Poważnym problemem, z którym styka się obecnie każdy polonista, a więc ja także, jest powszechne korzystanie uczniów w trakcie edukacji szkolnej (na każdym poziomie nauczania) z gotowych opracowań, streszczeń, wypracowań, nieskłaniających do samodzielnej pracy, czytania lektur obowiązkowych, rozwijania umiejętności językowych, lecz prowadzących do ubożenia intelektualnego i językowego młodzieży. Korzystanie z "gotowców" niweczy działania edukacyjne nauczycieli, zmusza ich do ciągłej czujności i walki z coraz lepiej prosperującym rynkiem tzw. "pomocy szkolnych". Obserwuję, że uczniowie bardzo chętnie korzystają z wszelkich udogodnień oszczędzających ich czas i wysiłek, często za zgodą rodziców, niezastanawiających się nad konsekwencjami. Niezwykle łatwo nabyć opracowania wszystkich lektur obowiązkowych, przeróżnych wypracowań szkolnych, a nawet interpretacje wierszy, bo w księgarniach i marketach obok podręczników szkolnych, leżą dużo tańsze, świetnie reklamowane "bryki". Bardzo pomocny w tym jest też Internet, który oferuje specjalne strony, w których adresach często pojawia się już słowo "ściąga". Zasoby te są coraz bogatsze, zarówno jeśli chodzi o tematykę, jak i różnorodność form. Moim zdaniem wynika to z coraz większego popytu na ten towar i z przyzwolenia na to rodziców, dla których często większe znaczenie mają oceny ich dzieci, niż autentyczna wiedza i umiejętności. Uczniowie zamiast samodzielnie napisać rozprawkę, charakterystykę czy recenzję, przepisują bezmyślnie gotowy tekst, do którego ewentualnie dodają kilka własnych zdań. Sądzę, że jest to spowodowane lenistwem, brakiem umiejętności, niechęcią do czytania i pisania, a nieraz niedowartościowaniem ( niektórzy nie podejmują samodzielnych prób, bo nie wierzą, że im się uda napisać dobrą pracę). Trudno zresztą napisać prawidłowe wypracowanie na temat lektury, której się nie przeczytało, a czytelnictwo wśród dzieci i młodzieży stale się pogarsza. Powszechne jest przekonanie, że szkoda tracić wiele godzin na przeczytanie książki, skoro można poznać jej treść ze streszczenia w ciągu paru minut. Im starsi uczniowie, tym częściej korzystają z "gotowców". Powodem jest wygodnictwo, przyzwyczajenie do takiego sposobu odrabiania zadań domowych i brak wykształconych umiejętności stylistyczno- językowych. Powszechność tego zjawiska sprawia, że ani uczniowie ani ich rodzice nie widzą niczego nagannego w przepisywaniu przez ich dzieci wypracowań z Internetu, czy w korzystaniu ze streszczeń lektur. Oszustwo to w ogóle nie jest przez nich rozpatrywane w kategoriach etycznych, przecież nikomu, jak twierdzą, nie wyrządzają krzywdy. Brak im świadomości, że oszukują i krzywdzą siebie. Wpływa to negatywnie także na innych uczniów, którzy również przestają samodzielnie pisać i czytać, bo tak robią ich koledzy. Postępując w ten sposób, młodzież nie dość, że nie rozwija swojej wiedzy i umiejętności, to jeszcze ubożeje jej język, prace samodzielne są nielogiczne, źle zbudowane, pojawiają się w nich częściej błędy językowe i ortograficzne. Z moich obserwacji wynika, że coraz więcej uczniów przychodzących do gimnazjum ma problemy z czytaniem i rozumieniem tego, co czyta, nie mówiąc już o dedukcji, argumentowaniu, czy wyrażaniu własnych opinii. Są to objawy wtórnego analfabetyzmu ( analfabetyzm funkcjonalny). Jeżeli nauczyciel będzie tolerował to zjawisko braku samodzielnego czytania, myślenia i pisania, nie przeciwstawiając mu się zdecydowanie i konsekwentnie, przyniesie to szereg negatywnych skutków:
- uczniowie przestaną samodzielnie pisać wypracowania oraz czytać lektury, bazując na opracowaniach,
- zmniejszy się ich szansa na zdobycie wykształcenia,
- zubożeje ich słownictwo i umiejętności stylistyczno- językowe,
- nie nauczą się tworzenia różnych form wypowiedzi,
- będą mieć problemy z rozumieniem czytanego tekstu , źle wykonają zadania egzaminacyjne,
- będą posiadać słabą technikę i tempo czytania,
- nie będą w przyszłości odczuwać potrzeby czytania książek, nie przekażą tej potrzeby swoim dzieciom,
- nie wykształcą wrażliwości na piękno języka ani samodzielności twórczej,
- wyrobią sobie bezkrytyczny stosunek do cudzych myśli, nie wykształcą samodzielności myślenia, łatwo będzie nimi manipulować,
- będą w przyszłości postępować w sposób nieetyczny, np. akceptować oszustwo, kradzież, plagiat,
- będą czuć się niedowartościowani
.
