Kazdy z nas ma do czynienia z takimi sytuacjami, w których nie wie co ma robić. Zaczyna się wtedy zastanawiać, poszukiwać sposobów rozwiązywania, szukać pomocy u innych. Człowiek o wysokim poczuciu własnej wartości podejmuje dobrze przemyślane decyzje i sensownie zachowuje się w sytuacjach konfliktowych. Spróbujemy sie zastanowić- co przezywamy, gdy znajdujemy się w trudnej sytuacji i jak powinniśmy sobie wtedy radzić.
TEMAT: Znajdź właściwe rozwiązanie.
Cele ogólne:
- Rozpoznawanie emocji przeżywanych w sytuacjach trudnych.
- Uświadomienie mechanizmu konfliktu.
- Rozwijanie umiejętności radzenia sobie z problemem.
Cele szczegółowe:
Uczeń:
- Radzi sobie z emocjami przeżywanymi w trudnych sytuacjach.
- Posiada umiejętność radzenia sobie z problemem.
- Zna ćwiczenia relaksujące.
Czas trwania zajęć- 45 minut.
Materiały pomocnicze:
- karta pracy dla ucznia „Sylwetka ciała”- załącznik 1
- karta pracy dla ucznia „Trudne sytuacje”- załącznik 2
- „Propozycje radzenia sobie w sytuacjach publicznego wystąpienia”- załącznik 3
- karta pracy dla ucznia „Twoje sposoby radzenia sobie z trudnymi sytuacjami”- załącznik 4
Sposób realizacji:
1. Wprowadzenie
Spróbujemy się dziś zastanowić- co przeżywamy, gdy znajdujemy się w trudnej sytuacji i jak powinniśmy sobie wtedy radzić.
2. Część właściwa lekcji
a) Ćwiczenie 1. Wyobraźcie sobie taka sytuację, z którą z pewnością już się zetknęliście: „Nauczyciel wzywa cię do tablicy. Akurat tak się zdarzyło, że nie jesteś przygotowany. Idąc do tablicy rozważasz różne możliwości, np.:
Ø
Może zadanie będzie łatwe i sobie poradzę.
Ø
Jeżeli nie będę umiał to może mi ktoś podpowie.
Pytanie nie jest trudne, ale nie bardzo wiem- co odpowiedzieć. Ten przedmiot jest ważny, zaś moje oceny nie wyglądają najlepiej. Dzisiejsza wpadka może mnie drogo kosztować. Zaczynam dyskretnie spoglądać na koleżanki siedzące w pierwszych ławkach, ale nic do mnie nie dociera. Zaczynam coś mówić, ale nie wiem sam co ja właściwie mówię...”
Teraz siedzisz i wracasz myślami do tamtej sytuacji przy tablicy. Jak wtedy się czułeś? Co się z tobą działo?
A teraz każdy z was otrzyma kartę pracy „Sylwetka człowieka” (załącznik 1), proszę o zaznaczenie kółkiem tych części ciała, których dotyczą odczuwane wówczas przez was emocje.
Przykładowe odpowiedzi uczniów związane z różnymi częściami ciała i emocjami to:
- głowa (szum w głowie, zawroty, pustka w głowie, ciemno przed oczami, pot na czole, głucho w uszach, bladnięcie, czerwienienie się);
- usta, gardło (suchość w ustach, trudności w przełykaniu, załamania głosu);
- klatka piersiowa, serce, płuca (ściskanie, ból, brak powietrza, mocne uderzenia serca, ssanie w żołądku);
- ręce, nogi, całe ciało (drżenia rąk, trzęsienie nóg, pocenie się).
W ten sposób przedstawiliście objawy emocji powstałych na wskutek sytuacji trudnych.
b) Ćwiczenie 2. Teraz rozdam Wam kartki z tekstem (załącznik 2), na kartkach napisane są sytuacje, które dla wielu z nas mogą być sytuacjami trudnymi. Jeżeli ktoś z Was przypomina sobie jakąś inną sytuację trudną, której nie podano na kartce, może je wpisać na końcu.
Sytuacja trudna to taka sytuacja, gdy nie potrafimy sobie z nią natychmiast poradzić, gdy nie mamy gotowej odpowiedzi czy sposobu poradzenia sobie.
Odczytuję sytuacje z kartki, proszę o podniesienie ręki te osoby, które wybrały sytuację pierwszą, potem drugą...
Pytam o inne wypisane przez uczniów sytuacje, przedstawiam wyniki rozpoczynając od najczęstszych wyborów (czytając jeszcze raz sytuacje z karty).
Charakteryzujemy dominujące w grupie trudności według następujących kategorii:
v wystąpienie publiczne (2, 9),
v problemy szkolne (6, 7),
v sprawy domowe (5, 8),
v sprawy koleżeńskie (3, 4),
v problemy osobiste (1).
c) Ćwiczenie 3. Niektóre sytuacje są trudne dla wszystkich, np.: występowanie przed dużym zgromadzeniem ludzi. Nawet dobrzy aktorzy, którzy przecież ciągle występują przed publicznością i wydaje się, że nie mają z tego powodu żadnych problemów- uskarżają się na tremę. Przeżywasz straszny lęk, gdy masz odpowiadać przy tablicy przed całą klasą albo zabrać głos wobec dużej grupy osób.
„W jaki sposób można sobie z ta sytuacją poradzić, jakie rozwiązania są możliwe?”
Proszę o odpowiedzi... następnie pokazuję planszę z propozycjami radzenia sobie (załącznik 3).
d) Ćwiczenie 4. „Twoje sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach”- teraz każdy otrzyma kolejna kartę pracy (załącznik 4)- przeczytaj i wybierz te propozycje, które ty stosujesz.
