Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Czynniki decydujące o skuteczności pracy wychowawczej

 

Poniższy artykuł jest referatem przygotowanym przeze mnie na spotkanie szkoleniowe nauczycieli pracujących w mojej szkole. Prezentowany był zrówno na zebraniu Zespołu Samokształceniowego Humanistów, jak i na posiedzeniu Rady Pedagogicznej. Dzilelenie się wiedzą jest wpisane w mój zawód pedagoga szkolnego. Jest to ważna część pracy, nadająca sens stałemu dokształcaniu się, ponieważ mogę przekazywać swoje doświadczenia, a zarazem rozwijam i dokonalę własne kompetencje zawodowe w kontakcie z innymi nauczycielami. Tym się kierując postanowiłam opublikować ten artykuł w internecie.

MARIA WYPIJEWSKA


CZYNNIKI DECYDUJĄCE O SKUTECZNOŚCI PRACY WYCHOWAWCZEJ NAUCZYCIELA

W wychowaniu dzieci i młodzieży dużą wagę przywiązuje się do osobowości nauczyciela. Podkreśla się jej bezpośredni wpływ na przemiany w psychice dziecka. Jakie więc warunki musi spełniać wychowawca, jaki musi być, aby mógł osiągać pozytywne rezultaty w wychowawczym oddziaływaniu na ucznia? Powodzenie działalności wychowawczej zależy od wielu uwarunkowań. Jednym z nich jest niewątpliwie postawa wychowawcy, czyli ogół jego względnie trwałych przekonań o wychowaniu, dyspozycji do jego oceniania i emocjonalnego reagowania oraz dyspozycji do zachowania się wobec niego. Te trzy w)w komponenty postawy wychowawcy (dobrego wychowawcy) znajdują swe odzwierciedlenie zwłaszcza w rozumieniu uczniów i okazywaniu należnego im szacunku. Wychowawca taki interesuje się uczniami w szczególny sposób, obdarza ich zaufaniem i w pełni wyraża wobec nich swe akceptację, czyli uznaje ich za takich jakimi są naprawdę, tj. nie ma w stosunku do nich uprzedzeń i nie zgłasza wobec nich nieuzasadnionych pretensji. Wyrozumiały i przyjazny stosunek wychowawcy klasy wobec uczniów warunkuje w dużej mierze ich osobiste życzliwe ustosunkowanie się do jego własnej osoby. Wychowawca taki cieszy się ich sympatią i zaufaniem. Niektórzy nauczyciele starają się w oczach uczniów uchodzić za jednostkę wszechwiedzącą i wszechpotężną. Postawa taka przynosi efekty odwrotne od oczekiwanych. I przeciwnie - wychowawca, który zdaje sobie sprawę ze swoich niedoskonałości i nie boi się przyznać do popełnianych błędów oraz postępuje uczciwie i w sposób naturalny, niejednokrotnie staje się dla dzieci wzorem osobowym, z którym zaczynają się one identyfikować. Automatycznie zwiększa się siła jego oddziaływań na uczniów, uzyskuje dzięki temu znaczny wpływ na zmiany ich postaw i dążeń.. Opisana postawa nie zawsze znajduje w pełni swe odbicie w codziennej pracy wychowawczej, chociażby z tej prostej przyczyny, że nie spos6b lubić wszystkich i być tak samo przez wszystkich lubianym. Inne pożądane z pedagogicznego punktu widzenia cechy wychowawcy to m.in.:
- dawanie uczniom dobrego przykładu własnym postępowaniem - czynami nie słowem, bo to bardziej przemawia do ucznia
- wykazywanie się kompetencją merytoryczną, a więc wychowawca - człowiek rozumny i mądry - postępowanie zgodnie z zasadą sprawiedliwości w stosunku do uczniów, zwłaszcza przy ocenianiu ich zachowania i postępów w nauce
- oryginalność lub pewnego rodzaju niepowtarzalność zachowania, a więc wychowawca interesujący i atrakcyjny dla uczniów, mający tzw. ”osobowość”
- dyskretne pozyskiwanie zaufania uczniów Postawa wychowawcy wobec ucznia przejawia się m. in. poprzez styl kierowania wychowawczego- demokratyczny lub autokratyczny. Demokratyczny styl kierowania (DSK) polega w dużej mierze na okazywaniu uczniom życzliwości i zrozumienia, pozyskiwaniu sobie ich sympatii i zaufania, umożliwianiu im wspólnego i samodzielnego podejmowania decyzji zachęcaniu ich do aktywności i samodzielności w wykonywaniu różnego rodzaju działań praktycznych. Wychowawca taki spełnia wobec uczniów role inicjatora i doradcy, liczy się z ich potrzebami, współuczestniczy w wykonywaniu niektórych zadań. W swym oddziaływaniu na uczni6w preferuje wyraźnie nagradzanie przed karaniem. DSK pociąga za sobą cały szereg korzystnych pod względem pedagogicznym następstw. Dzięki niemu uczniowie darzą sympatią i zaufaniem swych wychowawców, identyfikują z