Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Stres

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 1810 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Autor - Barbara Wachowicz

WSTĘP

Naturalnym pragnieniem każdego człowieka jest życie w dobrym zdrowiu i samopoczuciu. Tymczasem zewsząd poddawani jesteśmy różnego rodzaju stresom. Co to jest stres?

Dzięki postępom w medycynie żyjemy coraz dłużej i łatwiej pokonujemy choroby, jednak wielu z nas nie jest zadowolonych ze stanu swego zdrowia i sposobu życia. Amerykański kardiolog, profesor H. Benson twierdzi, że dzieje się tak dlatego, iż niektóre wartości dawnej medycyny zostały zapomniane lub wręcz odrzucone przez medycynę współczesną. Człowiek został przez nią "podzielony" na układy (krwionośny, pokarmowy i in.) czy narządy i stał się obiektem działania specjalistów "od serca", "nerek" czy "wątroby". Ten podział i specjalizacja były wygodne, zdaniem Bensona, do zdobycia wiedzy w poznawaniu chorób, ale zniknęła z pola widzenia medycyny - jedność psychosomatyczna człowieka.

Umysł i ciało, psychika z całym bogactwem przeżyć powinny być postrzegane jako nierozerwalnie ze sobą złączone, współdziałające i wzajemnie wpływające na siebie.

Dla różnych ludzi słowo "stres" oznacza dziś różne rzeczy. Jest to jedno ze słów, których używa się ostatnio w wielu znaczeniach nie mających nic wspólnego z ich znaczeniem oryginalnym. W dzisiejszych czasach jest to termin, pod którym da się przemycić wszystko, co kojarzy się z uczuciem popychania i ściskania, bezsilności i bycia ciągniętym we wszystkich kierunkach. Niemal każdy potrafi bez wysiłku dostrzec w swym życiu coś, co mieści się w obrębie jego znaczenia. Pomimo tego stres pozostaje w dalszym ciągu pojęciem niezdefiniowanym w stopniu, który zadowoliłby jego użytkowników.

Słowu "stres" często towarzyszą takie terminy jak: ciężar, napięcie, nacisk i presja.

Według Hansa Selyego, twórcy głośnej w latach trzydziestych teorii stresu, jest on reakcją organizmu na wszelkie stawiane mu żądanie. Możemy powiedzieć, że stres jest reakcją na pewien bodziec, reakcja ta ma zaś charakter psychofizjologiczny. Oznacza to, że zachodzą wówczas złożone związki miedzy ciałem a psychiką.

Mimo iż większość reakcji stresowych manifestuje się stanem pobudzenia, to ekstremalne pobudzenie może w efekcie powodować zwolnienie, zahamowanie lub całkowite zatrzymanie funkcji życiowych człowieka dotkniętego stresem. Bodziec wywołujący reakcję stresową jest nazywany stresorem. Może sam z siebie, bez naszego świadomego udziału, wywołać reakcję stresową (np. na zimno lub na gorąco) lub też reakcja taka następuje w wyniku spostrzegania i interpretowania danego bodźca jako groźnego dla nas. Jak pisze H. Selye „...istotne nie jest to, co się z nami dzieje, ale to, jak to odbieramy”. Dlatego w walce ze stresem ważną umiejętnością jest spostrzeganie zjawisk oraz - szczególnie - ich ocena.

Współczesny amerykański psycholog Albert Ellis stwierdził, że „...nie zdarzenie, lecz nasza interpretacja tego zdarzenia jest tym, co powoduje naszą reakcję emocjonalną.”

Najczęściej doświadczamy wegetatywnych objawów stresu. Mówimy wtedy o wegetatywnym podzespole stresu, na który składają się czynności organizmu zabezpieczające go - regulacyjne i zapobiegawczo-obronne (np. zmiany ciśnienia, zmiana tętna, wzmożone wydzielanie potu, śliny itp.).

Równie często można zaobserwować objawy stresu w zachowaniu osoby, dotyczącym sfery emocjonalnej. Mówimy wtedy o emocjonalno-behawioralnym podzespole stresu; występują wówczas wzmożone reakcje emocjonalno-ruchowe, wzrost napięcia mięśni bądź spadek ich napięcia (osłabienie), wzrost reakcji lękowych (przestrach) lub nagły gniew czy agresja. Istnieje jeszcze inny podzespół stresu, tzw. kognitywny, którego objawem są zaburzenia uwagi, pamięci (jej większa aktywność lub zakłócenie), co pozostaje w silnym związku ze sferą emocji.

