TWORZENIE OBRAZU ŚWIATA
1. Zagadnienie programowe:
analiza trzech kręgów kulturowych – Egipt, Grecja, Indie – pod kątem tworzonych przez nie obrazów świata.
2. Cele:
kształcenie umiejętności:
rozróżniania trzech kręgów kulturowych,
dostrzegania i określania wpływu środowiska geograficznego, religii i filozofii na ludzką wyobraźnię artystyczną,
poprawnego używania pojęć.
Uwrażliwienie na bogactwo treści i formy artystycznej dzieł starożytnych.
3. Metody pracy:
pogadanka,
dyskusja,
praca z tekstem,
analiza reprodukcji.
4. Formy pracy:
zbiorowa,
zespołowa.
5. Środki dydaktyczne:
podręcznik „Świat sztuki” – str. 44 – 83, reprodukcje dzieł sztuki starożytnej, atlasy historyczne.
Przebieg lekcji:
1. Nawiązanie do lekcji Czym jest sztuka? – przypomnienie cech i funkcji sztuki.
2. Zapoznanie z tematem – Tworzenie obrazu świata.
3. Określenie czasu i miejsca rozwoju sztuki Egiptu, Grecji i Indii.
4. Ćwiczenia w zespołach – opracowanie następujących zagadnień w oparciu o tekst podręcznika i reprodukcje;
A) Egipt
1) W jaki sposób Egipcjanie traktowali siły przyrody?
2) Jakie było wyobrażenie Egipcjan o życiu?
3) Jaką ideę wyrażały świątynie, piramidy i monumentalne pylony?
4) Co było celem twórców rzeźb?
B) Grecja
1) Na czym opierała się filozofia grecka?
2) Jaki był wpływ środowiska naturalnego, żeglugi i handlu na literaturę, architekturę
i wyobrażenie o świecie?
3) Na czym polegał związek teatru ze zjawiskami przyrody?
C) Indie
1) Co charakteryzowało klimat i roślinność Indii?
2) Jak przyroda ukształtowała wierzenia i obraz świata odzwierciedlony w dziełach
sztuki?
3) W jaki sposób religia, filozofia i literatura Ariów wpłynęła na rozwój sztuki Indii?
5. Przedstawienie przez uczniów opracowanych materiałów – ocena.
6. Podsumowanie:
czynniki wpływające na charakter sztuki,
typowe cechy poszczególnych kręgów kulturowych,
znaczenie pojęć: kanon, epos, epopeja, harmonia.
7. Zadanie domowe – porównanie trzech wybranych cech sztuki Egiptu, Grecji i Indii (w formie tabeli).
POSZUKIWANIE PIĘKNA. KATEDRA W CHARTRES.
1. Zagadnienie programowe:
dzieło zrealizowane według jednolitego założenia,
warstwy znaczeniowe elementów tworzących budowlę.
2. Cele:
kształcenie umiejętności:
świadomego odbierania znaczeń, reagowania na formę i symbolikę średniowiecznej świątyni,
odszukiwania informacji w ilustracjach i tekstach,
określania środków wyrazu plastycznego i ich funkcji,
odnajdywania związków sztuki z filozofią, religią i życiem społecznym,
odczytywania intencji twórców,
dostrzegania ponadczasowych wartości sztuki i piękna.
3. Metody pracy:
pogadanka,
praca z tekstem,
prezentacja i analiza reprodukcji.
4. Formy pracy:
zbiorowa,
grupowa.
5. Środki dydaktyczne:
podręcznik „Świat sztuki” – str. 84 – 101,
reprodukcje dzieł sztuki gotyckiej,
magnetofon i nagrania utworów muzyki średniowiecznej,
kartki z zestawami zagadnień do pracy w grupach.
Przebieg lekcji:
1. Nagranie muzyki średniowiecznej – pogadanka:
określenie epoki, w której powstał utwór,
przemiany w sposobie pojmowania pojęcia „piękna”,
cechy kultury średniowiecza – nawiązanie do wiadomości z historii i języka polskiego.
2. Podanie tematu lekcji.
3. Katedra w Chartres – przykład dzieła sztuki stworzonego według jednolitego założenia:
określenie dziedzin sztuki i środków wyrazu w dziełach tworzących katedrę (architektura, rzeźba, witraż).
4. Zapoznanie z treścią zadania:
praca w grupach – analiza ilustracji i tekstów z podręcznika oraz udzielenie odpowiedzi na pytania znajdujące się na wylosowanych kartkach.
