Szkolny program ścieżki edukacyjnej : Edukacja regionalna. Dziedzictwo kulturowe w regionie.
Program autorski przeznaczony do realizacji w klasach 4-6 szkoły podstawowej.Opracowanie : nauczyciel Zespołu Szkół Publicznych w Zborowicach:
mgr Renata Dzierżawska – nauczyciel historii
I. Wstęp.
Jednym z ważniejszych zadań nowej, zreformowanej szkoły stało się wychowanie człowieka w kulturze i tradycji tzw. „małej ojczyzny”. Teraz gdy nasz kraj wejdzie w struktury Unii Europejskiej, zobowiązani jesteśmy dobrze znać tradycje i osiągnięcia regionu. Poznanie własnego miejsca zamieszkania, regionu, zachodzących w nich przemian pozwoli młodemu człowiekowi utożsamiać się z miejscem zamieszkania i równocześnie włączyć do twórczego udziału w życiu zarówno lokalnej społeczności, jak i współczesnego świata.
Realizacja proponowanych zadań odbywać się będzie na różnych przedmiotach ( j. polski, historia i społeczeństwo, przyroda, plastyka, muzyka, godzina do dyspozycji wychowawcy), ponieważ prezentowany program ma formę programu ścieżki międzyprzedmiotowej. Jednakże nie chodzi nam tylko o to, by uczeń posiadał jedynie wiedzę, ale o to, aby ziemia ta stawała się „bliska jego sercu”. Więź ta rodzi się przede wszystkim w kontakcie z przyrodą, kulturą, ludźmi tu żyjącymi. Zatem zajęcia nie mogą się odbywać wyłącznie w klasie, ale także w formie lekcji terenowych, ukierunkowanych wycieczek, lekcji muzealnych.
Program jest zgodny z podstawą programową dla II etapu kształcenia szkoły podstawowej. Przyjęte cele, założenia sprzyjają wzbogacaniu wiedzy uczniów o ich regionie, tradycjach, obyczajach oraz podkreślają walory historyczne i turystyczne ziemi ciężkowickiej.
W czasie tworzenia programu korzystałam z konsultacji i pomocy p. Zofii Turlej, która przybliżyła mi tematykę budowy programu autorskiego podczas trwania warsztatów „ W drodze do profesjonalizmu”. Za udzielanie wskazówek i pomoc składam serdeczne podziękowanie.
Renata Dzierżawska
II. CELE EDUKACYJNE
1. Rozwijanie wiedzy o kulturze własnego regionu i jej związkach z kulturą narodową.
2. Poznanie najbliższego środowiska i specyfiki swojego regionu.
3. Rozwijanie wiedzy o historii regionu w powiązaniu z tradycjami własnej rodziny.
4. Rozbudzanie świadomości regionalnej i patriotyzmu lokalnego.
III. CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
· określi miejscowość w gminie, powiecie, województwie, kraju
· pozna najbliższe środowisko
· nazwie rośliny, zwierzęta występujące w okolicy
· zapozna się z historią swojej miejscowości i szkoły
· dostrzeże piękno i niepowtarzalność różnych miejsc w najbliższej okolicy
· przedstawi walory przyrodnicze regionu
· pozna korzenie swojej rodziny , rodu
· poda przykłady obrzędów kultywowanych w rodzinie
· pozna i wskaże ciekawe miejsca regionu (zabytki architektury, miejsca kultu religijnego, miejsca pamięci narodowej)
· gromadzi pamiątki, materiały, informacje związane z przeszłością,
· wyróżni elementy kultury regionu, poda przykłady przedmiotów i narzędzi używanych dawniej i dziś,
· wykona mapę topograficzną z uwzględnieniem nazw terenowych,
· wymieni wybitne postacie związane ze środowiskiem lokalnym,
· wskaże i nazwie siedzibę władz, określi jej najważniejsze zadania,
· redaguje teksty literackie i reklamowe dotyczące regionu
IV. Przebieg realizacji.
MOJA MIEJSCOWOŚĆ W MAŁOPOLSCE.
