Przestrzeganie regulaminu jest podstawowa sprawą podczas pobytu uczniów na zielonej szkole. Naruszanie go miało wpływ na szkolna ocenę z zachowania. Przestrzeganie regulaminu jest podstawowa sprawą podczas pobytu uczniów na zielonej szkole. Naruszanie go miało wpływ na szkolną ocenę z zachowania.
Osobą odpowiedzialną za ład i porządek oraz harmonijny przebieg wszystkich działań w chatachwigwamach jest wódz. To zadanie trudne, wymagające od niego samego wielu umiejętności: opanowania, delikatności, ale równocześnie konsekwencji. Dotychczas uczniowie trafnie dokonywali wyborów. Każdy z liderów grup doskonale wywiązywał się z powierzonych mu obowiązków wobec grupy i wychowawców.
Wszelkie działania podczas pobytu na zielonej szkole rejestrowane są na tablicy ogłoszeń. Tam znajdują się informacje: kto pełni dyżur, jakie jest menu, jakie zajęcia są zaplanowane, jak oceniane, kto dostał pochwałę lub naganę (list gończy).
Zaraz po śniadaniu wodzowie przychodzą na zbiórkę (naradę wojenną) z szeryfami (nauczycielami) i przekazują informacje o planach dnia swoim podopiecznym. Wszyscy starają się przestrzegać harmonogramu.
Zielona szkoła pozwala na rozważenie wielu zagadnień dydaktycznych, tworzenie konkretnych sytuacji wychowawczych bogatych treściowo, których nie można zrealizować w warunkach szkolnych. Wyjazd był dla mnie doskonałą okazją do wzajemnego poznania się, pogłębienia więzi emocjonalnej i kontaktów interpersonalnych uczeń - nauczyciel. Jest to szczególnie wskazane na początku pracy z dziećmi w klasie czwartej, gdy obejmuje się rolę wychowawcy klasowego.
Każdorazowy pobyt z uczniami na zielonej szkole pozwala mi na wiele rozmów indywidualnych, które owocują wiedzą o ich potrzebach, zainteresowaniach, marzeniach. Poznaję charaktery dzieci, możliwości. To właśnie podczas takiego kontaktu mogę zaobserwować, czy jest nieśmiałe, czy otwarte, mogę mu pomóc stwarzając odpowiednie warunki. A tych przecież nie brak podczas pobytu na zielonej szkole. W takich okolicznościach można doskonale realizować elementy ścieżki wychowania do życia w społeczeństwie. Podczas wszelkich działań, w większości wspólnych, dzieci uczą się koleżeństwa, wzajemnego szacunku, udzielają sobie wsparcia i pomocy. Wiele razy podczas pobytu na zielonej szkole miałam okazje zaobserwować, jak zgodnie pracują w zespole, pocieszają tych, którzy troszkę tęsknią za domem. A rozłąka z domem to swoisty egzamin z samodzielności. Jest on szansą wdrożenia uczniów do odpowiedzialności za swoje postępowanie, decyzje. Zajęcia poza szkołą to forma pracy, dająca możliwość rozwijania aktywności poznawczej i twórczej ekspresji dzieci. Udział uczniów klas starszych - szóstych, daje wychowawcy okazję do podjęcia dodatkowych działań związanych z problemami dojrzewania.
Zakres możliwości, jakie stwarza zielona szkoła jest więc ogromny. Trzeba jednak umiejętnie objąć wszystkie elementy osobowości dziecka, dostrzec problemy i oczekiwania grupy.
Program napisany przeze mnie został zdiagnozowany przed wdrażaniem. Podczas jego tworzenia starałam się brać pod uwagę wszystkie aspekty edukacyjne i wychowawcze. Jednakże realizacja nie byłaby możliwa bez pomocy innych nauczycieli. Dwudziestoczterogodzinna opieka nad uczniami wymaga wysiłku i łączy się z ogromną odpowiedzialnością za bezpieczeństwo, zdrowie i dobre samopoczucie dzieci pozostających z dala od domu rodzinnego. Do współpracy w realizacji zadań poprosiłam więc nauczyciela plastyki i matematyki. Obaj spisali się świetnie, tworząc zespół wychowawco-opiekuńczy podczas pobytu i wykazując wielką pomysłowość w dopracowywaniu hasłowych zadań edukacyjnych zaplanowanych na zajęcia zielonej szkoły.