- Aby skutecznie wpłynąć na zmianę postaw młodzieży, postawiłam sobie następujące cele:
- uświadomić uczniom i ich rodzicom skutki niekontrolowanego korzystania z pomocy naukowych,
- wyjaśnić kwestię etycznego i nieetycznego postępowania,
- uwrażliwić na piękno języka, promować postawę twórczą oraz zainteresowania czytelnicze,
- uświadomić korzyści płynące z czytania książek i samodzielnego pisania wypracowań,
- poprawić technikę i tempo czytania oraz umiejętność czytania ze zrozumieniem,
- zapoznać uczniów z budową różnych form wypowiedzi, aby mogli je stosować w praktyce,
- poprawić motywację i samoocenę gimnazjalistów.
- Nakreśliłam sobie następujący plan oddziaływań:
- częste rozmowy z uczniami na temat pomocy naukowych przydatnych i szkodliwych,
- uświadamianie uczniom celowości czytania,
- organizowanie lekcji, na których mogą się podzielić z kolegami swoimi zainteresowaniami czytelniczymi,
- rozpoczynanie analizy lektury od szczegółowego sprawdzianu z jej treści,
- zakaz korzystania ze streszczeń i opracowań w czasie lekcji oraz w domu,
- uważna analiza wypracowań pod kątem samodzielności,
- powtórne zadawanie prac pisemnych oraz prac dodatkowych,
- odnotowywanie braku samodzielności w postaci uwag w zeszycie ( dla rodziców),
- wykonywanie ćwiczenia kompozycyjno – stylistycznych w trakcie lekcji, mających na celu opanowanie budowy różnych form wypowiedzi,
- nagradzanie uczniów najwyższymi ocenami za najciekawsze prace, odczytywanie ich na lekcji lub nawet drukowanie w gazetce szkolnej,
- wymyślanie oryginalnych tematów wypracowań,
- konsultowanie problemów z rodzicami.
W pracy z młodzieżą kieruję się przedstawionym powyżej planem oddziaływań, realizując praktycznie zamierzone cele i zadania. Staram się konsekwentnie i systematycznie egzekwować zakaz korzystania ze streszczeń, opracowań i gotowców. Na początku roku szkolnego określam moje wymagania i zapoznaję z nimi uczniów, a także podaję spis lektur obowiązkowych na cały rok, z terminami ich realizacji. Przypominam o zbliżaniu się terminu przed analizą lektur. Wyjaśniam w jaki sposób czytać książki, na co zwracać uwagę, jak sporządzać notatki z lektury oraz robić zakładki. Uprzedzam o konsekwencjach korzystania z gotowych streszczeń i wypracowań. Analizę lektury poprzedzam szczegółowym sprawdzianem z jej treści. Prace literackie sprawdzam uważnie, aby wychwycić w nich ewentualny brak samodzielności. W takim przypadku, pod wypracowaniem, odnotowuję ten fakt i każę zapoznać z nim rodziców oraz napisać pracę jeszcze raz samodzielnie. Gdy sytuacja się powtarza, wpisuję ocenę niedostateczną do dziennika. Najlepsze, twórcze i własne prace chwalę, bardzo dobrze oceniam, umożliwiam prezentację na lekcji lub w gazetce, np. "Kłopoty z inżynierią genetyczną"( "W.Sz."nr 3/05/06, s.2). Pracuję z uczniami na zajęciach, doskonaląc ich umiejętności stylistyczne, językowe i kompozycyjne oraz posługiwania się zróżnicowanymi formami wypowiedzi ( schematy budowy zapisują lub rozrysowują w zeszycie). Prowadzę często rozmowy dotyczące skutków korzystania ze ściąg oraz nieetyczności takiego postępowania. Organizuję lekcje, na których gimnazjaliści prezentują swoje ulubione książki kolegom i zachęcają do ich przeczytania. Rozmawiam z rodzicami uczniów piszących niesamodzielne prace w trakcie zebrań z rodzicami, uświadamiając im konsekwencje takiego postępowania. Walka z tak rozpowszechnionym zjawiskiem jest bardzo trudna, trzeba bowiem zmieniać przyzwyczajenia, pobłażliwe podejście rodziców, nauczyć młodzież samodzielnej pracy, zachęcić do czytania oraz ciągle i konsekwentnie pełnić rolę " detektywa". Przynosi ona jednak stopniowo coraz lepsze efekty. opracowała: mgr Renata Wadowska- Małek, ZSO nr 3 w Dąbrowie Górniczej |