Aby napięcie (stres) nie było dla człowieka zbyt uciążliwe – należy je ukierunkować i wykorzystać. Wprowadzenie porządku do naszego wewnętrznego doświadczenia stresu jest jednym ze sposobów na zmuszenie go, by pracował na naszą korzyść. Innym - jest wykorzystanie stresu, który pochodzi z zewnątrz. Stres ma duży wpływ na naszą egzystencję, a nawet jest niezbędny, abyśmy w ogóle funkcjonowali.

Mówiąc o stresie, myślimy o tym, co wydarza się przy okazji pojawiania się sygnałów ostrzegawczych i naszych na nie reakcji. Sygnały ostrzegawcze pojawiają się wszędzie tam, gdzie człowiek staje przed wyzwaniem czy zmianą. Decyzje rodzinne, egzaminy, rozmowy kwalifikacyjne, grupy nacisku, wybory - wszystko to funkcjonuje w oparciu o system reakcji na te sygnały, wykorzystujących stres jako siłę napędową.

Sygnały ostrzegawcze mogą jednak przybierać różne postacie. Także różni ludzie mogą różnie reagować na te same sygnały. Na przykład:

  • Sygnały ostrzegawcze mogą przeszkadzać lub stymulować - mogą stać się źródłem paniki lub dreszczy podniecenia. (Ta sama wesołomiasteczkowa karuzela, która jednych napełnia przerażeniem, dla innych jest podniecającą przygodą.
  • Sygnałów ostrzegawczych można unikać bądź poszukiwać. (Jedni ludzie uciekają przed ryzykiem, podczas gdy innych wprawia ono w euforię.)
  • Sygnały ostrzegawcze mogą mieć swe źródło głęboko we wnętrzu jednostki, mogą też pochodzić z zewnątrz. (Strach przed wyimaginowaną katastrofą może być równie wielki jak alarm spowodowany jej faktycznym wybuchem.)
Reakcje na sygnały ostrzegawcze mogą różnić się w podobny sposób. Mogą one pochodzić od jednostki bądź od grupy; mogą być warunkowane bądź celowe; mogą być pozytywne i konstruktywne lub negatywne i niszczące; mogą być właściwe bądź niewłaściwe.

Wiedząc, że istnieje cała gama zróżnicowanych sygnałów ostrzegawczych i reakcji na nie, zadajemy sobie pytanie, czy można mieć nadzieję na osiągnięcie równowagi w stresie? W jaki sposób można osiągnąć spokój umysłu? Dla większości ludzi żyjących dziś na Zachodzie spokój umysłu nie jest "naturalnym" stanem. Często słyszymy, że członkowie naszego społeczeństwa też czują się zagubieni. Pragniemy temu zaradzić - natychmiast wykorzystywać miłe chwile by, nie pozwolić na ogarnięcie nas przez głęboką pustkę.

Spokój umysłu nie leży poza naszym zasięgiem, musi on jednak zostać celowo wybrany, celowo wypracowany i celowo strzeżony. Obrazowo można powiedzieć, że wszyscy żyjemy gdzieś pomiędzy spokojem a niepokojem, przeskakując z jednego miejsca na drugie.

Zbytnie natężenie stresu lub jego zaniedbanie może przysporzyć nam wiele kłopotu. Może być przyczyną naszego zachorowania lub jego skutkiem.

Bez stresu jednak nie da się żyć. Stres dodaje nam sił, jest niezbędny, a często przyjemny i konstruktywny. Należy dobrze mu się przypatrzeć, nauczyć się nim kierować i żyć z nim w zgodzie.

Całe rozważania o stresie dobrze będzie podzielić na trzy części :
  1. - stresory - czyli rzeczy wywołujące sygnały ostrzegawcze; Mogą nim być stosunki w miejscu pracy i pełniona tam funkcja, konflikty w rodzinie, nagłe zdarzenia (nawet radosne), negatywny obraz siebie, choroby, dolegliwości, domniemywana brzydota, brak odpowiednich sprawności itp.
  2. - oznaki stresu - czyli następstwa stresu np.: wściekłość, gniew, poczucie bezradności, poczucie winy a także choroby układu krążenia (nadciśnienie, zawał mięśnia sercowego), choroby wrzodowe przewodu pokarmowego, alergie (np.astma alergiczna).
  3. - umiejętności radzenia sobie ze stresem, czyli rozmaite, techniki pozwalające wykorzystać stres we właściwy sposób i zmniejszyć rozmiar szkód, które wyrządza; (większość z nich możemy wypracować sobie sami).
Ostatnia część, mówiąca o umiejętnościach radzenia sobie ze stresem, jest najciekawsza. Istnieją pewne przyswajane i stosowane umiejętności pozwalające, pomimo ryzyka i wymagań życia, w większym stopniu korzystać z niego i cieszyć się nim. Walką ze szkodliwymi skutkami stresów zajmują się specjaliści: lekarze, psycholodzy, socjolodzy, fizjolodzy. Wśród wielu sposobów przeciwdziałania psychosomatycznym skutkom stresów bardzo skuteczne są treningi relaksacyjne. Zjawisko relaksu można nazwać opozycyjną reakcją do zjawiska stresu, zarówno na poziomie fizjologicznym, jak i psychicznym. H. Benson wskazuje na relaks jako skuteczny sposób obniżania napięcia lękowego i symptomów choroby somatycznej.