Matematyk dokonał wyboru tematyki ze swojego przedmiotu. Natomiast wspólnie ustaliliśmy, jakie treści wejdą w zakres zadań z przyrody i zajęć terenowych. Nauczyciel plastyki zaprojektował całą stylizację ośrodka na wzór Dzikiego Zachodu oraz zaplanował wszelkie zadania plastyczno – techniczne. Świetnie się rozumieliśmy podczas planowania i przygotowywania scenerii do zabawy tematycznej. Prace rozpoczęliśmy już w styczniu. Oprawa plastyczna dotyczyła wszelkich napisów, elementów dekoracyjnych, tablic informacyjnych i transparentów. Nad treściami dotyczącymi języka polskiego, edukacji teatralnej i historii pracowałam sama, jednakże starałam się, aby zadania były logicznie i tematycznie powiązane z innymi przedmiotami edukacyjnymi oraz tworzyły całość z realizacją ścieżek międzyprzedmiotowych. W programie dość szczegółowo rozpisuję wszystkie zadania z poszczególnych przedmiotów oraz sposoby ich realizacji podczas zajęć na zielonej szkole.
Doboru treści do programu oraz ich stylizacji na zabawę tematyczną dokonałam w porozumieniu z uczniami. Na lekcjach języka polskiego opracowywaliśmy lekturę związaną z legendami indiańskimi – Biały Mustang oraz fragmenty Winetou Karola Maya. Uczniom bardzo się one podobały. Wspólnie podjęliśmy decyzję o tym, że możemy pobawić się na zielonej szkole w Indian i kowboi. W ten sposób uczniowie stali się współautorami mojego programu. Uczniowie wyjeżdżający na zieloną szkołę dobrowolnie podzielili się na dwa obozy: Indian i kowboi. Z wielką ochotą gromadzili różne materiały o życiu i zwyczajach plemion indiańskich oraz o pierwszych osadnikach na Dzikim Zachodzie. Oprócz treści dokumentalnej ich zbiory zawierały ciekawostki, ilustracje, plakaty z filmów (westernów). Dodatkową pomocą w stylizacji były stroje, zarówno uczniów, jak i nauczycieli, zwanych szeryfami. Podczas gromadzenia kostiumów dzieci wykazały się wielką inwencją twórczą. Niebagatelną rolę odegrali w tym przedsięwzięciu także rodzice. Przez cały pobyt na zielonej szkole można było obejrzeć prawdziwą rewię mody indiańsko- kowbojskiej. Pokazy zakończyły się oczywiście konkursem.
Zadania z języka polskiego obejmowały obok znajomości tekstów wybranych legend indiańskich i fragmentu powieści K. Maya kształcenie sprawności mówienia i pisania. Przejawiało się to w codziennej redakcji kartki z pamiętnika wodza rapera. Każdy zespół miał za zadanie opisać miniony dzień, operując stylizowanym słownictwem. Bogactwo języka oraz ogromna wyobraźnia pozwoliła uczniom tworzyć wspaniałe teksty, często humorystyczne, bogate treściowo. Większość prac była poprawna kompozycyjnie, językowo, napisana z zachowaniem zasad ortografii i interpunkcji. Uczniowie przed oddaniem prac zawsze mogli poprosić mnie o konsultacje. Często z niech korzystali, w związku z tym, kartki z pamiętnika wyglądały estetycznie, bez poprawek. Po zakończeniu pobytu prace te cieszyły się ogromnym zainteresowaniem. Znalazły się, obok zdjęć, jako forma gazetki szkolnej – wspomnień z zielonej szkoły. Stylizacja kartek z pamiętnika miała za zadanie bogacenie słownictwa, rozwijanie zainteresowania językiem – jako dziedzictwa kulturowego oraz tworzeniem własnych tekstów w różnej konwencji.
