Aby myśleć, tworzyć i uczyć się - ludzie muszą się ruszać. Uczenie się, myślenie, twórczość i inteligencja to procesy nie tylko mózgu ale całego ciała. Wielu z nas, kiedy zastanawia się nad procesem myślenia, uważa że jest on całkowicie oderwany od ciała, jakby stanowił on tylko zewnętrzną oprawę. Ciało gra integralną rolę w całej naszej aktywności intelektualnej, poczynając od niemowlęctwa, aż do późnej starości. Poprzez zmysły naszego ciała, dostarczamy do mózgu bodźce z otoczenia potrzebne do zrozumienia otaczającej nas rzeczywistości, a poprzez to możemy tworzyć nowe możliwości. Ruch znacznie zwiększa nasze możliwości poznawcze.
Współczesna nauka pomaga nam w uznaniu roli ciała i potrzeby ruchu w uczeniu się, ale dzisiejsze życie pokazuje, że korzystanie z tego zrozumienia jest trudne. Codzienne życie pokazuje, jak wszechobecny w nim jest stres i co jest bardziej niepokojące, dotyczy to coraz młodszych obywateli naszej społeczności. Strach przed przemocą, chęć bycia najlepszym, trudności w radzeniu sobie z własnymi emocjami, z obrazem własnej osoby są potęgowane przez środki masowego przekazu. Wszystkie te czynniki oraz wiele innych znacznie zmniejszają zdolności uczenia się, bycia twórczym, zrównoważonym emocjonalnie i pełnego wykorzystania naszych możliwości.
Mówiąc o ruchu wspomagającym procesy, mamy na myśli specyficzne ruchy, które opisał Paul Dennison, tworząc metodę Kinezjologii Edukacyjnej . Dennison zaobserwował, które ruchy wywierają najbardziej zbawczy wpływ na dzieci i opierając się na tym stworzył kanon podstawowych ćwiczeń, które nazwał gimnastyką mózgu.
GIMNASTYKA MÓZGU- to program rozwoju ruchowego, ukierunkowany na łatwe uczenie się dzieci i na stymulowanie ich rozwoju. To także program aktywizacji układu nerwowego i uwalniania od stresu. Zaletą tej metody jest to, iż jej stosowanie wcale nie jest ani praco-, ani czasochłonne. Gimnastyce mózgu wystarczy poświęcić dosłownie kilkanaście minut dziennie, by w krótkim czasie osiągnąć wymierne, zauważalne rezultaty.
Najważniejszym osiągnięciem Dennisona było odkrycie dwóch podstawowych ruchów, za co otrzymał bardzo prestiżową nagrodę, tj. ruchu naprzemiennego i ruchu jednostronnego.
Jest to prosta i skuteczna metoda wspomagająca naturalny rozwój człowieka .Stosując proponowane przez kinezjologię edukacyjną ćwiczenia – na przekroczenie linii środka , energetyzujące rozciągające, relaksujące ,znacznie poprawiamy umiejętności komunikacji organizacji i koncentracji .Jesteśmy pewniejsi siebie , Łatwiej wyrażamy potrzeby . Otwarci na zmiany szybciej i skuteczniej uczymy się .Z radością przyjmujemy informacje i dokonujemy właściwych wyborów .W większej harmonii ze sobą i światem tworzymy naszą przyszłość .
Jest to możliwe dzięki zastosowaniu specjalnie opracowanych przez P. Dennisona zestawów działań i ćwiczeń psychomotorycznych. Ćwiczenia te usprawniają ciało, aktywują system nerwowy, rozładowują napięcia wywołane stresem, podnoszą energię. Ogólnie rzecz biorąc następuje poprawa funkcjonowania dziecka w jego otoczeniu.