Mimo że potrzeba relaksu należy do wrodzonych skłonności organizmu, to konieczność stałej mobilizacji w codziennym życiu nie pozwala jej realizować. Dlatego relaksu, z którym wiąże się odprężenie, trzeba się nauczyć by poradzić sobie ze stresem. Stres stanowi niezbędny element naszego życia, a życie bez sygnałów ostrzegawczych byłoby nudne, a nawet niebezpieczne. To właśnie sposób, w jaki sposób reagujemy na nie sprawia, że jesteśmy atrakcyjnymi lub niepożądanymi towarzyszami innych ludzi oraz determinuje jakość naszych stosunków z samym sobą.

1. STRESORY

Stres jest nieodłącznym towarzyszem życia każdego z nas. Jest przyczyną zachorowania, ale także może być jego skutkiem. Towarzyszy nam cały czas w sprawach wielkich (co mnie czeka?) i małych (czy zdążę do sklepu?). Rzutuje na nasze życie w aspekcie społecznym i na nasze układy z bliskim otoczeniem. Jakie główne czynniki wywołują duży stres?

Stresory można ujmować na trzech poziomach: po pierwsze, mówimy o stresorach, z którymi mamy najbardziej bezpośredni kontakt - są one obiektywne i pochodzą z zewnątrz. Po drugie, są to leżące głębiej trendy kulturowe. Po trzecie, istnieją stresory, będące pochodnymi naszego własnego usposobienia. Poniżej zaprezentowane są właśnie owe trzy poziomy.