nimi, powierzane im prace wykonują nawet wtedy, gdy nie są bezpośrednio kontrolowani, są ponadto przekonani o sensowność tego, co robią. Mimo wielu korzyści płynących z DSK wielu wychowawców w swej pracy z uczniami posługuje się stylem całkowicie odmiennym- mianowicie autokratycznym, polegającym na stawianiu przed uczniami wymagań bez uprzedniego ich uzgadniania z nimi. Nierzadko wymagania to przerastają realne możliwości uczniów. Wychowawca taki nie okazuje uczniom większego zaufania i nie liczy się specjalnie z ich indywidualnymi właściwościami. Sam podejmuje wszystkie niemal decyzje dotyczące spraw uczniów, tym samym uniemożliwia spontaniczną i samodzielną ich działalność. Dominujące w tym stylu środki oddziaływania wychowawczego to kontrola i kara. Częste stosowanie ASK wynika niekiedy z trudności posługiwania się stylem demokratycznym (wcale niełatwym jak wykazuje praktyka), a także spowodowane jest takimi przyczynami jak: zbytnia liczebność klas, przemęczenie i nerwowość wychowawców spowodowane nie tylko pracą dydaktyczną, ale i warunkami w jakich ona przebiega. Zdarza się tez, ze nauczyciele nie znają negatywnych skutków postawy autokratycznej ( agresywność u jednych uczniów, przesadna obojętność u innych, brak więzi emocjonalnej ucznia z nauczycielem, tworzenie się nieformalnych nurtów klasy, wymykających się spod kontroli nauczycieli i wychowawców). Okazuje się, ze styl kierowania wychowawczego idzie w parze ze ściśle określonymi cechami osobowości nauczyciela. Liczne badania wykazały, że nauczyciele skłonni do DSK odznaczają się na ogół takimi cechami osobowościowymi jak :nastawienie ekstrawersyjne, optymizm, równowaga emocjonalna, plastyczność percepcji. Takie zaś cechy jak : introwersja,, depresyjność, skłonność do nadmiernej kontroli, niestałość emocjonalna i sztywność percepcyjna predysponują nauczycieli do kierowania autokratycznego. Istnieją jednak sytuacje wychowawcze, w których ASK ( w złagodzonej formie) jest bardziej pożądany. Dotyczy to szczególnie pracy z uczniami klas młodszych lub nieprzystosowanymi społecznie. O zakwalifikowaniu postępowania wychowawcy do określonego stylu kierowania wychowawczego decyduje przewaga zachowań demokratycznych lub autokratycznych.. Nie ma bowiem w praktyce całkowicie czystych stylów kierowania zespołem klasowym.
Istotnym czynnikiem skuteczności pracy wychowawczej nauczyciela jest również uświadomienie uczniom celów inicjowanych i organizowanych w klasie działań.. Bowiem bez tego uświadomienia na pewno trudno byłoby mówić o jakiejkolwiek konstruktywnej ich aktywności i samodzielności. Nie mając świadomości celów i podejmowanych działań, uczniowie wykonują je na "na oślep" i działaj niejako bezwiednie. Pozbawieni przemyślanego planu działania i motywacji szybko zniechęcają się do wykonywanych zadań i wykonują je mało wydajnie. Należy przy tym pamiętać, ze cele formalne (narzucone) nie mobilizują uczniów do ich realizacji w przeciwieństwie do celów tzw. autonomicznych ( aprobowanych przez uczniów). Wychowawca, zatem powinien dążyć do przekształcenia narzucanych celów formalnych w takie, którym przysługiwałby coraz większy stopień autonomii.. W ten sposób cele realizowane początkowo jedynie w poczuciu przykrego obowiązku z czasem ulegają uwewnętrznieniu, czyli nabierają znamion celów autonomicznych. Dzięki przekształcaniu celów formalnych, uczniowie mogą przekonać się o sensowności zlecanych im zadań, a w następstwie tego przywiązywać do nich coraz większą wagę i czynnie angażować się w ich wykonanie. Oprócz modyfikowania lub przekształcania sprzecznych ze sobą celów formalnych i autonomicznych wychowawca nie powinien rezygnować ze stawiania uczniom wciąż nowych celów, pamiętając przy tym, ze mają one tym większe znaczenie wychowawcze im bliższe są zainteresowaniom i osobistym potrzebom uczniów. Zaprogramowanie przez wychowawców i całą społeczność klasową celów atrakcyjnych dla uczniów, które nie pozostawałyby w sprzeczności z formalnymi celami i zadaniami szkoły ( przeciwnie - wspierały je i wzbogacały) - nie jest bynajmniej sprawą łatwą. Wymaga, bowiem dużej inwencji, zapału i osobistego zaangażowania w życie klasy. Uświadomiwszy