Zajęcia z języka polskiego to także redakcja i odczytywanie różnych form wypowiedzi w zależności od intencji. I tutaj uczniowie wykazali się oryginalnością, pisząc ogłoszenia, zawiadomienia, zaproszenia, instrukcje zachowując odpowiedni styl. Czytanie zadań w biegu patrolowym i ich wykonywanie dawało uczniom szansę na: tworzenie własnych liryków z wykorzystaniem określonych środków artystycznego wyrazu w zależności od zadania (rymy, epitety, przenośnie), wymyślanie zagadek, układanie tekstów krótkich piosenek. Bieg patrolowy to także wdrażanie do umiejętności rozwiązywania zadań matematycznych, czytanie szyfru i chodzenie po śladach. Obok zadań edukacyjnych spełniał on również rolę doskonałej zabawy, zdrowej rywalizacji.
Zadania z przyrody to treści związane z najbliższym otoczeniem. Ośrodek mieści się nad jeziorem, stąd bogactwo środowiska wodno-lądowego. Uczniowie gromadzili okazy roślin, opisywali je i tworzyli zielniki. W zależności od wieku dzienniczki przyrodnicze różniły się zawartością (ilością opisanych roślin). W ramach obserwacji przyrodniczych dokonywali zapisu mapy pogody. Zajęcia przyrodnicze to także praca w terenie i orientacja w nim. Efektem wnikliwych badań i pomiarów były tworzone przez uczniów szkice, plany i mapy terenu połączone z wykorzystaniem różnych przyrządów: kompasu, taśmy, lornetki. Uczniowie mieli więc znakomite warunki, aby wyrobić w sobie poczucie jedności z naturą. Tak realizowali treści ścieżki ekologicznej. Poznali wiele gatunków roślin, różnorodność ptactwa, występującego i chronione na obszarze Poleskiego Parku Narodowego. Utrwalili także zasady zachowania się podczas pobytu na łonie natury. Doskonałą okazja ku temu były wycieczki i wyprawy – nad j. Czarne (rezerwat przyrody), do Sosnowicy zielonym szlakiem oraz do Pohulanki – szlakiem turystycznym.
Kontakt z przyrodą to również korzyści zdrowotne i łagodzenie wszelkiego rodzaju stresów, na które jesteśmy narażeni w dzisiejszych czasach.
Wszyscy uczniowie byli zaangażowani w przygotowania do wyjazdu. Zajęcia z historii wymagały odszukania informacji o średniowieczu i najazdów tatarskich na Polskę w tym okresie. Okoliczna legenda opowiadała o tych wydarzeniach. Uczniowie poznali ją, a ona sama stała się kanwą do kilku zajęć z języka polskiego i historii.
Realizacja ścieżek międzyprzedmiotowych (regionalnej i patriotycznej) to nie tylko legendy, ale i historia osób poległych podczas II wojny światowej. Wyprawa do Pohulanki, gdzie znajduje się Miejsce Pamięci Narodowej, była doskonałą okazją do odwiedzenia grobu poległych żołnierzy i miejscowej ludności. We wsi Białce znajduje się również zbiorowa mogiła walczących o wolność spod hitlerowskiej okupacji. Uczniowie klas młodszych odwiedzali pomnik we wsi, natomiast starsi maszerowali dalej, do Pohulanki. Realizacja ścieżki regionalnej i patriotycznej to zaplanowana wycieczka (dla klas V i VI) do oddalonej o 10 km od obozu Sosnowicy. Fragment historii tej osady związany jest z losami Tadeusza Kościuszki. I tutaj uczniowie wykonali pracę propedeutyczną, przygotowując przed wyjazdem informacje o tym sławnym Polaku. Przed wyprawą otrzymali karty pracy, a już na miejscu, w Dworku Kościuszki mogli zapoznać się z przygotowaną wcześniej przeze mnie legendą sosnowicką. Wyjście do Sosnowicy to także okazją do obejrzenia legendarnie zrośniętych drzew: sosny i dębu, historii nieszczęśliwej miłości. Uczniowie bardzo chętnie słuchają tej wzruszającej opowiastki z legendy sosnowickiej.
