Już niedługo rozpocznie sie nowy rok szkolny. Rady Pedagogiczne znów będą opracowywać programy wychowawcze dla swych szkół. Pragnę zwrócić uwagę na nauczanie Jana Pawła II dotyczące roli nauczyciela w wychowaniu młodego pokolenia.
Wychowanie ku wartościom: ROLA SZKOłY I NAUCZYCIELA W PROCESIE
WYCHOWANIA
- w świetle nauczania Jana Pawła II
Autor: Małgorzata Chyb nauczyciel religii w Zespole Szkół w Mniowie Aby trafnie odpowiedzieć na pytanie czym jest wychowanie nie można pominąć dwóch fundamentalnych prawd o człowieku; : po pierwsze, że jest on powołany do życia w prawdzie i miłości; po drugie, że każdy urzeczywistnia siebie przez bezinteresowny dar z siebie samego. Odnosi się to zarówno do tych, którzy wychowują, jak i do tych, którzy są wychowywani.
Prawdziwe wychowanie zdąża do kształtowania osoby ludzkiej w kierunku jej celu ostatecznego, a równocześnie do dobra społeczności, których człowiek jest członkiem i w których obowiązkach, gdy dorośnie, będzie brał udział.
Rodzice, ponieważ dali życie dzieciom, w najwyższym stopniu są zobowiązani do wychowania potomstwa i dlatego muszą być uznani za pierwszych i głównych wychowawców. Jednak sami rodzice nie są w stanie zaspokoić szeroko pojmowanego procesu wychowawczego. Rodzina nie może pozostać sama w tym odpowiedzialnym obowiązku wychowania. Potrzebuje pomocy i oczekuje jej ze strony Kościoła i państwa. Nie chodzi tu o wyręczanie rodziny w jej obowiązkach, ale o harmonijne zjednoczenie wszystkich w tym ważnym zadaniu.
Szkoła „
mocą swego posłannictwa kształtuje (...) władze umysłowe, rozwija zdolności wydawania prawidłowych sądów, wprowadza w dziedzictwo kultury wytworzonej przez przeszłe pokolenia, kształci zmysł wartości, przygotowuje do życia zawodowego, sprzyja dyspozycjom do wzajemnego zrozumienia się, stwarzając przyjazne współżycie wśród wychowanków różniących się charakterem czy pochodzeniem”. Jan Paweł II podkreśla, że prawdziwe wychowanie powinno prowadzić do swoistego
„obdarzania człowieczeństwem”. Ci, którzy podejmują trud wychowania, powinni poznać pełną prawdę o człowieku. Wymaga to całościowego spojrzenia na osobę ludzką , na sens i wartość życia ludzkiego.
Papież w swym nauczaniu mówi o konieczności wychowania do odpowiedzialnego korzystania z wolności. Nie może ona być rozumiana jako swoboda czynienia czegokolwiek. W
Liście do rodzin Jan Paweł II pisze:
„wolność oznacza nie tylko dar z siebie, ale oznacza też wewnętrzną dyscyplinę daru”.
Traktowanie wolności w sposób absolutny, bez żadnych ograniczeń, zagraża godności ludzkiej, prowadzi do nowych form zniewolenia. Istotnym warunkiem wychowania jest odkrycie pełnej prawdy o wolności, a także o jej naturalnych granicach, wyznaczonych przez prawdę o ludzkiej godności i powołaniu człowieka do miłości. Wielu ludzi powołuje się na osobistą wolność, pragnie wolności, a jednocześnie nie chce przyjąć odpowiedzialności za swe życie. Prawdziwie wolny człowiek rozpoznając swe powołanie chce na nie odpowiedzieć i ta gotowość do odpowiedzi rodzi poczucie odpowiedzialności.
Żaden program wychowawczy nie może zapominać o podstawowej prawdzie, że człowiek z natury swojej jest istotą moralną i że na straży jego godności stoi sumienie. Wartości moralne mają status uniwersalny i pełnią rolę podstawową w kształtowaniu osobowości człowieka
. Nie ma prawdziwego wychowania człowieka bez formacji jego sumienia, by w duchu prawdy o sobie i odkrytych wartości umiał dokonywać wyborów i przyjmował za nie odpowiedzialność.
Obdarowanie sumieniem nie oznacza, że człowiek ma prawo stanowienia o dobru i złu. Nie jest łatwo odbudować sumienie, które zostało zdeprawowane. Tym bardziej potrzeba dobrych przewodników, którzy „uzbrojeni” w prawdę o człowieku i odwołując się do obiektywnej hierarchii wartości, wskazują drogę wolności, miłości i odpowiedzialności.
Młody człowiek jest wrażliwy na prawdę, sprawiedliwość, piękno, na inne wartości duchowe. Pragnie odnaleźć siebie samego, dlatego szuka, czasem burzliwie szuka prawdziwych wartości i ceni ludzi, którzy ich nauczają i według nich żyją.
Zasadnicze znaczenie w procesie wychowania ma osoba wychowawcy. Jan Paweł II zwracając się do nauczycieli podkreśla wielkość zadania jakim jest przekazywanie wiedzy i wychowanie dzieci i młodzieży: „
Stoicie przed trudnym i poważnym wezwaniem. Młodzi was potrzebują.”
W wychowaniu ważne jest nie tylko ukazywanie określonej wartości ale przede wszystkim doprowadzenie wychowanka do przyjęcia jej i kierowania się nią w życiu. Młodzi poszukują wzorów, które byłyby dla nich punktem odniesienia. Oczekują odpowiedzi na wiele pytań, ale przede wszystkim domagają się od nauczycieli przykładu życia. Trzeba, aby wychowawca stał się przyjacielem młodego człowieka, pomagał mu budować fundamenty pod jego przyszłe życie. Dlatego posługę nauczyciela można nazwać prawdziwym apostolstwem i prawdziwą służbą na rzecz społeczeństwa.
Nauczyciel musi się stać przewodnikiem dla młodego człowieka, przewodnikiem wprowadzającym do samodzielnego, opartego o wartości życia. Nauczyciel – wychowawca, wierny koncepcji chrześcijańskiej człowieka, uzmysłowi uczniom, że człowiek w pełni żyjąc życiem świeckim posiada godność - godność dziecka Bożego. Nauczyciel kieruje całość swoich wysiłków ku integralnemu kształtowaniu człowieka, któremu ukazuje wspaniałe horyzonty. Udziela uczniowi odpowiedzi na temat sensu istnienia człowieka, jego życia, historii i świata. Odpowiedzi te daje w oparciu o najgłębsze przekonania i wiarę, a zarazem z najwyższym i subtelnym szacunkiem dla sumienia ucznia.
Nauczyciel ma być przede wszystkim dojrzałym człowiekiem, wolnym od nałogów, irracjonalnych schematów, nastawień czy lęków. Powinien zaimponować uczniom odwagą, inicjatywą, wysoką kompetencją zawodową, jasno określonymi i w pełni realizowanymi we własnym życiu zasadami moralnymi oraz wartościami szczególnie oczekiwanymi przez dzieci. Chodzi tu głównie o miłość: bezwarunkową, wyrozumiałą, przebaczającą ale też wymagającą i sprawiedliwą.
Spójne, krytyczne i oceniające przekazywanie kultury, obejmuje przekazywanie prawdy i wiedzy. Stąd nauczyciel musi zawsze starać się ukazywać powiązania między kulturą a wiarą, aby ułatwić uczniom dokonywania ich syntezy. Powinien świadczyć swym życiem o konsekwencji wobec przyjętych przekonań. Równocześnie jest zobowiązany szanować odmienne – ale godziwe – przekonania swoich uczniów. Otwarty na dialog z wszystkimi, kieruje się zasadą równouprawnienia, bez narzucania czegokolwiek, stosując Chrystusową zasadę wolności, przysługującą każdemu człowiekowi. Im bardziej życie wychowawcy będzie zgodne z przedstawionym ideałem człowieka, tym bardziej będzie on przekonujący i godny naśladowania, bowiem uczeń będzie patrzył na niego jako na ideał rozumny, bliski, godny realizacji i dostępny.
Potrzeba szczególnej wrażliwości ze strony wszystkich, którzy pracują w szkole, aby stworzyć w niej klimat przyjaznego i otwartego dialogu. Niech dobro młodego pokolenia stanie się troską życia nauczycieli i ich pracy wychowawczej.
BIBLIOGRAFIA:
- Jan Paweł II, Adhortacja apostolska, Familiaris consortio, 1981.
- Jan Paweł II, List do rodzin, 1994.
- Jan Paweł II, Homilia wygłoszona do nauczycieli (łowicz, 14 czerwca 1999r.)
- Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim, Gravissimum edukationis, 1965.
- Jan Paweł II, Spotykamy się w imię wspólnej miłości do prawdy. Przemówienie z okazji 600-lecia Wydziału Teologicznego UJ, 8 czerwca 1997, nr 5, "L′Osservatore Romano"1997, nr7, s.62.
- Jan Paweł II, Przemówienie: Chrystus nadzieją, która nie zawodzi (Denver, 14 VIII 1993), L′Osservatore Romano" 1993, nr11, s.29.
AUTOR: Małgorzata Chyb nauczyciel religii w Zespole Szkół w Mniowie