Proszę o podniesienie ręki celem sprawdzenia, które style radzenia sobie, dominują w grupie. Zwracam uwagę na dwa zasadnicze sposoby radzenia sobie z sytuacjami trudnymi. Pierwszy- ukierunkowany na rozwiązanie problemu (np. poszukuje informacji, proszę o pomoc), drugi- skoncentrowany na radzeniu sobie z emocjami (np. płacze, złości się)
e) Ćwiczenie 5. „Burza mózgów”- „Skutki nie radzenia sobie”. Ponieważ przeżywanie sytuacji trudnych rozciąga się w czasie. Jeszcze po kilku dniach, a nawet latach mogą wracać pewne wspomnienia, proszę podać jakie mogą być skutki nie rozwiązania sytuacji trudnej.
Uzupełniam wypowiedzi uczniów:
Ø obniżony nastrój,
Ø trudności w skupieniu się,
Ø kłopoty z zaśnięciem,
Ø uraz wobec tej sytuacji,
Ø kształtowanie się poczucia mniejszej wartości,
Ø odczuwanie różnych dolegliwości zdrowotnych (np. ból głowy, nudności).
3. Podsumowanie
Bardzo pomocną formą radzenia sobie w sytuacji trudnej jest relaks, np. ćwiczenia oddechowe. Większy dopływ tlenu do mózgu, ma usprawnić nasze myślenie. Krótki relaks pomaga nam w koncentracji. Proszę o powstanie i wykonanie za mną kilku ćwiczeń oddechowych.
v a więc powoli wdech- brzuch do przodu, teraz napełniamy klatkę piersiową - i powoli wydech;
i jeszcze raz- wdech raz i wydech dwa i wdech raz i wydech dwa.
Literatura pomocnicza:
1. „Znajdź właściwe rozwiązanie” – Program antytytoniowy, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2000
2.„Jak żyć z ludźmi”- Program profilaktyczny, MEN, Warszawa 1988
Opracowała: Anna Jonak
Załącznik 1
KARTA PRACY DLA UCZNIA
SYLWETKA CZŁOWIEKA
Napisz w kółku te części ciała, których dotyczą odczuwane wówczas przez ciebie emocje.
Załącznik 2
KARTA PRACY DLA UCZNIA
TRUDNE SYTUACJE1) wizyta u dentysty;
2) odpowiadać na pytanie przed całą klasą;
3) pokłócić się z dobrym kolegą czy koleżanką;
4) odmówić czegoś swojemu koledze czy koleżance;
5) sprawić poważną przykrość rodzicom czy innym ludziom;
6) tłumaczyć się nauczycielowi, dlaczego nie odrobiłem lekcji;
7) klasówka z trudnego dla ciebie czy też nie lubianego przedmiotu;
8) tłumaczyć się mamie czy tacie dlaczego dostałem złą ocenę w szkole;
9) przemawiać do dużej grupy osób, na przykład na apelu czy akademii;
10) inna sytuacja. Jaka? .............................................................................
.....................................................................................................................
Przyjrzyj się jeszcze raz podanym sytuacjom, a następnie wybierz trzy, które dla ciebie są najtrudniejsze. Oznacz je kółkiem.
Załącznik 3
PROPOZYCJE RADZENIA SOBIE
W SYTUACJI PUBLICZNEGO WYSTĄPIENIA
o „TRENUJE” NA GŁOS WYPOWIEDŹ STOJĄC PRZED LUSTREM;
o NAGRYWA I WYSŁUCHUJE SWOJEJ WYPOWIEDZI NAGRYWANEJ NA MAGNETOFON;
o MÓWI PRZED SWOJĄ SERDECZNĄ KOLEŻANKĄ, KOLEGĄ;
o WYOBRAŻA SOBIE, ŻE STOI PRZED KLASĄ I MÓWI SWOBODNIE, BEZ LĘKU;
o WMAWIA SOBIE, ŻE JEST DOBRYM MÓWCĄ I ODNOSI SUKCESY;
o INNE SPOSOBY
Załącznik 4
KARTA PRACY DLA UCZNIA
TWOJE SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z TRUDNYMI SYTUACJAMI
„Właśnie dostałeś złą ocenę z ważnej klasówki. Obniży to twoją końcową ocenę z tego przedmiotu. Co robisz w takiej sytuacji? Przeczytaj wszystkie podane propozycje i wybierz z nich te, które stosujesz w takiej czy podobnych sytuacjach? (zaznacz odpowiednią cyfrę)
1) zastanawiam się, jak sobie poradzić z tym problemem;
2) zaczynam się uczyć, żeby poprawić ocenę;
3) płaczę lub złoszczę się;
4) mówię rodzicom, że zostałem niesprawiedliwie oceniony;
5) proszę o pomoc w nauce inną osobę (rodzica, kolegę, nauczyciela);
6) zajmuję się czymś innym, np. idę do kina, gram w piłkę, oglądam TV, spotykam się z kolegą/koleżanką;
7) bardzo się tym przejmuję;
8) nic nie robię, jest mi to obojętne;
9) spodziewam się, że wszystko samo się ułoży;
10) wyciągam z tego wnioski i uczę się czegoś nowego;
11) żalę się innym oczekując zrozumienia i współczucia;
12) wmawiam sobie, że nic się nie stało;
13) przypisuję sobie winę za to, co się stało;
14) godzę się z tym, co się stało;
15) rozmawiam z zaufaną osobą o tym, co się stało i wspólnie szukamy rozwiązania.