Realizacja ścieżki czytelniczo – medialnej to między innymi nadawanie i odbieranie różnego rodzaju komunikatów: pisemnych i ustnych. Program zielonej szkoły zawiera wiele zadań związanych z realizacją tych treści. Uczniowie mieli okazję do tworzenia różnorodnych tekstów, zarówno ustnych, jak i pisemnych. Wśród nich ważną rolę spełniała gawęda. To stara, sprawdzona harcerska metoda, pozwalająca w prosty i skuteczny sposób zwrócić uwagę dzieci na problem. Jej zasadniczym elementem jest rozbudzenie emocjonalnego stosunku do omawianego zjawiska. Za jej pomocą można przekazać wiele wiadomości merytorycznych. Podczas naszych zajęć legenda stała się doskonałą formą wprowadzenia do każdych zajęć, a w szczególności na początku pobytu, kiedy to rozpoczynaliśmy zabawę tematyczną o życiu na Dzikim Zachodzie.
Umiejętność gromadzenia materiałów, ich wyszukiwania w różnych źródłach należało także do zadań patentowych. Przygotowanie do zajęć uczniowie rozpoczęli już wcześniej – zbierając pomoce związane z życiem i obyczajami Indian, zagospodarowaniem Dzikiego Zachodu przez osadników. Efektem poszukiwań były różnorodne teksty, ilustracje, foldery, plakaty filmowe. Uczniowie korzystali ze zbiorów bibliotek, Internetu.
Podczas zajęć z edukacji teatralnej uczestnicy zaplanowali i wystawiali przedstawienia: fragment Balladyny (w scenerii leśnej, o zmroku) - klasa VI i V oraz scenkę dramową Indianin dżentelmen- klasa IV.
Zajęcia zielonej szkoły dają możliwość wykazania się inwencję twórczą. Uczniowie dają tego dowody szczególnie podczas zajęć plastyczno – technicznych. Sceneria obozu, stroje, słownictwo, zajęcia w różnych porach doby - to elementy pobudzające dziecięcą wyobraźnię. Dzieci pod kierunkiem pana od plastyki wykonywały ciekawe totemy, wykorzystując różne, jakże pomysłowe, połączenia materiałów, malowali portrety swoich wodzów (kredka, farba, rysunek za pomocą cienia).Uczniowie starsi, korzystając z przygotowanej wcześniej dokumentacji technicznej, stawali się konstruktorami latawców, które startowały w konkursie wielkich ptaków. Co roku rodzą się nowe pomysły. Ostatnio uczniowie wykonali maskotkę obozu i nadali jej nazwę. Był to mustang, zrobiony z plastikowych butelek, połączonych drutem. Kształt nadawała mu forma z gipsu. Wiele atrakcji przysporzyło uczniom siodłanie mustanga i wymyślanie mu imienia. Inwencja młodych twórców jest bardzo szeroka. Uczniowie pracują przeważnie w grupach, dzielą się zadaniami, wykonują je sumiennie i są odpowiedzialni za swój przydział.
Bardzo ważną rolę w działaniach dydaktyczno-wychowawczych odgrywa muzyka. Odpowiednio wcześniej ( II półrocze roku szkolnego ), przed wyjazdem na zieloną szkołę, zwracam się z prośba do pani, uczącej muzyki w naszej szkole, o nauczenie dzieci kilku piosenek związanych z tematyką zajęć. W ten sposób już od początku pobytu na zielonej szkole rozbrzmiewa w obozie indiański śpiew i kowbojskie nuty. Dodatkowo uczniowie samodzielnie układają własne teksty piosenek, a akompaniuje im na syntezatorze pan matematyk. Każda grupa ma swoje hasło - zawołanie i piosenkę.
Większość zadań patentowych jest źródłem konkursów. Odpowiednia punktacja, skala oceniania pozwala na wyłonienie zwycięzców. Nagrodą są pochwały ustne i pisemne oraz oceny szkolne wystawiane według kryteriów PSO z poszczególnych przedmiotów. Zachowanie uczniów jest oceniane na bieżąco. Naganą jest
list gończy. Informacja o nieregulaminowym sprawowaniu wywieszona jest na tablicy ogłoszeń. Skarcony
Indianin czy
kowboj ma jednak zawsze szansę rehabilitacji, np. poprzez przyniesienie drewna na ognisko czy dodatkowy dyżur w kuchni.
Jednym z najważniejszych miejsc dla wszystkich uczestników zielonej szkoły jest ognisko. W ośrodku pali się je w specjalnie wyznaczonym miejscu, bezpiecznym i odpowiednio zagospodarowanym. Ognisko to miejsce, gdzie zielona szkoła się „zaczyna i kończy”. To tutaj już pierwszego dnia Indianie i kowboje zakopują topór wojenny i rozpoczynają wspólne zmagania: zwiady, polowania, szukanie skarbu. A wszystko dzieje się przy chóralnym śpiewie, wesołej zabawie, pieczeniu kiełbasek i tańcu szamanów na westece.
Codzienne spotkania przy samodzielnie przygotowanym ognisku (nazbieranie drewna) stwarzają odpowiednią atmosferę i budują emocjonalny stosunek uczniów do siebie i do wszelkich działań, które towarzyszą pobytowi. To także okazja do prezentacji zadań, sprawozdań z minionego dnia, konkursów, pochwał oraz planów na kolejny dzień. Spotkania przy wieczornym ogniu doskonale integrują grupę, a wspólny śpiew przynosi radość i odprężenie po dniu pełnym wrażeń.
To przy ognisku kończymy zajęcia
zielonej szkoły, dokonujemy podsumowania całego programu działań. Jest to czas, kiedy opiekunowie rozdają dyplomy, nagradzają. To tutaj następuje rozstrzygniecie wszystkich konkursów, w które obfitują działania programowe.
Uczniowie otrzymują pisemne gratulacje za świetne wyniki w różnych dziedzinach obozowego życia. Dyplomy nagradzają uczniów indywidualnie i grupowo. Podczas oceniania uczniów staramy się, aby każda chatawigwam otrzymała wyróżnienie za określoną umiejętność. Wnikliwa obserwacja, punktowanie wszelkich zadań dają możliwość przyznania wielu pochwał, np. za piękny śpiew na prerii, taniec szamanów na westece, czystość, dyżury w kuchni, najciekawsza kartkę z pamiętnika, oryginalny totem i wiele innych.
Wszystkie prace uczniów obserwowane są i sprawdzane na bieżąco, a stopnie notowane w dokumentacji zielonej szkoły. Stanowi ją segregator, w którym znajdują się wszelkie materiały związane z organizacją i przebiegiem zajęć. Trwałe prace uczniów (kartki z pamiętnika, zielniki, teksty literackie, mapy, plany) gromadzone są w segregatorach.
Każdy uczestnik
zielonej szkoły wyjeżdża z niej ze swoim patentem, na którym ma zapisane szczególne osiągnięcia zdobyte podczas zajęć. Wyniki, na które niewątpliwie zasłużył.
Na zielonej szkole nie ma bowiem dziecka, które czegoś nie umiało wykonać, mogło to najwyżej zrobić inaczej. Przyznanie patentu oznacza, że uczeń wie, potrafi i umie.
Dodatkowo na patencie znajduje się krótki wpis o szczególnych wyczynach dzielnego kowboja lub Indianina, np. wytrwałości w odpędzaniu komarów. Trafność określeń w zachowaniach uczniów pozwala wnieść pewną dozę indywidualizmu podczas ich oceny. Te wzmianki, czytane przez dzieci z ogromnym zainteresowaniem, są zawsze źródłem humoru i dobrej zabawy. Momenty takie są potrzebne, bo spakowane plecaki, oddane klucze nieuchronnie przypominają wszystkim o konieczności powrotu do rzeczywistości: domu, szkoły.
Pierwszym momentem ewaluacji programu jest wyjazd z zielonej szkoły i rozmowy uczniów w autokarze. Wypowiadane głośno lub między sobą opinię o pobycie są szczere i trafne. My, opiekunowie z radością i zadowoleniem słuchamy, kiedy uczniowie już w drodze powrotnej planują zajęcia i zadania na kolejny wyjazd. Wśród wspomnień, śmiechu i radosnego gwaru przebija nutka melancholii związana z powrotem do obowiązków. Obserwacje uczniów utwierdzają mnie w przekonaniu o słuszności tego, co robię, a czas poświęcony na tworzenie i wdrażanie programu uważam za pożytecznie wykorzystany.
Innym rodzajem ewaluacji jest redagowanie szkolnej gazetki po powrocie z zielonej szkoły. Dokonują jej sami uczniowie, zamieszczając tam swoje wspomnienia, zdjęcia i komentarze. Gazetka czytana jest z zainteresowaniem przez większość uczniów w szkole. Zarejestrowane na kasecie VHS wydarzenia są dla tych, którzy byli, źródłem wspomnień lub zachętą do uczestnictwa w takiej formie nauki, dla tych, którzy dopiero pojadą w kolejnym roku szkolnym.
Ankiety przeprowadzone wśród rodziców i uczniów na temat realizacji zadań dydaktyczno – wychowawczych podczas zielonej szkoły utwierdziły mnie w przekonaniu, iż organizacja takiej formy zajęć i wypoczynku jest odpowiednia. Rodzice z zadowoleniem obserwowali korzystne zmiany w zachowaniu dzieci po przyjeździe – koleżeństwo, samodzielność, odpowiedzialność, a także podniesienie ocen w wielu przedmiotów szkolnych.
Program zielonej szkoły wdrażałam przez trzy lata. Pierwsze działania diagnozujące dały mi obraz tego, co mogę jeszcze zmienić. Po wstępnej ewaluacji postanowiłam zmniejszyć w klasie IV ilość materiału z języka polskiego.
W programie umieściłam tylko legendę o powstaniu Białki Parczewskiej. Legenda sosnowicka pojawia się dopiero w klasach V-VI, po wyprawie do Sosnowicy. Dołączyłam natomiast więcej zajęć z plastyki i edukacji teatralnej zarówno dla uczniów klas IV jak i V-VI.
Pobyt uczniów na zajęciach w terenie pozwolił im na zdobycie wielu nowych informacji i doświadczeń. Poznali elementy historii regionu, wzbogacili słownictwo. Działania w grupie, w ciekawych miejscach i różnych materiałach rozbudziły inwencję twórczą dzieci, pozwoliły im na spełnienie się. W warunkach szkolnych nie zawsze mają ku temu okazję.
Ważnym elementem programu jest powierzenie uczniom prowadzenia zajęć i imprez. Opiekunowie pełnią rolę koordynatorów odpowiedzialnych za realizację danego zadania. Zajęcia obejmują wszystkie przedmioty nauczania, jednakże sposób realizacji jest odmienny od szkolnego. Uczniowie pracują przeważnie w małych grupach, gdzie każdy odpowiedzialny jest za pewne zadanie
. Zdobywanie przez dzieci wiedzy i kształcenie umiejętności dokonuje się poprzez różnego rodzaju turnieje, konkursy, zawody. Uczniowie uczą się zdrowej rywalizacji, pracują nad samodoskonaleniem - ćwiczą wytrwałość, sprawność.
Uczniowie odkrywają w sobie rozliczne talenty: aktorskie, plastyczne, organizacyjne. Działania teatralne, obok nabywania sprawności dykcyjnej, pięknej recytacji, stają się okazją do zaistnienia dziecka, nawet tego najbardziej nieśmiałego. Twórczość plastyczna, muzykowanie to kolejna dziedzina, w której każdy uczestnik może się wykazać.
Zielona szkoła daje także możliwość kształtowania osobowości ucznia poprzez doskonalenie umiejętności wzajemnego komunikowania się, szacunku i tolerancji, kultury bycia. Pobyt na łonie przyrody, rozumienie ważności jej ochrony to wdrażanie do dbania o zdrowie własne i innych, wyrabianie poczucia jedności z naturą. Brak mediów, hałaśliwej muzyki i drapieżnych reklam wycisza dzieci, które ze zdziwieniem odkrywają, iż można czas wolny spędzać inaczej.
Opracowany i wdrożony przeze mnie program stworzył możliwość promocji szkoły poprzez wystawkę tematyczną organizowaną przez uczniów oraz prezentację na stronie internetowej szkoły (:
www.radzynsp2republika.plUważam, iż realizacja programu zielonej szkoły spełnia swój cel dydaktyczno- wychowawczy, jakim jest rozwijanie poznawczych możliwości ucznia. Zastosowanie w nim niekonwencjonalne metody i formy nauczania stają się dobrym narzędziem do pobudzania wszechstronnego rozwoju osobowości dziecka.
Opracowała Jolanta Arska -Świder