Poziom A : Typowe bezpośrednie stresory :
  • ZMIANY - sprawy wymagające zmiany kierunku. Są to zwykle tak ważne wydarzenia, jak: narodziny, śmierć czy też przejściowe kłopoty, jak: zmiana domu czy pracy, egzaminy, rozmowy kwalifikacyjne, choroby, straty, kradzieże, sprawy sądowe, wypadki, separacje, a nawet wakacje.
  • ZWIĄZKI - sprawy wymagające wchodzenia w stałe interakcje z innymi - rodzina, zatrudnienie, męczący sąsiedzi, kłopoty z właścicielem domu, problemy małżeńskie, starsi krewni w domu.
  • ŚRODOWISKO - sprawy należące do zewnętrznej wobec nas sytuacji, takie jak: złe warunki mieszkaniowe, przeludnienie, bogate sąsiedztwo, hałas, zanieczyszczenie, ruch uliczny, rozboje na ulicach, presja reklamy, bezrobocie, konkurencja, sport, naciski w pracy, zbyt mało pieniędzy, bezsilność, zbyt
  • MAŁE NIEPRZYJEMNOŚCI - sprawy będące przyczyną mniejszych zmartwień: drobne powikłania, czasowe nieprzyjemności, kłopoty domowe, wyimaginowane trudności.
  • NABYTE SYMBOLE stresu mogące prowadzić do obsesyjnych fobii, takich jak: strach przed myszami, psami, pająkami, podziemiami, wysokościami, windami, tłumami, otwartymi przestrzeniami. Może być nimi wszystko, co staje się symbolem niepokoju lub prowadzi do przekonania o utracie kontroli.
  • POCZUCIE BEZSENSOWNOŚCI - głębokie uczucie nieobecności rzeczy nadających wartość życiu, prowadzące do poczucia odrzucenia, bezużyteczności, braku kierunku lub celu. Może być rezultatem okoliczności zewnętrznych, takich jak: śmierć bliskiej osoby, wyrzucenie z pracy, rozwód, wyklęcie z rodziny, wydalenie z organizacji lub też wewnętrznej utraty wiary i zaufania nakładającej się z innym, następnym poziomem stresorów.
Poziom B : Typowe głębokie stresory :
  • Wzrost uczucia anonimowości: jednostka czuje się jak śrubka mechanizmu, numer, bezwartościowy element.
  • Wzrost konkurencyjności: ludzie wspinają się po plecach innych. Uważa się, że tylko zwycięstwo dać może świadectwo czyjejś wartości; to z kolei wzbudza lęk przed zostaniem z tyłu.
  • Wzrost sztuczności: jest coraz więcej syntetyków, więcej rzeczy przetwarzanych, chemicznie manipulowanych i nie chodzi tu tylko o żywność, tekstylia, ale także o ogrodnictwo, budownictwo, genetykę, itd. Jednostka w niewielkim stopniu sprawuje kontrolę nad tym, co następnie wykorzystuje.
  • Więcej rzeczy podlega eliminacji: istnieje poczucie króktotrwałości, niestabilności, niepokoju, a dotyka to nawet związków między ludźmi. Wydaje się czasem, że nie opłaca się ich naprawiać.
  • Coraz mniej miejsca: domy tłoczą się jeden obok drugiego, wiele biur i sklepów nie ma okien, a transport publiczny jest niemożliwie zatłoczony.
  • Wzrost pasywności: istnieje skomplikowana sieć medycznych, prawnych i społecznych ograniczeń sprawiających, że ludzie zmieniają się w biernych odbiorców.
  • Zwiększona stymulacja: niemal co chwilę odpierać musimy dobrze zaplanowaną inwazję rzeczy pobudzających nasz apetyt na jedzenie, alkohol, seks, nowe zakupy, samopobłażliwość, zemstę, nienawiść i różnego rodzaju okropności. Nie potrafimy już trzymać obrazów gwałtów i deprawacji z dala od naszych domów i naszych dzieci. Ten typ podniecenia nie jest równoważony przez bodźce pozytywne.
  • Zwiększona szybkość pojawiania się idei i instrukcji natychmiast zastępowanych przez inne: w mediach, reklamie i współzawodnictwie bezustannie stawia się nas przed wyborami i decyzjami - czy powinienem kupić? Czy powinienem oprzeć się, czy ulec?
  • Szybkość wraz z różnorodnością zmian zyskały sobie miano sytuacji nadwyboru, której rezultatem jest zamęt i rozterka.
  • Szerzące się pomieszanie kierunków: wynika to z kilku opisanych wyżej tendencji. Elastyczność moralnych ram ma podwójny efekt. Z jednej strony, dla większości ludzi nie spełniają one swej roli siatki bezpieczeństwa, z drugiej wzrasta ilość subkultur, chętnie nakreślających sztywne granice. Te ostatnie, zapewniając poczucie bezpieczeństwa, prowadzą równocześnie do izolacji i nietolerancji.
  • W niektórych wypadkach konsekwencją tego jest nadmierna wierność sprawie czy zbytnie znaczenie przypisywane pewnym rzeczom: chodzi tu na przykład o radykalne sekty zniewalające młodych ludzi, terroryzm, okultyzm i inne.
  • Ostatni choć może najbardziej wszechobecny i "nowy" dla naszych czasów stresor jakim jest stan ciągłej nadpobudliwości naszych zmysłów będący obroną przed patrzeniem na pustkę. Dźwięki, głośna muzyka, obrazy, kolory, ruchy dokonują prawdziwej inwazji naszej osobistej przestrzeni. Nic nie robimy, by ich uniknąć. Brak zewnętrznych podniet napawa nas lękiem, zamiast być okazją do refleksji.
Poziom C : Pochodne naszego usposobienia :
  • Nasza własna fizyczna tożsamość,
  • Nasze uwarunkowania,
  • Nasza zdolność do przetrzymania stresu,
  • Nasze oczekiwanie względem samych siebie,
  • Oczekiwania innych wobec nas,
  • Projekcje innych na nas,
  • Wpływ naszych własnych wyobrażeń o nas samych.
Można dyskutować, czy najpotężniejszy ze stresorów nie pochodzi właśnie ode mnie samego. Byłyby to cele i standardy, które sam sobie narzucam i które wynikają z szacunku, jaki mam dla siebie samego. Z mojego poczucia zaufania do mojej własnej osoby lub poczucia niedoskonałości, moich wysokich lub niskich ambicji, sposobu, w jaki używam mojej wyobraźni i stopnia, w jakim czuję się odpowiedzialny za moje zachowanie. Możliwe jest wyróżnienie dwóch skrajnych postaw :
  • Oczekując od siebie zbyt mało, postrzegam siebie jako ofiarę istniejących okoliczności. Wizję samego siebie ujmuję w takich zdaniach jak:
    "Nie mogłem sobie z tym poradzić."
    "Nikt mnie nie rozumie, nikogo nie obchodzę."
    "Nie mogę sobie dać rady..."
  • Z drugiej strony, wymagania wobec siebie samego mogą stać się zbyt wygórowane. Mogę uzależnić się od poczucia samokontroli. Czasami owo wspaniałe uczucie radzenia sobie ze wszystkim staje się nałogiem. Mogę wpaść w euforię związaną z tym, że daję sobie radę z taką masą pracy, że potrzebuję tak niewiele snu, tak niewiele jedzenia, że jestem w stanie wytrzymać tak wielkie napięcie! Podnosząc bez końca poziom własnej adrenaliny i udowadniając sobie samemu jak wspaniale panuję nad sytuacją, wprawiam w ruch samonapędzający się mechanizm. I będzie on działał aż do chwili kiedy eksploduje.
Te same stresory, dzięki którym jedna osoba utwierdza się w sprawowanej kontroli, dla innej stają się źródłem kolejnych wyzwań i powodem do rozpaczy. Niektórych podnieca kontrolowane zagrożenie, pod innymi uginają się nogi, gdy pomyślą tylko, że zagrożenie to może nie być kontrolowalne. Różnica w sposobie radzenia sobie z podobnymi sytuacjami zależy po części od wrodzonego typu osobowości, a po części od oceny i stopnia uświadomienia sobie własnych możliwości lub przynajmniej wewnętrznego o nich przekonania. Choć kontrola, jaką sprawujemy nad bombardującymi nas alarmami jest ograniczona, my sami nie wykorzystujemy w pełni możliwości kontrolowania naszych własnych na nie reakcji.