Zestaw ćwiczeń gimnastyki mózgu można podzielić na:
I. Podstawowy schemat ćwiczeń wprowadzających,
II. Ćwiczenia na przekraczanie linii środka,
III. Ćwiczenia wydłużające,
IV. Ćwiczenia energetyzujące.
Powszechnie panuje opinia, że uczenie się, rozumowanie, myślenie to wyłącznie sprawa mózgu.Paul Dennison przy pomocy swej metody udowadnia, że tak nie jest.
Procesowi uczenia się towarzyszy rozwój fizyczny oraz wzrost możliwości umysłowych, które w znacznym stopniu są uzależnione od ruchu fizycznego w okresie niemowlęcym, dziecięcym i przez cale dorosłe życie.Poruszając się, ciało poprzez oczy, uszy, nos, skórę, receptory mięśniowe odbiera z otoczenia wrażenia, które przekazywane są do mózgu. Są to niezbędne dla procesu myślenia informacje o świecie i o samym człowieku, które są przetwarzane na takie procesy, jak pisanie, czytanie, mówienie, wszelką działalność twórczą.
Aby mózg mógł pracować i normalnie funkcjonować, musi być odżywiany. I tą rolę spełnia też ciało. Znaczna ilość tlenu, woda, białka, tłuszcze, docierają do mózgu za pomocą wielu układów ciała.
Na dokładnej znajomości tych wzajemnych powiązań między mózgiem a ciałem oparł Dennison swoją metodę nakierowaną na pomoc dzieciom mającym trudności w uczeniu się. Za pomocą ruchu i dotyku można stymulować poszczególne części, ośrodki i obszary mózgowia oraz tworzyć nowe połączenia między nimi, celem uzyskania poprawy stanu i działania wymiarów inteligencji
Wśród tych wymiarów są
- wymiar latealności (lewa i prawa półkula mózgu)
- wymiar koncentracji (pień mózgu i płat czołowy) ,(fokus)
- wymiar stabilności (system limbiczny)
Dla każdego z tych wymiarów są specjalne ćwiczenia i tzw. równoważenia. Dennison szczególną uwagę poświęca wymiarowi lateralności (współpracy obu półkul mózgowych), ponieważ brak integracji dzieci w tym wymiarze jest powodem ok. 80% przypadków trudności w uczeniu się.
Dzieci niezintegrowane lateralnie, ucząc się nie używają obu półkul mózgu równocześnie. Mają więc trudności zarówno z przekraczaniem linii środkowej w czytaniu, pisaniu, ruchu, jak i w korzystaniu z dostępu do pola środkowego.
Ta uniwersalna metoda pozwala lepiej:
- pokonywać stresy i napięcia wynikające z trudności życia codziennego,
- komunikować się z innymi ludźmi, uczyć się i zdawać egzaminy,
- przezwyciężać trudności związane z dysleksją, dysgrafią i dysortografią,
- usuwać blokady ukryte w naszym ciele,
- wprowadzać ciało i umysł w stan optymalny do przyswajania wiedzy równoważąc wymiar latelarności, koncentracji, stabilności.
Efektem terapii metodą Dennisona jest znaczna poprawa pisania, czytania, mowy, twórczego rysowania, sprawności ruchowej oraz ogólne podniesienie umiejętności szkolnych.
Ćwiczenia i równoważenia z zakresu wszystkich trzech wymiarów znacznie wpływają na poprawę wzroku, słuchu, pamięci, koncentracji, lepszej organizacji działań, wzrostu poczucia własnej wartości, zrównoważenia energii, uzdolnień artystycznych.
Chcąc osiągnąć takie wyniki musimy spełnić podstawowy warunek - uwolnić dzieci od stresu, bowiem jest od dawna wiadomo, że jest on jedną z głównych przyczyn zahamowań w uczeniu się i osłabieniu całego organizmu.
Napięcia i stres psychiczny powodują zaburzenia gruczołów dokrewnych, równowagi układów współczulnego i przywspółczulnego oraz osłabienie sił odpornościowych organizmu, a więc wpływa ujemnie na cały układ umysł - ciało.
Wspominając o stresie należy przede wszystkim zaznaczyć, że przyczyną jego nie jest samo zdarzenie ale nasze podejście do niego, reakcja. W związku z powyższym Kinezjologia Edukacyjna P. Dennisona zmierza też do osiągnięcia u dziecka i dorosłego dobrego samopoczucia i nawyku pozytywnego myślenia. Służą temu celowi tzw. ćwiczenia pogłębiające oraz równoważenie emocjonalne w zakresie pozytywnej postawy.
Metoda ta okazuje się być bardzo przydatną nie tylko dzieciom. Wspaniałą sprawą jest nauczanie dzieci przez zintegrowanych nauczycieli, cieszących się dobrym samopoczuciem i pełnych energii oraz wychowywanie ich przez zrelaksowanych i zintegrowanych rodziców.
Metoda Dennisona -to uczenie metodami aktywizującymi włączania naturalnych mechanizmów integracji umysłu i ciała poprzez specjalnie zorganizowane ruchy. Skierowana jest do wszystkich osób zainteresowanych rozwojem potencjału fizycznego i umysłowego niezależnie od wieku i zawodu. Kinezjologia edukacyjna staje się coraz bardziej popularna w terapii dzieci ze specyficznymi trudnościami w nauce czytania. Metodę stosuje się również w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi.
Metoda oparta jest na trzech prostych założeniach:
- Nauka jest naturalną, przyjemną sferą działalności kontynuowaną prze całe życie.
- W naszym ciele ukryte są blokady, które utrudniają nam naukę, uniemożliwiają także łagodne przejście przez stresy.
- Wszyscy, w pewnej mierze, mamy trudności w uczeniu się, lecz do tej pory nie czyniliśmy żadnych starań, aby je usunąć (te blokady mogą trwać przez całe życie, jeśli nie podejmiemy się zmiany tego stanu rzeczy). Właściwie rozpoznane blokady mogą zostać usunięte, pod warunkiem prawidłowo prowadzonego treningu.
Zdaniem Dennisona , wiele problemów intelektualnych i emocjonalnych w życiu człowieka wynika ze złego współdziałania obu półkul mózgowych i z braku integracji między nimi. Aby człowiek miał pełny obraz otaczającego go świata niezbędna jest integracja prawej i lewej półkuli mózgowej, bo mózg jest narządem symetrycznym, a każda półkula ma inne zadania.
Prawa półkula mózgu(prawa gestalt) jest to półkula odpowiedzialna za uczucia (steruje naszym życiem emocjonalnym), nadaje naszym przeżyciom wyraz mimiczny ,prawdziwe wielowymiarowe uczenie się, ogólny ogląd(działa na całość do części – ogół), pamięta znajome twarze , odgłosy , ton głosu, percepcję przestrzeni, lubi rysunek , prace ręczne pamięć długotrwała(synteza),nie ma poczucia czasu ,zorientowana na ludzi, zorientowana na tu i teraz , intencje - czyli jest ona twórcza (artysta) , emocjonalna, postrzegająca całość
Podczas stresu – prawa :traci zdolność do logicznego myślenia ,działa zanim pomyśli ,czuje się przytłoczoną ,ma trudności z ekspresją , nie może zapamiętać szczegółów . Zachowanie : może sprawiać wrażenie bardzo silnego wzburzenia emocjonalnego emocjonalnego bloku kontaktu .
Lewa półkula mózgowa-logiczna (u osób praworęcznych) odpowiada zaś za: myśli, analizę(od szczegółu do ogółu-detale), przypisywanie faktów, , percepcję(poczucie ) czasu, kontrolę nad słowem, porozumiewanie się werbalne( język , zasób słów ) ,ośrodek mowy , liczenie zorientowana na przyszłość , nastawiona na porządkowanie rzeczywistości ,słuchanie pamięć krótką - czyli jest ona logiczna i postrzega poszczególne elementy.
