Niniejszy artykuł dotyczny dojrzałości szkolnej, jej definicji i poziomu osiągniętych przez dzieci umiejętności. S. Szuman dojrzałością szkolną nazywa „osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie szkoły podstawowej”.
Dojrzałość szkolna
S. Szuman dojrzałością szkolną nazywa „osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie szkoły podstawowej”.
Dojrzałość szkolna nie jest uwarunkowanym biologicznie etapem samorzutnego rozwoju, lecz składają się na nią różnorodne doświadczenia dziecka w sferze motorycznej, umysłowej, emocjonalnej i społecznej. Ocena stopnia dojrzałości szkolnej jest zarazem oceną poziomu rozwoju dziecka w danym momencie. Proces systematycznego kształcenia rozpoczyna się w szkole, ale jego powodzenie zależy od gotowości dziecka do podjęcia nauki. Dobry start jest niezwykle ważny. Ma on poważny wpływ na stosunek dziecka do szkoły i do nauki.
Dla prawidłowego rozwoju sfery uczuciowej dziecka istotny jest okres przedszkolny. Dzieci chodzące do przedszkola mają znacznie łatwiejszą sytuację w przystosowaniu się do nowych warunków.
Będąc przez kilka lat czy nawet rok w grupie dziecięcej zdobywają tam nawyki przydatne w pracy szkolnej, w zespole. W czasie wspólnych zabaw uczą się podporządkowywania ogólnym celom, nawiązywania prawidłowych kontaktów, umiejętności współżycia w grupie. Zajęcia plastyczne, rytmiczne-ćwiczą ogólną sprawność ruchową i sprawność ręki potrzebną do podjęcia nauki pisania. Dzieci przyzwyczajają się też do coraz dłuższych okresów koncentracji uwagi, skupienia zainteresowania na jednym przedmiocie przez dłuższy czas. Pobyt w przedszkolu wyrabia też samodzielność, zaradność życiową. Nie znaczy to jednak, że wszystkie dzieci mające za sobą staż przedszkolny od razu czują się dobrze w szkole w szkole i nie mają kłopotów z zaadaptowaniem się do nowych warunków. Zdarzają się wśród nich takie, które pomimo wstępnego treningu w przedszkolu mają kłopoty z wdrożeniem się do nowych obowiązków w szkole, i odwrotnie-wśród dzieci wychowywanych w domu są też takie, które bez większych kłopotów rozpoczynają życie szkolne w zespole.
Jeżeli dziecko było wdrażane do wykonywania pewnej liczby zajęć obowiązkowych, podporządkowania się określonym regułom – łatwo przystosuje się do obowiązków szkolnych.
Natomiast dziecko, w stosunku do którego nie stawiano żadnych wymagań, wyręczano je we wszystkich czynnościach domu z trudem będzie podporządkowywało się wymaganiom szkolnym. Bardzo istotne jest ,aby w toku wychowania przedszkolnego zmniejszyć nadwrażliwość uczuciową dziecka i dążyć do zrównoważenia go.
Dla wszystkich dzieci początek nauki stanowi bardzo ważny okres w ich życiu. Dotyczy to nie tylko zmiany warunków zewnętrznych środowiska dziecka. Zmianie ulega cała psychika dziecka. W wieku tym ulegają istotnym przeobrażeniom te procesy poznawcze, psychiczne, które przyczyniają się do orientacji dziecka w otaczającym je świecie. Orientację tę zdobywa dziecko przede wszystkim poprzez poznanie zmysłowe. Fakt prawidłowego działania narządów zmysłowych ma bardzo istotne znaczenie dla należytego przystosowania się dziecka do wymogów szkoły i pracy w szkole.
Stefan Szuman mówi o osiąganiu przez dzieci stopnia i poziomu dojrzałości szkolnej w następujących dziedzinach:
- w kształtowaniu się ich organizmu
- w rozwoju sprawności motorycznych
- w rozwoju mowy, czyli opanowaniu języka ojczystego
- w zakresie zdobytej przez nie wiedzy, stanowiącej podstawę ich orientacji w świecie przyrody i życiu społecznym
- w zakresie przez nie umiejętności celowego posługiwania się rozmaitymi przedmiotami codziennego użytku i niektórymi narzędziami
- w zakresie rozwoju i usprawnienia pracy ich umysłu m.in. pod względem ukształtowania się umiejętności dostrzegania zagadnień i prób rozwiązywania ich, zdolności krytycznego ustosunkowania się do własnych i cudzych twierdzeń oraz w zakresie ukształtowania się ich pojęć
- w zakresie ukształtowania się ich emocjonalności, czyli w dziedzinie uczuciowo dodatniego lub ujemnego ustosunkowania się do różnych zjawisk, zdarzeń i faktów oraz poleceń i zadań, które mają wykonać
- w zakresie rozwiniętych już u nich zainteresowań i zamiłowań, charakterystycznych dla ich wieku
- w zakresie ukształtowania się ich woli, stopnia uległości woli wychowawców zdolności do świadomego wysiłku i celowej, wytrwałej pracy
- w zakresie osiąganej w tym wieku równowagi psychicznej i zdolności harmonijnego współżycia i współdziałania z dorosłymi i innymi dziećmi
Uczniowie rozpoczynający naukę najczęściej odznaczają się następującymi umiejętnościami społecznymi:
- samodzielnością wykonywania prostych czynności dotyczących zachowania czystości i higieny osobistej
- umiejętnością zastosowania się do poleceń nauczyciela
- rozumieniem treści łatwych przepisów porządkowych i stosowaniem się do nich
- umiejętnością przebywania jakiś czas w gronie rówieśników poza zasięgiem bezpośredniej opieki rodziców
Podsumowując rozważania na temat przygotowania dziecka do szkoły, należy wspomnieć, że osiągnięcie dojrzałości szkolnej jest momentem równowagi między wymaganiami szkoły, a możliwościami dziecka. Niezmierne ważne jest więc, aby zarówno rodzice, jak i opiekunowie dziecka zawracali uwagę na wszelkie braki i deficyty rozwojowe w miarę wcześniej, a szkoły i samorządy lokalne stwarzały możliwości do korygowania tych niedociągnięć. Ważne jest też, by dla dobra uczniów, szczególnie tych najmniejszych w placówkach oświatowych odbywały się zajęcia specjalistyczne z zakresu reedukacji, logopedii i socjoterapii.
Opracowała mgr Agnieszka Małecka
Nauczycielka Przedszkola w Mykanowie
| 