2. OZNAKI STRESU

Różne bodźce (stresory) o jednakowej mocy mogą wywołać ten sam skutek (stres)?
Przy normalnej odporności człowieka reakcja na stresory przebiega w 3 fazach. (wg H. Selye’a).
Trzy stadia ogólnego zespołu przystosowania G.A.S. – zespołu stresu wg H. Selye’a.

A - Reakcja alarmowa. Organizm wykazuje zmiany typowe dla początkowego oddziaływania stresora. Odporność jest w tym czasie zmniejszona i jeśli stresor jest wystarczająco silny – może nastąpić śmierć.

B - Stadium odporności. Następuje opór organizmu przy ciągłym działaniu stresora, oraz wystarczającej odporności organizmu. Objawy charakterystyczne dla reakcji alarmowej znikają, a odporność wzrasta powyżej poziomu normalnego.

C - Stadium wyczerpania. Po długotrwałym działaniu tego samego bodźca, do którego organizm się przystosował. Energia przystosowania się wyczerpuje, pojawiają się powtórne oznaki reakcji alarmowej. Tym razem są one jednak nieodwracalne i osobnik ginie.

Jak na stresor reagują nasze hormony?

Podczas działania różnych stresorów w początkowej fazie, następuje nagłe wydzielanie adrenaliny. Jednocześnie zaburzona zostaje równowaga, którą utrzymuje w organizmie tzw. oś podwzgórzowo - przysadkowo - nadnerczowo - korowa. Może to powodować rozwój wielu chorób. Hormony są silnie skoordynowane. (rys.2.) Stresor pobudza podwzgórze do wytwarzania substancji stymulującej przysadkę do wydzielania do krwi hormonu ACTH. ACTH z kolei skłania zewnętrzną , korową część nadnerczy do wydzielania kortykoidów, te zaś powodują kurczenie grasicy, a jednocześnie wiele zmian, takich jak zanik węzłów chłonnych, wstrzymanie reakcji zapalnych i wytwarzanie cukru. Inną typową cechą reakcji stresowej jest rozwinięcie się owrzodzeń trawiennych w żołądku i jelitach. Ich powstawaniu sprzyja podnoszenie się poziomu kortykoidów we krwi oraz wpływ ma autonomiczny układ nerwowy. (rys.2.)

W jaki sposób ten sam bodziec (stresor) może wywołać różne obrażenia?
  1. Różne jakościowo bodźce o jednakowej mocy niekoniecznie wywołują ten sam zespół objawów u różnych ludzi.
  2. Stresy o tym samym natężeniu, wywołane przez ten sam bodziec, mogą spowodować różne obrażenia u różnych ludzi.
Każdy czynnik wywołuje zarówno skutki stresorowe, jak i swoiste. Pierwsze są nieswoiste – wspólne dla rozmaitych bodźców. Drugie są zmienne i charakterystyczne dla każdego pojedynczego czynnika. Reakcja nie zależy jednak od tych dwóch typów oddziaływań bodźca.

