Przemiany, które w dość szybkim tempie zachodzą w naszym życiu stawiają przed współczesną szkołą wiele nowych wyzwań. Niezmiernie ważnym wydaje się więc kształtowanie pokoleń o twórczej postawie. Każde dziecko może być twórcze. Można także zwiększać efektywność twórczego myślenia poprzez trening, czyli ćwiczenia. Zadaniem nauczyciela jest więc dobieranie takich metod i ćwiczeń, aby w trakcie procesu edukacyjnego pobudzać, rozwijać i wspierać aktywną postawę uczniów. I propozycje takich ćwiczeń zawiera artykuł.
Propozycje ćwiczeń oraz scenariuszy zajęć rozwijających twórczą postawę:
- Ćwiczenia z kartami kreatywnymi – proponowanymi przez p. J. Bonar i K. J. Szmidt’a - autorów programu edukacyjnego “Żywioły” Lekcje twórczości w nauczaniu zintegrowanym.
Karty kreatywne tworzą zbiór obrazów / pejzaże, krajobrazy/ skonstruowanych na wzór puzzli. Poszczególne karty różnią się pod względem stopnia atrakcyjności i mogą pobudzać najróżniejsze skojarzenia dzieci. Głównym celem dydaktycznego zastosowania kart jest stymulowanie i rozwijanie wyobraźni twórczej dzieci poprzez inspirowanie ich myślenia metaforycznego oraz procesów kojarzenia. Karty kreatywne nie służą do tradycyjnych gier, lecz do ćwiczeń twórczych – nie ma tu więc wygranych i przegranych. Uczniów nie należy zmuszać do odpowiadania na każde zadanie związane z kartami, lecz zachęcać je do dzielenia się swoimi wyobrażeniami z innymi uczestnikami gry. Należy więc respektować prawo dziecka do milczenia. W ćwiczeniach z użyciem kart nie ma poprawnych lub niepoprawnych odpowiedzi, lecz bardziej lub mniej twórcze. Gry kreatywne są wyłącznie ćwiczeniami mającymi wiele różnych rozwiązań:
- ćwiczenie “Gdzie jest wiewiórka?” – uczniowie wybierają z zestawu kart jedną. Nauczyciel informuje, że w ich kartach ukryła się wiewiórka , uczniowie wymyślają, gdzie mogła ona ukryć się w ich karcie.
- ćwiczenie “Okoliczności” –nauczyciel prosi uczniów, aby wybrali z zestawu kart jedną, ale taką, którą podarowaliby koleżance na Boże Narodzenie. Uczniowie uzasadniają swój wybór.
- ćwiczenie “Wycieczka” - uczniowie wybierają z zestawu trzy karty. Nauczyciel proponuje, aby wyobrazili sobie, że wyjechali na wycieczkę. Trasę wycieczki przedstawiają te trzy karty. Uczniowie w oparciu o karty opowiadają o tym, co widzieli ,co przydarzyło im się ciekawego.
- Tworzenie skojarzeń metodą łańcuchową
Propozycja rozwiązania skojarzenia
piłka piłka
_____________ gra
_____________ upadek
_____________ rana
_____________ łzy
chusteczka chusteczka
- Uzupełnianie porównań na kilka możliwych sposobów, np.
“Życie jest jak słońce, ponieważ...”
“Życie jest jazdą na tygrysie, ponieważ...”
- Tworzenie alfabetu sukcesów poprzez wyrazy lub wyrażenia, np.
a– ambitna c- cierpliwy
b- bystry d – doskonały itd.
- “Chiński portret”
Gdybym miał/miała stać się zwierzęciem byłby/byłaby to......................................., ponieważ....................................................................................................................
Gdybym miał/miała stać się kolorem byłby to.........................................................., ponieważ.....................................................................................................................
Gdybym miał/miała stać się piosenką byłby/byłaby to............................................, ponieważ...................................................................................................................
Gdybym miał/miała stać się narzędziem, maszyną, instrumentem byłby/byłaby to.....................ponieważ.........................................................................................
Gdybym miał/miała stać się osobą sławną byłby/byłaby to....................................., ponieważ...................................................................................................................
- Fabryka wyrazów– zadaniem uczniów jest wypełnienie tabeli wyrazami
- Kończenie zdań typu: Zły jak....
Radosny jak...
Smutny jak...
Szczęśliwy jak...
Roztargniony jak...
- “W co mogą zamienić się literki “a” – dorysowywanie różnych elementów
- Przedstawianie obrazem, symbolem różnych pojęć
Propozycje scenariuszy zajęć z twórczej aktywności
Scenariusz nr1
Temat: Lepiej poznajemy siebie i swoich kolegów.
Cele:
Uczeń:
- zna zainteresowania kolegów
- nie obawia się wystąpień publicznych, staje się bardziej śmiały
- ufa kolegom i koleżankom z klasy
- potrafi słuchać innych
- wykazuje płynność słowną
Pomoce: ilustracje twarzy przedstawiających nastroje, osobiste przedmioty uczniów, czyste kartki, kaseta z nagraniem utworu muzycznego
Przebieg zajęć:
- Powitanie Uczniowie witają się różnymi sposobami, jak Eskimosi, Japończycy, przyjaciele
- Rozpoznanie stanów emocjonalnych uczniów w danej chwili Uczniowie stają przy ilustracjach, które odpowiadają ich nastrojom w chwili obecnej / ilustracja słońca, chmury, chmury z deszczem, słońca częściowo zakrytego chmurą/
- Kończenie zdań zapisanych na tablicy: Czuję się zadowolony, gdy...............
Jest mi smutno, kiedy....................
- “ Pomysłowy Łukasz” Nauczyciel prosi , by uczniowie zastanowili się przez chwilę nad tym, co lubią robić w czasie wolnym, jakie mają zainteresowania. Będzie to potrzebne do przedstawienia się w taki sposób, jak przedstawił się tytułowy Pomysłowy Łukasz. Nauczyciel w takiej formie przedstawia się , a potem uczniowie.
- Rysowanie dłoni Uczniowie odrysowują na papierze kontury swojej dłoni, a następnie zapisują w nich swoje pozytywne cechy /lub ulubione czynności, jeśli zadanie wydaje się zbyt trudne/
- Przerwa śródlekcyjna Ruch przy muzyce
- “Skarby” Nauczyciel prosi, aby każdy uczeń wyjął ze swego tornistra lub kieszeni jakąś rzecz, która jest dla niego bardzo ważna, lub bardzo ją lubi. Uczniowie prezentują swoje skarby, opowiadając wg następującego planu:
- Skąd mają ten przedmiot?
- Do czego on służy?
- Dlaczego ten przedmiot lubią?
- Poznanie swoich kolegów
Rozmowa w parach. Następnie chętni uczniowie opowiadają , czego dowiedzieli się o koledze.
9. Podsumowanie zajęć
Scenariusz nr2
Temat: Układanie odpowiedzi na pytania dotyczące fragmentu tekstu A. De Saint – Exupery’ego “Mały Książę”
Cele:
Uczeń:
- potrafi dokończyć opowiadanie
- rozwija twórczą wyobraźnię
- potrafi słuchać innych i współpracować w grupie
- wykazuje się płynnością skojarzeń
Pomoce: karty kreatywne, karty pracy
Przebieg zajęć:
- Powitanie śpiewem “Wszyscy są , witam Was, zaczynamy już czas
jestem Ja, jesteś Ty, raz, dwa, trzy”
- Podawanie przez uczniów innego wykorzystania liścia rabarbaru/ jako parasol, wachlarz, talerz, nakrycie głowy, itp./
- Praca z kartami kreatywnymi “Planeta” – wylosowana przez ucznia karta ma służyć jako obraz dziwnej planety. Uczniowie opowiadają , kto mieszka na planecie, jacy ludzie, jakie zwierzęta, jaka jest tam pogoda, itd.
- Przerwa śródlekcyjna- ćwiczenia ruchowe
- “Co sobie pomyślał ?” Nauczyciel czyta fragment tekstu “Małego Księcia , po przeczytaniu stawia pytania:
- Jak sądzicie, co sobie pomyślał Mały Książe?
- Dlaczego na małej planecie był latarnik?
- Do jakich wniosków doszedł Mały Książe? Uczniowie pracują w grupach i podają odpowiedzi, a następnie lider grupy starannie zapisuje wypowiedź w karcie pracy.
- Podsumowanie zajęć
Scenariusz nr3
Temat: Indywidualne redagowanie niezwykłej opowieści.
Cele:
Uczeń:
- rozwija umiejętność tworzenia fabuły i opowiadania
- rozwija twórczą wyobraźnię
- potrafi podać wiele oryginalnych pomysłów
- wzbogaca swoje słownictwo
Pomoce: karty kreatywne, paski z nazwami postaci i miejscem akcji, karki
z bohaterami bajek
Przebieg zajęć:
- Powitanie Uczniowie w kręgu witają się w dowolny sposób, ale bez słów.
- “Spotkanie bajkowych postaci” Nauczyciel przypina uczniom na plecach kartki z imionami bohaterów bajek dla dzieci. Każdy uczeń próbuje zgadnąć kim jest, zadając pytania pozostałym osobom. Na pytania wolno odpowiadać “tak” lub “nie”. Kiedy uczniowie odgadną, kim są, przypinają sobie kartki z przodu i chodzą dalej, pomagając kolegom.
- Praca z kartami kreatywnymi. Uczniowie losują jedną kartę i opowiadają, co przydarzyło się ich bohaterowi, patrząc na kartę kreatywną.
- Przerwa śródlekcyjna Uczniowie w grupach tworzą “żywe pomniki”
- Gromadzenie przymiotników według określonej zasady. Podaj przymiotniki pokazujące postać Pinokia pojawiającego się po południu.
/np. piękny, pomysłowy, pomarańczowy, piegowaty, itd./
- “Niezwykłe opowieści” Uczniowie losują 2 kartki. Na jednej jest napisana nazwa jakiejś postaci, a na drugiej miejsce akcji.
Twoja przyjaciółka bezludna wyspa
Nauczyciel winda
Aktorka Ocean Spokojny
Następnie każde dziecko układa pomysłowe opowiadanie tak , by jego głównym bohaterem była wylosowana postać, która działa w określonym miejscu.
- Prezentowanie opowiadań w taki sposób, aby słuchacze odczuli radość, Zdziwienie, niechęć.
- Przepisanie opowiadań do zeszytu.
- Podsumowanie i wybór najciekawszego opowiadania na gazetkę szkolną.
Opracowanie
Dorota Grygiel
Bibliografia:
- Bieluga K. “Uzdolnienia twórcze i ich rozpoznawanie, Życie Szkoły 2001 nr 3,
- Jargiło J. “Zajęcia twórcze w nauczaniu zintegrowanym”, Życie Szkoły 2001 nr 9,
- Krzyżewska J. “Aktywizujące metody i techniki w edukacji”- cz. 1,2,3,4, Suwałki 2000
- Popek S. (red.) “Aktywność twórcza dzieci i młodzieży, Warszawa, 1989
- Szmit J., Bonar J. “Żywioły – lekcje twórczości w nauczaniu zintegrowanym“, Warszawa 1998
|