Przedmiot
-1-
|
Klasa
-2-
|
tematyka, zagadnienia
-3-
|
osiągnięcia uczniów
-4-
|
sposób realizacji
-5-
|
historia
|
IV
|
Historia mojej miejscowości na tle historii narodu.
|
- opowiada krótką historię Zborowic,
- dostrzega związek historii regionu z dziejami ojczyzny
|
-pogadanka
-kronika
|
IV-VI
|
Historia szkoły na tle historii narodu.
|
- dostrzega związek historii szkolnictwa z dziejami narodu
|
|
IV
|
Wygląd herbu Ciężkowic – przywrócenie praw miejskich dawnemu miastu królewskiemu.
Projekt herbu Zborowic, pochodzenie nazwy miejscowości.
|
- opisuje wygląd herbu Ciężkowic z uwzględnieniem symboliki i kolorystyki,
- zna pojęcie heraldyka,
- przedstawi swój własny projekt herbu sugerując się nazwą i historią miejscowości
|
-pogadanka
- pokaz herbu Ciężkowic
-graficzny projekt herbu
|
VI
|
Podział terytorialny – wskazanie na mapie swojej miejscowości na tle województwa i kraju.
- samorząd lokalny i jego zadania (gmina, powiat)
|
- pokazuje na mapie swoją miejscowość
- stosuje poprawne nazewnictwo
- wie kto sprawuje najważniejsze urzędy w gminie i powiecie
|
-praca z mapą
-wycieczka do urzędu gminy
|
przyroda
|
|
Charakterystyka regionu – pojęcia: region, powiat, województwo.
|
- zna pojęcia: region, gmina, powiat, województwo
- wskazuje na mapie województwo, małopolskie, powiat tarnowski, gminę ciężkowice
|
-praca z słownikiem i mapą
|
|
Lokalizacja w regionie – położenie miast, rzek.
|
- wskazuje na mapie główne miasta i rzeki w województwie
|
-praca z mapą
-spotkanie z geodetą
|
|
Formy terenu najbliższej okolicy.
|
- opisuje krajobraz okolicy
- rozpoznaje formy terenu występujące w najbliższym terenie.
|
- wycieczka po okolicy
|
JA I MOJA RODZINA
|
historia
|
IV
|
Historia mojego życia.
|
- zna najważniejsze wydarzenia z swojego życia i układa chronologicznie,
|
- pogadanka
|
IV
|
Poszukuję korzeni swojej rodziny ,swojego rodu.
|
- zna pojęcie genealogia,
- szuka informacji o rodzinie
- wykonuje drzewo genealogiczne swojej rodziny,
|
- drzewo genealogiczne
|
j.polski
|
|
Stopnie pokrewieństwa.
|
- zna słownictwo związane z stopniami pokrewieństwa (stryjenka, stryj, brat cioteczny......itp.)
|
-praca z słownikiem
|
ŚRODOWISKO NATURALNE ZBOROWIC I OKOLIC
|
język polski
|
V-VI
|
Najpiękniejsze miejsca krajobrazowe w mojej okolicy.
- opis przyrody
- sprawozdania z wycieczek
|
- opisuje krajobraz
- redaguje sprawozdanie z wycieczki
|
-wycieczka po okolicy
|
Przyroda
|
IV
|
Piękno przyrody i jej ochrona.
- uwrażliwienie na piękno przyrody, na obowiązek jej szanowania
|
- przedstawia walory przyrodnicze regionu,
- rozumie potrzebę ochrony środowiska
|
-pogadanka
-opis
|
V
|
Obszary objęte ochroną przyrody – Rezerwat „ Skamieniałe Miasto”.