5. Praca uczniów.
6. Omówienie poszczególnych zagadnień, wyjaśnienie nowych pojęć.
7. Ocena aktywności uczniów.
8. Podsumowanie, zapisanie notatki w zeszytach.
Zagadnienia do pracy w grupach:
I
1. Co symbolizowały pielgrzymki, które odbywały się w średniowieczu?
2. Co symbolizuje labirynt umieszczony na posadzce katedry w Chartres?
II
1. Czym było piękno dla twórców katedr?
2. Dlaczego Boga nazywano Architektem Wszechświata?
III
1. Czy rzeźba była związana z architekturą?
2. Co przedstawiały rzeźby i jakie funkcje pełniły?
IV
1. W jaki sposób rozety i relikwiarze wykorzystują działanie światła?
2. Co symbolizowały barwy i blask?
FUNKCJE ŚWIATŁA W OBRAZIE
1. Zagadnienie programowe:
światło jako najważniejszy czynnik piękna.
2. Cele:
kształcenie umiejętności:
świadomego odbioru dzieł sztuki,
analizowania i porównywania zastosowanych środków wyrazu,
dostrzegania związków między zjawiskami artystycznymi a okolicznościami towarzyszącymi ich powstawaniu.
3. Metody pracy:
pogadanka,
dyskusja,
praca z tekstem,
analiza reprodukcji.
4. Formy pracy:
zbiorowa,
indywidualna.
5. Środki dydaktyczne:
podręcznik „Świat sztuki” – str. 147 – 163,
arkusz szarego papieru, pisaki.
Przebieg lekcji:
1. Pogadanka – środki wyrazu stosowane w malarstwie.
2. Natura światła – nawiązanie do wiadomości z lekcji fizyki.
3. Podanie tematu – Funkcje światła w obrazie.
4. Określenie i krótka charakterystyka epok, w których tworzyli następujący artyści:
Andriej Rublow, Tycjan, El Greco, Caravaggio, Diego Velázquez, Rembrandt, Jan
Vermeer van Delft.
5. Zapoznanie z treścią zadania:
W oparciu o tekst i reprodukcje znajdujące się w podręczniku uczniowie określają źródła światła i jego funkcje w obrazach, a następnie wpisują swoje spostrzeżenia do zeszytów
i tabeli umieszczonej na tablicy.
Andriej Rublow – „Matka Boska Włodzimierska”,
Tycjan – „Autoprtret”,
El Greco – „Modlitwa w ogrodzie”,
Caravaggio – „Powołanie świętego Mateusza”,
Diego Velázquez – „Panny dworskie”,
Rembrandt – „Powrót syna marnotrawnego”,
Jan Vermeer van Delft – „Kobieta przy oknie“.
6. Dyskusja – uczniowie uzasadniają swoje opinie posługując się odpowiednimi pojęciami. Ocena wypowiedzi uczniów.
7. Podsumowanie – czy istnieje zależność między sposobem wykorzystania światła w obrazie a charakterem epoki, w której obrazy powstawały.
8. Zadanie domowe – określenie źródeł i funkcji światła w wybranym obrazie oraz podanie informacji o epoce i twórcy.
TREŚCI WIARY CHRZEŚCIJAŃSKIEJ W SZTUCE
1. Zagadnienie programowe:
czynniki, które zadecydowały o ukształtowaniu się stylu romańskiego.
2. Cele:
kształcenie umiejętności:
dostrzegania zależności między treścią i formą sztuki a religią i filozofią.
Poznanie podstawowych cech sztuki romańskiej
3. Metody pracy:
pogadanka,
dyskusja,
praca z tekstem,
analiza reprodukcji.
4. Formy pracy:
zbiorowa,
indywidualna,
5. Środki dydaktyczne:
podręcznik „Świat sztuki” – str. 107 – 109, reprodukcje dzieł sztuki romańskiej.
Przebieg lekcji:
1. Pogadanka – charakterystyka wczesnej fazy średniowiecza – nawiązanie do wiadomości z lekcji historii.
Podanie tematu lekcji.
2. Indywidualna praca z tekstem – religijna i cywilizacyjna rola klasztorów X/XI w. w kształtowaniu kultury średniowiecza.
3. Analiza formy kościołów romańskich.
4. Treść i forma malowideł i rzeźb.
5. Podsumowanie – sztuka romańska jako odbicie struktury społeczeństwa średniowiecznego.
6. Ocena aktywności uczniów.
7. Zapisanie notatki w zeszytach.
GOTYK – MISTYKA ŚWIATŁA
1. Zagadnienie programowe:
nowy system konstrukcyjny w architekturze,
rola uniwersytetów,
rzeźba i malarstwo późnego średniowiecza.
2. Cele:
kształcenie umiejętności:
poznanie charakterystycznych cech sztuki gotyckiej,
uświadomienie wpływu religii i filozofii na sztukę,
odczytywanie symbolicznych treści w sztuce średniowiecza.
3. Metody pracy:
pogadanka,
dyskusja,
praca z tekstem,
analiza reprodukcji.
4. Formy pracy:
zbiorowa,
indywidualna,
zespołowa.
5. Środki dydaktyczne:
podręcznik „Świat sztuki” – str. 110 – 117, reprodukcje dzieł sztuki gotyckiej.
Przebieg lekcji:
1. Pogadanka – Europa u schyłku średniowiecza
szybki rozwój miast i mieszczaństwa,
przemiany w oświacie i rolnictwie,
wojny krzyżowe,
działalność Świętej Inkwizycji.
2. Przypomnienie wiadomości o sztuce romańskiej (dominacja tematyki sakralnej).
Symbolika światła w sztuce średniowiecza.
3. Dyskusja
Czy forma budowli romańskich pozwalała wykorzystać zjawisko światła w przekazywaniu treści teologicznych? (małe okna, przysadzista bryła).
Propozycje uczniów dotyczące zmian w konstrukcji świątyń.
4. Analiza ilustracji – cechy konstrukcji gotyckiej katedry.
Cechy polskiej architektury gotyckiej
Ocena wypowiedzi uczniów.
5. Rzeźba gotycka – analiza treści i formy.
6. Praca w zespołach
Witraże – budowa i funkcje.
Malarstwo tablicowe.
7. Podsumowanie
okoliczności powstania nowego stylu
detale architektury gotyckiej,
środki wyrazu plastycznego.
CYWILIZACJA OBRAZU
1. Zagadnienie programowe:
źródła ludzkich potrzeb estetycznych,
cywilizacja obrazu.
2. Cele:
kształcenie umiejętności:
świadomego odbioru dzieł sztuki,
kojarzenia zjawisk artystycznych z okolicznościami ich powstawania,
wartościowania dzieł sztuki,
rozwijanie wrażliwości na estetykę życia codziennego.
3. Metody pracy:
pogadanka,
prezentacja ilustracji,
dyskusja,
praca z tekstem.
4. Formy pracy:
zbiorowa,
zespołowa.
5. Środki dydaktyczne:
podręcznik „Świat sztuki” str. 235 – 240,
Słownik języka polskiego,
plakaty filmowe,
fotografie,
plansze – pismo chińskie i egipskie,
kartki z zadaniami do pracy w zespołach,
arkusze szarego papieru.
Przebieg zajęć:
1. Powitanie, czynności organizacyjne, sprawdzenie obecności.
2. Pogadanka – sposoby porozumiewania się między ludźmi (gest, dźwięk, słowo, pismo, obraz).
3. Powtórzenie wiadomości dotyczących treści i formy obrazu – uczniowie zapisują na tablicy
pojęcia, które poznali na lekcjach poświęconych analizie dzieł sztuki.
4. Podanie tematu
podkreślenie wzrastającej roli środków wizualnych w przekazywaniu informacji,
wyjaśnienie pojęcia „cywilizacja obrazu”,
wskazanie na konieczność poznania form oddziaływania mediów i dokonywania
właściwej ich oceny,
określenie zasad pracy w trakcie zajęć – uwrażliwienie na poprawność językową
formułowanych opinii.
5. Zapoznanie z definicją pojęcia „obraz” – praca z tekstem Słownika języka polskiego
wyłonienie dziedzin, które korzystają z obrazu, jako głównego środka przekazywania
informacji:
fotografia,
film,
telewizja,
reklama.
6. Pogadanka – krótka charakterystyka poszczególnych dziedzin, (prezentacja ilustracji):
okoliczności ich powstania,
środki wyrazu, sposoby oddziaływania na odbiorcę.
7. Pogadanka – związek między obrazem a literą – starożytne pismo chińskie i egipskie.
8. Praca w zespołach – dyskusja na temat negatywnych opinii dotyczących cywilizacji obrazu.
Zespoły losują zagadnienia, omawiają je, zapisują własne spostrzeżenia, oceny
przedstawionych zjawisk i przykłady je uzasadniające.
(Wszystkie zagadnienia wypisane są też na arkuszach szarego papieru i umieszczone na
tablicy).
Po zakończeniu ćwiczeń przedstawiciele poszczególnych zespołów przedstawiają swoje
uwagi.
9. Ocena wypowiedzi uczniów, wybór najciekawszych wystąpień, uzupełnienie informacji.
10. Podsumowanie zajęć:
Co oznacza pojęcie „cywilizacja obrazu”?
Które dziedziny posługują się obrazem w przekazywaniu informacji?
Co charakteryzuje właściwą postawę odbiorcy?
11. Zadanie domowe:
Wybierz fragment tekstu z dowolnego podręcznika i przedstaw jego treść za pomocą
obrazu.
12. Zebranie opinii uczniów na temat przeprowadzonych zajęć – ankieta.
Zagadnienia do pracy w zespołach:
- Nadmiar obrazów powoduje zjawisko zwane szumem informacyjnym.
- Reklama traktuje odbiorcę głównie jako biernego obserwatora i konsumenta.
Rezygnujemy z samodzielnego dokonywania wyboru.
- Odbiór obrazu wymaga mniejszego wysiłku intelektualnego i skupienia uwagi
niż odbiór tekstu.
- Obraz zabija wyobraźnię i kulturę czytania.
Opracowanie:
Danuta Szymaś