Wszystkie czynniki powodują pewne swoiste skutki. Nie mogą jednak zawsze wyzwalać dokładnie tej samej reakcji. Nawet ten sam bodziec będzie rozmaicie działał na różne osoby, zależnie od wewnętrznych cech organizmu i zewnętrznych czynników otoczenia.

A. Podstawowe reakcje na alarmy stresowe :
  • Natychmiastowe wydzielanie się adrenaliny do krwi
  • Stymulacja wątroby prowadzi do uwolnienia energii zmagazynowanej w organizmie w postaci tłuszczu i cukru
  • Zwiększona szybkość oddychania
  • Podwyższone tętno
  • Podwyższone napięcie mięśni
  • Umysł w pogotowiu
  • Pobudzenie wszystkich zmysłów
  • Zahamowanie procesów trawiennych
  • Wzrost potliwości
  • Potrzeba opróżnienia pęcherza, a niekiedy i jelit
  • Pęcherzyki włosowe kurczą się, wywołując "gęsią skórkę" i mrowienie
  • Podwyższone napięcie emocjonalne
B. funkcja fizjologiczna:
  • w celu postawienia w stan gotowości wszystkich naszych zdolności fizycznych i umysłowych mających pomóc nam w sprostaniu wyzwaniu; pobudzone zostają emocje związane z "przetrwaniem", takie jak strach/brak wiary w siebie czy złość/agresja.
  • dostarczając maksymalnej ilości energii gotowej do natychmiastowego wykorzystania.
  • w celu zwiększenia ilość tlenu we krwi.
  • w celu podwyższenia szybkości transportu tlenu do mięśni, gdzie wykorzystana zostaje energia.
  • blokuje gotowość do działania.
  • cały potencjał umysłu koncentruje się na podejmowaniu decyzji
  • w celu zebrania interpretujących sytuację informacji. Wzrok, słuch, smak, węch zaostrzają się. W niektórych sytuacjach wyostrza się także zmysł dotyku.
  • w celu przekazania energii w kierunku kończyn.
  • w celu ochłodzenia całego ciała i przygotowania go do dodatkowego wysiłku.
  • w celu obniżenia ciężaru ciała.
  • motywujące do maksymalnego wysiłku
Na tym etapie zdolności zaradcze zostały postawione w stan gotowości, możemy stawić czoła niebezpieczeństwu i wszystko wygląda dobrze. Jeśli jednak energia nie zostanie rozładowana, ukierunkowana czy rozbrojona, cały proces kontynuowany jest w następnych fazach C i D.