- rośliny i zwierzęta chronione,
- pomniki przyrody – elementy przyrody ożywionej i nieożywionej
|
- wyjaśnia pojęcia: park narodowy, rezerwat przyrody, pomnik przyrody
- wymienia osobliwości Rezerwatu „ Skamieniałe Miasto”
- wymienia rośliny i zwierzęta chronione
|
-praca z słownikiem
-wycieczka do „Skamieniałego Miasta’
|
VI
|
Zagrożenia wynikające z działalności człowieka dla środowiska naturalnego regionu i sposoby przeciwdziałania im.
|
- lokalizuje miejsca szczególnie zagrażające środowisku naturalnemu,
- wskazuje sposoby przeciwdziałania zagrożeniu środowiska naturalnego.
|
- praca z czasopismami ekologicznymi
|
Godz. wychowawcza
|
IV-VI
|
Z ekologią na co dzień.
- stan środowiska naturalnego w naszym regionie,
- zanieczyszczenia występujące w naszej okolicy
|
- dostrzega zagrożenia wynikające z negatywnej działalności człowieka wobec środowiska
- lokalizuje obiekty szczególnie uciążliwe dla regionu
|
- spotkanie z pracownikiem ochrony środowiska
|
OSOBLIWOŚCI HISTORYCZNE I PRZYRODNICZE NASZEGO REGIONU
|
Historia
|
IV
|
Zabytki architektury sakralnej i świeckiej ziemi ciężkowickiej
-Kościół rzymskokatolicki w Zborowicach, Jastrzębiej, Bruśniku, Ciężkowicach
- rynek i zabudowa w Ciężkowicach
- kapliczki przydrożne w Zborowicach
- dworek w Kąśnej Dolnej, obecnie Muzeum I. J. Paderewskiego
|
- rozumie znaczenie zabytków,
- wymienia najciekawsze zabytki ziemi ciężkowickiej,
- zna miejsce położenia i krótką historię tych zabytków
|
- wycieczka autokarowa po ziemi ciężkowickiej
- ścieżką historyczną po mojej miejscowości
|
VI
|
Miejsca pamięci narodowej:
- Cmentarze z I wojny światowej w Zborowicach,
- pomnik na Zawodziu upamiętniający walki partyzantów w II wojnie światowej,
- miejsca pamięci narodowej w okolicy cmentarze wojskowe(Staszkówka, Łużna)
|
- zna historię związaną z miejscami pamięci narodowej w Zborowicach,
- umie zlokalizować największe cmentarze wojskowe związane z bitwą gorlicką i I wojną światową
|
- wycieczki na cmentarze
|
IV-VI
|
Postacie historyczne i legendarne związane z ważnymi wydarzeniami historycznymi i przyrodniczymi.
- Cieszko
- król Władysław Jagiełło
- I.J.Paderewski
- Włodzimierz Tomek
- ks. J. Kozioł
|
- łączy postacie historyczne lub legendarne z odpowiednimi miejscami np. Cieszko- Ciężkowice; I.J.Paderewski – Kąśna Dolna itp
|
- praca z źródłami historycznymi
|
j.polski
|
VI
|
Obiekty zabytkowe.
- opis wybranego miejsca sakralnego,
- zasady zachowania się w miejscach kultu religijnego i miejscach pamięci narodowej
|
- rozumie znaczenie słowa zabytek,
- redaguje opis z przygotowanego słownika,
- zna zasady zachowania się w miejscach w miejscach kultu religijnego i pamięci narodowej oraz widzi potrzebę stosowania ich.
|
-praca ze słownikiem
- wyjście pod pomnik na Zawodziu
|
przyroda
|
IV
|
Najpiękniejsze walory turystyczne, krajobrazowe i przyrodnicze szlaku
„ Skamieniałe miasto”:
- pomniki przyrody nieożywionej na szlaku turystycznym
- budowa geologiczna terenu,
- pochodzenie skał narzutowych,
- Muzeum Przyrodnicze im. Włodzimierza Tomka w Ciężkowicach.
|
- zna, przedstawia i rozpoznaje na ilustracjach najciekawsze obiekty skalne znajdujące się na szlaku,
- dostrzega piękno otaczającej przyrody, dokonuje obserwacji podczas wycieczki,
- korzysta z mapy podczas wycieczki,
- przedstawia walory przyrodnicze i turystyczne omawianego szlaku,
- zna zasady zachowania na turystycznych szlakach i poruszania się zgodnie z oznaczeniami.
|
-szlakiem „ Skamieniałego Miasta”
- Muzeum Przyrodnicze im. Włodzimierza Tomka
|
plastyka
|
V
|
Reklama najpiękniejszego miejsca ziemi ciężkowickiej podkreślająca jego atrakcyjność, skierowana do klientów biura turystycznego.
|
- redaguje reklamę nadając jej odpowiednią formę graficzną.
|
- graficzne wykonanie reklamy
|
LEGENDY ZIEMI CIĘŻKOWICKIEJ
|
j.polski
|
|
Podanie, legenda, mit – podobieństwa i różnice.
- układanie legendy o powstaniu mojej miejscowości.
|
- odróżnia legendę od podania , mitu,
- redaguje tekst legendy
|
-pogadanka
- praca indywidualna
|
historia
|
IV
|
Legendy związane z regionem uwzględniające ciekawe i zabytkowe miejsca.
- podłoże historyczne legend,
- legendy ziemi ciężkowickiej,
- okruchy historii w legendzie.
|
- zna podłoże historyczne legend związanych z regionem,
- opowiada poznane legendy,
- odróżnia legendę od faktu historycznego,
- wyjaśnia związki przeszłości z teraźniejszością poprzez kojarzenie nazw miejscowości.
|
- praca z różnymi opracowaniami na temat ziemi ciężkowickiej
|
plastyka
|
V
|
Plastyczna ilustracja do wybranej legendy.
|
- dokonuje przekładu intersemiotycznego
|
Wystawa prac
|
OBRZĘDY, TRADYCJE, ZWYCZAJE, SZTUKA LUDOWA
|
j. polski
|
IV
|
Geneza zwyczajów i obrzędów.
- wyjaśnienie pojęć: tradycja, zwyczaj, obrzęd
|
- wyjaśnia pojęcia; tradycja, zwyczaj, obrzęd,
|
- praca ze słownikiem
|
IV-VI
|
Najważniejsze zwyczaje kultywowane w naszym regionie związane z świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocy.
|
- zna obrzędy i zwyczaje związane z obchodami świąt i potrafi je opisywać,
- redaguje życzenia świąteczne
|
- wywiady z rodzicami i dziadkami
|
VI
|
Gwara i nazewnictwo regionalne.
|
-zna znaczenie niektórych nazw terenowych i miejscowych (przysiółki)
|
- rozmowy z najstarszymi mieszkańcami Zborowic
|
religia
|
IV-VI
|
Codzienna religijność mieszkańców i jej przejawy w ciągu roku.
- zaduszki
- św.Mikołaj
- kolędowanie bożonarodzeniowe, wigilia dla samotnych,
- palma wielkanocna
- majówki
- Zielone Świątki
- Boże Ciało
|
- pamięta w modlitwie o zmarłych,
- dba o groby, cmentarze
- czuje potrzebę dzielenia się z biedniejszymi,
- otacza popieką chorych, starszych i samotnych,
- widzi potrzebę podtrzymywania tradycji wykonywania palm i strojenia domostw
- zauważa systematyczną współpracę szkoły z kościołem
|
-Zorganizowanie i udział w uroczystościach szkolnych i kościelnych
|
Godz. wychowawcza
|
VI
|
Inne obrzędy i zwyczaje kultywowane w naszej okolicy.
- andrzejki - wróżby
- zapusty, tłusty czwartek,
- dożynki
- „darcie pierza”
|
- widzi potrzebę kultywowania tradycji i jej znaczenie dla życia kulturalnego danej zbiorowości.
|
-rozmowy z rodzicami i dziadkami
|
historia
|
IV
|
Historia obrzędów i zwyczajów.
