocjonalny w kulturze pedagogicznej):
- stosunek uczuciowy rodziców do dziecka ;
- stosunek wychowawczy (pedagogiczny) rodziców do dziecka ;
- atmosfera wychowawcza
4. Znajomość i umiejętność stosowania metod i środków wychowawczych (element behawioralny w kulturze pedagogicznej):
- umiejętność stosowania metod ;
- umiejętność stosowania nagród i kar ;
- umiejętność organizowania warunków wychowawczych w rodzinie ;
- stosunek rodziców do nauki szkolnej i dalszego kształcenia ;
- uznanie potrzeby doskonalenia wiedzy i umiejętności pedagogicznych;
Na obecny stan kultury pedagogicznej jest stosunkowo niski: dotyczy to zwłaszcza świadomości roli ojca w wychowaniu dziecka, znajomość potrzeb dziecka, wiedzy dotyczącej zagrożeń ze strony narkomanii sekt, wiedzy na temat cech wychowawcy, przydzielania stałych obowiązków dziecku, organizowanie czasu wolnego, okazywaniu uczuć i sposobu nagradzania i karania. Rodzice częściej stosują nagrody aniżeli kary, często rezygnują z wymierzania kar niepedagogicznych, jak: kary fizyczne i słowne na rzecz tłumaczenia i wyjaśniania, okazywaniu smutku i zawodu, tworzą przeważnie atmosferę demokratyczną domu rodzinnego, licząc się z potrzebami i możliwościami dziecka.
Prowadząc pedagogizację rodziców można podkreślać, że warunkiem skutecznego wychowania w rodzinie jest prawidłowa struktura rodziny: jedność i spoistość związku małżeńskiego. Silna więź uczuciowa łącząca członków rodziny, najpierw samych małżonków, a następnie także rodziców i dzieci, zapewnia prawidłowy rozwój dziecka. Bez tej więzi struktura rodziny jest słaba. Należy podkreślać szczególne znaczenie w wychowaniu dziecka roli rodzicielskiej matki i ojca, ich miłości macierzyńskiej i ojcowskiej, które są tak różne, a jednak są komplementarne, wzajemnie się uzupełniają. Miłość matki jest bezwarunkowa, kocha dziecko spełnia jego wymagania i oczekiwania. Dziecko dzięki matce nawiązuje kontakt z ojcem - który reprezentuje świat zewnętrzny, materialny, społeczny. Zarówno ojciec jak i matka dostarczają wzorów, dzięki którym dzieci będą mogły pełnić w przyszłości role: matki, kobiety, żony, męża i ojca.
Aby pedagogizacja była efektowna, wychowawcy klas winni przygotować program spotkań z rodzicami, który dotyczyłby problematyki zawartej w wybranych naukach społecznych, np. :
- rozwój psychiczny dzieci i młodzieży,
- rozwój zainteresowań, a dobór lektury,
- trudności wychowawcze,
- samodzielność-dyscyplina
- samodzielność, dyscyplina, granice swobody w wychowaniu dzieci,
- problem wolnego czasu i właściwa jego pedagogiczna organizacja itp.
Powyższa problematyka to tylko niektóre oferty przygotowane przez wychowawcę w ramach pedagogizacji rodziców, a ich zakres i tematyka zależy od pomysłowości i wiedzy samego nauczyciela oraz specyfiki środowiska rodzinnego ucznia. Punktem wyjścia w procesie pedagogizacji rodziców dzieci w młodszym wieku szkolnym powinno być podejmowanie następujących zagadnień:
- prawidłowości rozwoju psychicznego dzieci,
- zaburzenia rozwojowe i mikro uszkodzenia oraz ich wpływ na proces uczenia się dzieci,
- pomoc rodziców w likwidacji zaburzeń,
- organizacja pracy domowej uczniów.
W kolejnym etapie pedagogizacji rodziców nauczyciele powinni rozważać także zagadnienie postaw rodzicielskich. Nauczyciel ma szansę zjednać rodziców do współpracy, gdy potrafi wyrobić sobie w środowisku autorytet i gdy każdego z rodziców potraktuje indywidualnie już w momencie pierwszych kontaktów. Powinien uczulać rodziców aby zdobytą wiedzę o wychowaniu stosowali w praktyce a także zachęcać rodziców do ustawicznego samokształcenia, np. poprzez czytanie książek, artykułów, czasopism zaproponowanych przez wychowawcę.
W każdej szkole pedagogizacja rodziców powinna być prowadzona systematycznie. Niektóre szkoły organizują spotkania z rodzicami tylko z okazji wywiadówek, na których nauczyciel mówi przeważnie o przykrych dla rodziców sprawach (złe wyniki uczniów w nauce, złe zachowanie), nie troszcząc się o zbliżenie rodziców do spraw wychowawczych. Takie postępowanie budzi niechęć rodziców i złe opinie o szkole. Organizujmy więc cykle spotkań dla rodziców na różne tematy wychowawcze, dydaktyczne, zdrowotne czy prawne. Bez procesu pedagogizacji rodziców nie można mówić ani o równorzędnym oddziaływaniu, ani też o partnerstwie przy demokracji. Tylko otwarcie nauczycieli ich życzliwości i kompetencja oraz właściwie prowadzona pedagogizacja mogą wywołać życzliwe nastawienie rodziny i środowiska do szkoły, czego konsekwencją będzie wsparcie i wzmocnienie jej oddziaływań. Wzajemne oddziaływanie dobrze przygotowanych rodziców i kompetentnych nauczycieli, ich wspólne i dobrowolne uczestnictwo w pedagogizacji to wymóg demokratycznie i nowocześnie pracującej szkoły.
Anna Pisarek