C. Dyskomfort będący skutkiem niedostatecznego rozładowania energii.
  • Osoba zostaje pozostawiona "na krawędzi", "stłamszona"; wzrasta tendencja do martwienia się, pojawia się silna frustracja.
  • Trudności z uspokojeniem się, niemożność odprężenia, możliwość wystąpienia nadaktywności.
  • Głębokie westchnienia, utrata tchu.
  • Galopujący puls, podwyższone ciśnienie krwi, rumieńce na twarzy.
  • Mięśnie zachowują napięcie i odczuwają ból związany ze spazmami i wyczerpaniem.
  • Impulsywne zachowanie; irracjonalne decyzje.
  • Rozszerzone źrenice męczą oczy; podrażnienie odczuwane przy głośnych hałasach czy jasnych światłach; obniżenie poziomu tolerancji; obniżenie poziomu bólu.
  • Suchość w ustach, utrata apetytu; nudności (odruchy wymiotne).
  • Wilgotne i zimne ręce; pocące się ciało.
  • Częste oddawanie moczu, eliminacja.
  • Utrata włosów.
  • Krzyk, wrzask; radykalne zmiany nastrojów, irracjonalne zachowanie; nerwowy śmiech; okazywanie nadmiernej pewności siebie; życie na granicy możliwości; drobne przestępstwa; agresywne zachowanie.
D. Długotrwałe efekty, pojawiające się wtedy kiedy napięcie staje się doświadczeniem codziennym.
  • Niecierpliwość, nadmierne wymagania wobec siebie i innych; problemy ze snem ( bezsenność; rozwój nawyków lękowych.
  • Drażliwość, zmęczenie, wyczerpanie; gromadzenie się cholesterolu (duże pęcherzyki tłuszczowe) w małych naczyniach wieńcowych.
  • Może przejść w hiperwentylację, omdlenia, zawroty głowy.
  • Palpitacje ból głowy; nadmierne obciążenie serca stające się źródłem predyspozycji do związanych z nim chorób.
  • Ból ciała, a w szczególności ból grzbietu, szyi, barków, bioder; ewentualne mimowolne trzęsienie się kończyn.
  • Nadpobudliwość niezrównoważenie; niezdolność do koncentracji, problemy z utrzymaniem uwagi i pamięcią; wzrost zaniepokojenia.
  • Ból głowy; wycofanie się z normalnych społecznych aktywności.
  • Nieświeży oddech, niestrawność; predyspozycje do pojawiania się wrzodów żołądka; niewydolność jelit może stać się przyczyną zaparć, hemoroidów.
  • Wysypki na podłożu nerwowym; owrzodzenia w zagłębieniach; egzemy, krosty, trądzik.
  • Niemożność zapanowania nad stresem; zespół podrażnionego jelita, zapalenie uchyłka.
  • Wypadanie włosów,
  • Może przejść w jedną lub drugą skrajność: euforię w celu ukrycia niepokoju lub wycofanie się w celu ukrycia się przed niepokojem. Wybuch gniewu, wściekłości uwalniających od napięcia i frustracji; napad depresji; uciekanie się do gwałtu.
Dezorganizację zachowania (wg A. Lewickiego) w stanach stresowych wyjaśnia się tym, że silne pobudzenie kory mózgowej zaburza orientację w otoczeniu i panowanie nad sobą. Pojawiają się wtedy zachowania nieprzemyślane, impulsywne, mniej lub więcej przymusowe:
  1. Lękowe zahamowania działania przejawiające się w trudności wykonywania ruchów, drżeniu rąk, złamywaniu głosu, poceniu się. (np. trema ucznia).
  2. Gniew wyrażający się w działaniu agresywnym. Jeśli źródłem stresorów jest drugi człowiek, gniew nieraz przechodzi we wrogość, a agresja w atak (werbalny lub fizyczny) (Buss A..,1961).
  3. Regresja – zastosowanie prymitywnej techniki rozwiązywania problemu np. wzbudzanie u innych współczucia.
  4. Fiksacja, czyli uparte powtarzanie pewnej operacji, mimo, że jest ona niecelowa i nie przyczynia się do rozwiązania problemu.
  5. Wystąpienie objawów przebytej wcześniej choroby. Nie są to jednak nawroty autentycznej choroby i ustępują z chwilą, gdy ustanie stres psychiczny.
Mechanizmy obronne.

Są to odruchowo stosowane sposoby zmniejszania trudnego do zniesienia, bez zmiany rzeczywistej, stresowej sytuacji, w jakiej znajduje się osoba.(wg A. Lewickiego)
  1. Fantazjowanie – marzenie, o czymś czego nie można zdobyć.
  2. Przemieszczenie przedmiotu potrzeby, gdy napięcie związane z niezaspokojeniem jej osoba wyładowuje na jakimś innym przedmiocie.
  3. Wyparcie – człowiek nie dostrzega ani nie przypomina sobie rzeczy przykrych.
  4. Formowanie reakcji przeciwnych w celu udowodnienia sobie i innym, że nie posiada się pewnych wad np. nie odczuwa się strachu.
  5. Kompensacja – zwracanie na siebie uwagi, przypisywanie sobie cech, których się nie posiada i nawet nie próbuje się zdobyć tzw. ekshibicjonizm psychiczny.
  6. Ekspiacja – to forma obrony przed własną niechęcią, a nawet wrogością do innych. Osoba obwinia się nawet za niechęć do innych (patologiczne urojenia grzeszności i winy).
  7. Projekcja – przypisywanie innym winy za własne pomyłki lub błędy lub też własnych wad.
  8. Racjonalizacja – intelektualne i zniekształcone wytłumaczenie i usprawiedliwienie przykrości, aby zmniejszyć własny dyskomfort.
  9. Wewnętrzna izolacja – mechanizm izolujący od konfrontacji własnych działań z przekonaniami.
3. UMIEJĘTNOŚCI RADZENIA SOBIE ZE STRESEM.

Są to sposoby, których wykorzystanie upewni nas, że stresory i oznaki stresu nie tylko nie sprawują nad nami kontroli, ale przeciwnie dostarczają nam dodatkowej energii.

W pierwszym rzędzie sam instynkt mówi nam jak radzić sobie z napięciem. Pomaga nam w tym śmiech, żart, płacz, zrobienie sobie przerwy, wygadanie się przed inną osobą czy zapomnienie się w sporcie, zabawie, ćwiczeniach, itd. Gdy owe instynktowne sposoby zachowania nie wystarczają, na scenę wchodzą bardziej złożone umiejętności radzenia sobie ze stresem.