- sposób obchodzenia ich dawniej i dziś
- życie codzienne 100 lat temu
|
- dostrzega różnice w nazewnictwie
- wymienia lokalne i regionalne zwyczaje
-umie wymienić dawne narzędzia i urządzenia , sprzęt codziennego użytku,
- opowiada o ziemi dziadków i pradziadków,
|
- wystawa narzędzi i urządzeń
|
IV
|
Opis stroju ludowego – strój krakowski.
|
- opisuje strój krakowski stosując poprawne nazewnictwo
|
- spotkanie z artystką zajmującą się szyciem strojów krakowskich
|
V
|
Zanikające rzemiosło ludowe
- koronkarstwo w Bobowej
- kowalstwo
- wyplatanie koszyków
|
- zapoznaje się z pracą artystyczną rzemieślników i widzi potrzebę podtrzymywania tradycji tych artystów
|
- spotkanie z koronkarką z Bobowej
|
plastyka
|
V
|
Kartki świąteczne.
|
- wykonuje karki bożonarodzeniowe i wielkanocne
|
- wykonanie
|
V
|
Ozdoby choinkowe nawiązujące do tradycji ludowych.
|
- wykonywanie ozdób z wykorzystaniem słomy, waty, bibuły
|
- wystrój choinki szkolnej
|
muzyka
|
IV
|
Muzyka regionalna.
- repertuar kapeli „ Jastrzębianie” (kolędy i pastorałki, obrzędy weselne – odgrywanie i otrzepiny)
|
-zna nazwę i repertuar kapeli z Jastrzębiej,
- śpiewa wybrane utwory kultywowane w naszym regionie
|
- tworzenie taśmoteki kapeli J Jastrzębianie”
- spotkanie z drużbą weselnym
|
przyroda
|
|
Pory roku i ich związek z obchodzonymi świętami.
|
- umieszcza daty świąt, obrzędów i zwyczajów w kalendarzu,
- uzasadnia związek pór roku z obchodzonymi świętami i obrzędami.
|
- kalendarz regionu z obchodzonymi świętami
|
|
2. Rośliny stosowane w zwyczajach i obrzędach oraz ich symbolika.
Boże Narodzenie- jodła, jemioła
Wielkanocna palma – bazie, leszczyna
Święcenie pokarmów – barwinek
Zielone świątki – brzoza, lipa
Boże Ciało – bluszcz, zioła, poziomka, kwiaty polne
Wieniec dożynkowy – zboże, kwiaty
|
- wymienia i rozpoznaje rośliny związane z świętami, zwyczajami i obrzędami
- rozumie symbolikę tych roślin
|
- przygotowanie wieńców bożonarodzenio -
wych
- wykonanie palm-wystawa
|
Ewaluacja programu.
Regionalizm to specyficzne treści nauczania, gdyż duże znaczenie będzie odgrywała nie tylko wiedza o regionie, jego kulturze, zwyczajach, historii ale przede wszystkim zaangażowanie ucznia w zdobywanie, poszerzanie i pogłębianie tej wiedzy.
Dlatego ocena ucznia uwzględnia, oprócz wiedzy aktywność i twórczość uczniów. Nauczyciel poprzez pozytywne motywowanie i zachęcanie powinien doceniać chęci uczniów, ich wkład w poznawanie swojego regionu, nie tylko efekt finalny w postaci zdobytej wiedzy czy pracy materialnej.
Osiągnięcia uczniów będą badane poprzez bieżącą ocenę realizacji takich zadań jak:
- wykonywanie gazetek, albumów, folderów,
- redagowanie tekstów,
- prezentowanie wyników pracy grupowej
- samodzielne opracowanie danego tematu wymagające korzystania z różnych źródeł informacji,
- prace plastyczne z zastosowaniem różnych technik
3-letni cykl nauczania kończy konkurs wiedzowy„ Wiem skąd pochodzę”
oraz prezentacja naszego regionu metodą projektu
„ W jaki sposób rozpropagować piękno naszej ziemi?”
Ø I zespół ( j. polski , plastyka)
Redagują teksty literackie i reklamowe promujące miejscowość
Ø II zespół – badacze historii ( historia i społeczeństwo)
Przygotowują przewodniki o historii miejscowości poparty zdjęciami, widokówkami i ilustracjami.
Ø III zespół – przewodnik regionu ( przyroda)
Nanoszą na mapę topograficzną miejsca atrakcyjne turystycznie , wytyczają szlaki, wykonują legendę
Ø IV zespół – krzewiciele kultury regionalnej (muzyka)
Ubrani w stroje regionalne wykonują krótki program prezentujący muzykę i taniec regionu.
Częściowej ewaluacji dokonają nauczyciele przedmiotów po każdym roku realizacji programu w sprawozdaniach podsumowujących działania dydaktyczne
Ostateczną ewaluację po VI klasie przeprowadzi nauczyciel odpowiedzialny za realizację ścieżki.
Osiągnięcia uczniów.
- określa położenie swojej miejscowości, regionu na mapie,
- zna historię swojej miejscowości,
- dostrzega związek historii regionu z dziejami narodu,
- wskazuje i nazywa zabytkowe obiekty , zna ich historię,
- opowiada i przedstawia znanymi środkami plastycznymi tradycje, obrzędy i uroczystości występujące w okolicy,
- dostrzega związek między tradycją rodzinną a tradycją regionu,
- zna miejsca pamięci narodowej występujące na terenie swojej miejscowości,
- gromadzi , systematyzuje i interpretuje różne informacje na temat swojego regionu
- opisuje krajobraz okolicy i przedstawia walory przyrodnicze i krajobrazowe
- dostrzega atrakcyjność własnej „małej ojczyzny”,
- zna sylwetki najważniejszych postaci związanych z regionem.
Procedury osiągania celów.
Osiągnięcie założonych w programie celów będzie możliwe poprzez organizowanie zajęć sprzyjających aktywności i twórczości, preferowanymi metodami pracy powinny być metody aktywizujące uczniów, takie jak: „ burza mózgów”, rankingi, wywiady, reportaże, praca w grupach.
Innymi sposobami aktywizowania uczniów będą:
1. Zajęcia terenowe – lekcje, wycieczki.
2. Spotkania z ciekawymi ludźmi.
3. Konkursy plastyczne.
4. Wystawy prac plastycznych.
5. Uroczystości szkolne.
Bibliografia:
1. Derus S., Szli partyzanci. Lubaszowa 1996.
2. Edukacja regionalna. Poradnik dla nauczycieli szkoły podstawowej . ; red. Zofia Piwońska.
3. Grygiel W., Szlakiem harcerskim i szaro-szeregowym l. 1934 – 1949. Tarnów Mościce 1995.
4. Kubal G., Ciężkowice w gminie i okolicy. Krosno 1999.
5. Ministerstwo Edukacji Narodowej o edukacji regionalnej – dziedzictwie kulturowym w regionie. w: Biblioteczka reformy. Zeszyt 24. Warszawa, sierpień 2000.
6. Pacholska M. , Kozak A., Bloch M., Koralewska G., Ścieżki edukacyjne dla klas IV – VI . Poradnik dla nauczycieli. Poznań 2001.
7. Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla sześcioletniej szkoły podstawowej i gimnazjum ( Dziennik Urzędowy nr 14 z 1999 roku).
8. Pulit F., I. J. Paderewski w Kąśnej Dolnej.
9. Srokosz W., Szmigiel M., Mój region Małopolska. Zeszyt edukacji regionalnej. Warszawa 2000.
10. Tomek W., Ciężkowice i okolice. Kraków 1963.
11. Wróbel S., Ciężkowice, Dzieje miasta do końca XVIII w.. Ciężkowice 1998
12. Ziomek W. Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach . Ciężkowice 1996.
autor - Renata Dzierzawska
|