Podczas stresu
-lewa: zwiększa wysiłek i próbuje ze wszystkich sił ,bardzo się stara bez rezultatu , bez zrozumienia ,bez wyczucia całości , bez radości
.Zachowanie może się
prezentować jako mechaniczne , bez napięcia , niewrażliwe .
Dzięki harmonijnej współpracy obu półkul mózgowych dzieci jak i dorośli z łatwością przyswajają sobie nową wiedzę, umiejętności. Brak równowagi między pracą obu półkul mózgowych zdaniem Dennisona, prowadzi do powstawania różnego rodzaju zakłóceń. Dziecko może mieć problemy np.: w nauce czytania i pisania, z koncentracją uwagi, wyrażaniem własnych emocji. Paul Dennison twierdzi, że powstałe zaburzenia („blokady”) można zlikwidować właśnie poprzez ruch. Proponuje on ćwiczenia bardzo łatwe i bezpieczne, które wykonywane pod kierunkiem terapeuty prowadzą do integracji obu półkul mózgu, czego efektem może być np.: płynne czytanie lub poprawa koncentracji uwagi dziecka na własnych ruchach i działaniu.
Działania kinezjologii edukacyjnej powodują dość szybkie i długotrwałe zmiany, poprzez rzeczywiste budowanie powiązań nerwowych w obrębie mózgu i ciała, dzięki czemu uczenie przebiega szybciej, efektywniej, a co ważniejsze - bezstresowo.
Dawniej dzieci instynktownie ćwiczyły wiele zawartych w kinezjologii ruchów. Gra w klasy, skakanka, jazda na hulajnodze, toczenie obręczy, gra w kraje, waga i wiele, wiele innych - to właśnie ćwiczenia ruchów naprzemiennych. Kinezjologia nie jest jak gimnastyka, gdzie nauczycielka każdego poprawia. Dzieci dotykają na przemian prawą ręką podniesionego lewego kolana i odwrotnie. Częste powtarzanie ćwiczeń uruchamia nowe reakcje dziecka.
Kinezjologia nie ma nic wspólnego z hipnozą czy jakimś nadnaturalnym wpływem. To „zmyślne ruchy” - tak też brzmi polski tytuł jednej z kinezjologicznych książek. Ruchy, które uczą myśleć - to oparta na podstawach neurofizjologii metoda wspomagania nauczania i korygowania dysfunkcji rozwojowych. To, co przekonuje nauczycieli i rodziców w zastosowaniu opisywanej metody, to także wielka frajda, jaką mają dzieci z ćwiczeń.
Gimnastyka mózgu zachowuje dobre zgranie układu umysł-ciało, pomaga wszystkim w ogólnym uczeniu się i rozumieniu, prowadzi do szybkiego i efektywnego sposobu zmiany stanu fizycznego i psychicznego uczniów. Problemy w akceptacji gimnastyki mózgu spowodowane są tym ze ćwiczenia wydają się zbyt proste by działały. Większość z nas wierzy, że jeżeli program nie jest trudny, kosztownyi wymagający wiele czasu to jest mniej wartościowy. Gdy wyjdziemy poza takie myślenie, odkryjemy, że proste rozwiązania przynoszą najlepsze wyniki.
W Polsce Kinezjologia edukacyjna znana i stosowana jest od lat 90-tych .Znalazła swoje miejsce w szkołach , przedszkolach , poradniach pedagogiczno – psychologicznych , warsztatach terapii zajęciowej , w ośrodkach rehabilitacji , placówkach opiekuńczo- wychowawczych . Proste , bezpieczne i skuteczne ćwiczenia na przekroczenie granicy środka energetyzujące , rozciągające, ,rozluźniające , usprawniają nasze widzenie, słyszenie , czytanie ,pisanie ,koncentrację , myślenie , zapamiętywanie , pomagają uczyć się i organizować nasze życie w sposób efektywny , spokojny i twórczy .
Opracowała: Joanna Gorczyca, Iwona Kroker