Istnieje cała masa umiejętności, które możemy odkryć, pielęgnować i wykorzystywać. Nie wszystkie nadają się dla każdego i każdy z osobna musi zadecydować co jest dla niego najlepsze.
  1. Pierwszym krokiem w stronę zmniejszenia stresu jest więc przyznanie się do jego istnienia.
  2. Kolejne umiejętności to identyfikowanie i przyznawanie się do pojawiających się oznak stresu. Dobrze byłoby przejrzeć listę oznak stresów i zastanowić się, które z oznak jesteśmy w stanie kontrolować świadomie, a nad którymi kontrolę taką sprawować możemy jedynie pośrednio.
  3. Istnieją umiejętności wykorzystywane do zdobywania wiedzy na temat naszej wytrzymałości na stres oraz środków zaradczych. W czym jestem najlepszy? Co jest moją słabą stroną?
  4. Istnieją umiejętności związane z pozwalaniem sobie na silne emocje. Czasami sama świadomość, że istnieją, nie wystarcza. Niekiedy muszą one uzyskać pozwolenie na uzewnętrznienie się.
  5. Umiejętności medytacyjne pogłębiają wszystkie dotąd przedstawione formy samoświadomości. Identyfikacja własnej tożsamości jest jedną z podstaw medytacji. Wielu ludzi odkrywa, że bliskie poznanie i zbliżenie się do własnej duchowości wprowadza odpowiedni porządek do całej reszty.
  6. Najważniejszą ze wszystkich jest umiejętność odnajdywania i utrzymywania sensu oraz kierunku swojej własnej drogi. Mówi się, że najsilniejszym ze stresorów jest poczucie braku sensu życia.
  7. Ważne są umiejętności obiektywizowania. Wiele z nich to wyuczone techniki pomagające uporządkować sprawy zaplątane w gąszczu subiektywnych emocji - zmartwień, niepokojów i pośpiechu. Jest to nauka, jak zdobyć dystans i uporządkować różne splątane sprawy. Należy zdecydować, za które z nich odpowiadam i które jestem w stanie rozwikłać, a które muszę odłożyć na bok.
  8. Istnieje wiele umiejętności przydatnych w związkach między ludźmi. Często okazuje się, że uważne słuchanie zneutralizuje obecny w związku negatywny stres. (Czy mam prawo uważać, że całkowicie rozumiem to, co czuje inna osoba?)
  9. Istnieje cała grupa umiejętności organizacyjnych, które pomagają uśmierzać stresy i nimi kierować.
  10. Bardzo ważne są umiejętności związane z dbaniem o nasze ciało. Jeśli rzeczywiście chcemy, by stres pracował na naszą korzyść, musimy koniecznie utrzymywać nasze ciało w dobrym zdrowiu. Dzięki dobrej kondycji będziemy potrafili przyjąć olbrzymią dawkę stresu i dodatkowo cieszyć się jego obecnością.
Jeśli chcemy dbać o nasze ciało, niezbędna nam będzie umiejętność odprężania się. Istnieje różnica między zwykłym odprężeniem, czyli odpoczynkiem czy rozrywką, a jego formą głęboką. W ciągu wieków rozwinięto przeróżne techniki głębokiego odprężenia. Część z nich obejmuje umiejętność kontrolowanego oddychania. Bez względu na ostateczny wybór metody, odprężenie, w opinii wielu, prowadzi do swobodniejszego i bardziej świadomego wykorzystania wszystkich obiektywnych i niektórych subiektywnych umiejętności.

W opanowaniu stresu może stać się pomocne następujące postępowanie:
  1. - ustalenie, jakie sytuacje powtarzają się najczęściej,
  2. - jaka jest ich hierarchia,
  3. - wyuczenie się umiejętności odprężania zamiast reakcji zbyt silnej w stosunku do danego działającego bodźca,
  4. - stopniowe redukowanie nieprzyjemnych, niepożądanych stanów i sytuacji.
BIBLIOGRAFIA
  1. A. Lewicki, „Psychologia kliniczna”; „Stres nieokiełznany”; Hans Selye, 1977.
  2. Hans Selye , „Stres nieokiełznany”,1978.
  3. Jan Tylka; „Poradź sobie ze stresem”; Wiedza i życie ;wrzesień 1996.
  4. "Nature Medicine", 1/1996 „KOMÓRKI, STRES I ELEKTRONY”.
  5. Joanna Nurkowska , „Sposoby na depresję”, Wiedza i życie luty 1996.
  6. Internet, „Nie lękaj się stresu”, Medyk ON Polski Serwis Medyczny Osób Niepełnosprawnych ich Rodzin, Przyjaciół i Opiekunów.
  7. Irena Abramska, „Walczymy ze stresem”.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie