Nie wszyscy mamy siłę przebicia i nie wszyscy trafiamy do szkoły jako przebojowi siedmiolatkowie.Jesteśmy czasem wystraszonymi, z oczami pełnymi łez i płonącymi ze wstydu siedmioletnimi bohaterami,którzy w domu mogą zawojować świat, ale w szkole najlepiej zaprzyjaźnić się z najciemniejszym kątem.Dlaczego tak jest? Co nas do tego popycha? To niesmiałość,która doskwiera nie tylko małym, ale często i tym dużym.
Nieśmiałość wśród dzieci
Dzieci bierne społecznie, zahamowane określane są mianem nieśmiałych,lękliwych czy tez wstydliwych lub po prostu cichych. Przejawiają one skłonność do izolacji, unikania kontaktów z rówieśnikami i zamykania się w sobie. Są one spokojne, uległe, niezaradne i raczej nie przejawiają inicjatywy. Zwykle nie popadają w konflikty z równieśnikami. Są posłuszne, bez sprzeciwu wykonują polecenia dorosłych. Mogłoby się nam zatem wydawać, iż mając takie dzieci w klasie lub w domu jesteśmy wybrańcami losu. Niestety tak po prostu nie jest.
Zarówno nauczyciele, jak i rodzice, często nie uświadamiają sobie, że istnieją poważne powody do niepokoju. Dzieci określane mianem nieśmiałych są w dużym stopniu zahamowane, mają kłopoty w kontakltach z rówieśnikami, podporząkowują się i izolują od świata a zarazem od radości i spontaniczności istnienia. W skrajnych przypadkach taka postawa prowadzi do nerwic, chorób psychosomatycznych, a nawet prób samobójczych.
Problem ten wydaje się być o tyle ważny, iż dziecko agresywne "rzuca się w oczy" , absorbuje swoim zachowaniem uwagę dorosłych. Emocje takiego dziecka ulegają rozładowaniu a niepożądane skutki tej ekspresji są sygnałem alarmowym skłaniającym rodziców, czy pedagogów do interwencji lub szukania pomocy u specjalisty.
Natomiast w przypadku dzieci nieśmiałych cały dramat rozgrywa się w ukryciu, co naraża na szczczególne niebezpieczeństwo psychikę dziecka. Dziecko takie, pozbawione pomocy dorosłych w radzeniu sobie ze swoimi problemami, narażone jest na samoistne pogłębianie się następstw zahamowania i izolacji od otoczenia.
Pomimo jej negatywnych skutków nieśmiałość jednak można przezwyciężyć.
Nieśmiałość oznacza różne rzeczy dla różnych osób, stąd w literaturze nie jest jednoznacznie zdefiniowana. Jest ona bardzo złożona, a jej skutki są bardzo różnorodne - od lekkiego uczucia skrępowania, poprzez nieuzasadniony lęk przed ludżmi, aż do skrajnej nerwicy.
Po jednej stronie znajdują się osoby, które lepiej czują się wśród książek, myśli, przedmiotów, niż wśród ludzi. Są one w większości introwertykami. Introwertykami w środkowym przedziale nieśmiałości znajdują się ci, którzy czują się zakłopotani i onieśmieleni w pewnych sytuacjach, kontaktach z pewnymi kategoriami ludzi. Ich zahamowanie i skrępowanie jest tak silne, iż zakłóca ich życie społeczne - powiedzenie tego, o czym myślą lub zrobienie tego, co chcieliby zrobić, staje się trudne lub niemożliwe. Na końcu przedziału nieśmiałości znajdują się osoby, których strach przed ludżmi nie ma granic. Są to tzw. nieśmiali chronicznie. Doznają oni przemożnego strachu, gdy prosi się ich o zrobienie czegoś na oczach innych, a wszechogarniający lęk czyni ich tak bezradnymi, że jedyną możliwością staje się ucieczka i ukrycie się.
Pomimo istnienia wielorakich definicji, pojęcie nieśmiałości najczęściej określane jest jako przejaw lękliwości społecznej.
Strach społeczny może przejawiać się w dwóch formach - w zakłopotaniu i nieśmiałości. Zakłopotanie różni się od nieśmiałości. Ponieważ reakcje są takie same, stąd nie zawsze udaje się określić czy zachowanie dziecka jest przejawem zakłopotania czy też nieśmiałości. Różnica polega na tym, iż dziecko nieśmiałe zapytane - mówi tylko tyle, ile musi, natomiast zakłopotane wypowiada swoje myśli, chce wyjaśnić i usprawiedliwić swoje zachowanie.
Nieśmiałość wywodzi się z lęków o charakterze destrukcyjnym i paraliżującym zachowanie jednostki, ale w pewnych granicach lęki mogą mieć charakter twórczy, jednak jedynie wtedy, gdy na przykład:
- moblilizują zainteresowania, zdolności i wyobrażnię w kierunku osiągnięcia celu,
- wywołują dążenia do działania zorganizowanego i podporządkowanego celowi,
- nie są nadmiernie silne i nie powodują nadmiernej samokontroli.
Wszelki strach i lęk tak długo zachowuje swój charakter twórczy, jak długo specyficzne uczucia i związana z nimi mobilizacja sił są trafnie nastrojone na rozmiar i jakość niebezpieczeństwa. Ale harmonia ta ulega zaburzeniu, gdy lęk jest zbyt silny, albo nie wiąże się z żadnym realnym niebezpieczeństwem, a tak jest właśnie w przypadku nieśmiałości.
Nieśmiałość jest rodzajem upośledzenia psychicznego, które może okaleczać człowieka w takim samym stopniu jak kalectwo fizyczne. Nieśmiałość utudnia poznawanie nowych ludzi, zawieranie przyjażni, czy przeżywanie radości z potencjalnie pozytywnych przeżyć. Nieśmiałość sprawia, że inni nie doceniają naszych mocnych stron. Przyczynia się ona do zakłopotania i nadmiernego przejmowania się swoimi reakcjami, utrudnia precyzyjne myślenie i skuteczne porozumiewanie się.
Zachęcam więc do bliższego przyjrzenia się dzieciom cichym, spokojnym i udzielenia daleko idącej pomocy uczniom - zwłaszcza klas pierwszych, nie radzących sobie w nowych sytuacjach.
Katarzyna Wilczewska |