uczniom cele, jakie mają realizować należy następnie stworzyć im możliwości konkretnej działalności społecznej - zarówno dla dobra własnego, jak i innych ludzi. Działalność ta ma nauczyć ich społecznego współżycia i współdziałania, a także uwrażliwić na niesienie bezinteresownej pomocy innym, tzn. wykształcić pożądaną postawę społeczno-moralnej. Umiejętności te najskuteczniej przyswajają się w toku konkretnej, praktycznej działalności tj. np. wykonywania zadań społecznie użytecznych ( porządkowanie terenu szkoły, samoobsługa, naprawa sprzętu). Mogą to być również zadania o charakterze opiekuńczym jak: wspomaganie osób chorych, samotnych, organizowanie pomocy koleżeńskiej w nauce, a także zadania o charakterze rozrywkowo-zabawowym ( rozgrywki sportowe, wycieczki, dyskoteki, imprezy artystyczne). 0 wartości organizowanych działań decyduje głównie sposób ich realizacji, przy czym należy pamiętać, aby:
- określić cel podejmowanych działań
- ustalić warunki i środki, które trzeba zastosować, aby zrealizować zamierzone działania
- sporządzić dokładny plan działań
- wykonać je
- dokonać ich kontroli i oceny.
Innym czynnikiem decydującym o skuteczności oddziaływania wychowawczego są oczekiwania wychowawcy klasy wobec uczniów.Chodzi to głównie o oczekiwania przewidujące wysoki poziom rozwoju intelektualnego uczniów. Przy czym oczekiwania takie dotyczą, nie tylko poziomu aktualnego rozwoju, lecz także potencjalnych możliwości rozwojowych uczniów. A więc nie tylko to co uczniowie zdołali dotychczas osiągnąć i czym mógł się aktualnie wykazać, ale również i to co dopiero w nich dojrzewa i jest zapowiedzią ich dalszego rozwoju. Wychowawca znając to dwa poziomy rozwoju uczniów jest w stanie dopomóc im w usprawnianiu pewnych zdolności intelektualnych, a więc i wyników w nauce. Poznaje je zaś np. poprzez wnikliwą obserwację i prowadzenie rozmów na różne tematy. Badania wykazują, że najkorzystniej jest, gdy oczekiwania nauczyciela w stosunku do uczniów są nieco zawyżone. I odwrotnie - uczeń, z którym nie wiąże się żadnych nadziei, uważa za straconego ma mniejszą szansę, by stać się człowiekiem optymalnie w przyszłym, dorosłym życiu. Zdarza się w praktyce, że oczekiwania wychowawców wobec uczniów zazwyczaj pułap ich możliwości. Na oczekiwaniach tych ciąży bowiem pewien zubożony model wzorowego wychowanka lub ucznia, który odznacza się posłuszeństwem i pilnością, bezwzględnie podporządkowuje się regulaminowi szkoły i osiąga wysokie wyniki w nauce. W modelu takim pomija się tak istotne i wymagające odpowiedniego rozwijania i kształtowania cechy osobowości, jak: odpowiedzialność ( niekiedy zaprzeczenie posłuszeństwa ), spontaniczność twórcza (oryginalność, pomysłowość) racjonalna motywacja do osiągnięć( obiektywna ocena rzeczywistości ), dobre samopoczucie będące wyrazem nie tylko zaspokajanych potrzeb psychospołecznych dzieci, lecz także ogólnej atmosfery panującej w klasie i szkole.
Kolejny istotny czynnik decydujący o skuteczności pracy wychowawczej nauczyciela to jego zdolność do samooceny i samokontroli.Samoocena wychowawcy to zdolność oceniania przez niego swych cech i możliwości związanych ze świadomym i celowym oddziaływaniem wychowawczym. Samokontrola zaś to przede wszystkim zdolność do samodoskonalenia swej wydolności w zakresie pracy wychowawczej. Między samokontrolą a samooceną zachodzi ścisły związek, przy czym samoocena zwykle warunkuje rozwój samokontroli. W) w cechy chronią nauczyciela przed zrutynizowanym wykonywaniem swych czynności zawodowych, pozwalają mu także ustrzec się przed pogłębiającym dystansem między nim a poszczególnymi uczniami i całą klasą. Mogą tez pomóc wychowawcy w obiektywizowaniu swych oczekiwań wobec wychowanków, a także w odpowiednim regulowaniu swego samopoczucia poprzez dostrzeganie u siebie różnych stron dodatnich i poddawanie kontroli niepożądanych reakcji emocjonalnych.
O powodzeniu wykonywanej pracy wychowawczej decydują także rożne umiejętności psycho- pedagoiczne a więc pewne sprawności posługiwania się wiedzą z zakresu psychologii i pedagogiki przy wykonywaniu określonych zadań. Do umiejętności tych nalezą m. in.:
- prowadzenie rozmowy z uczniami - umożliwia nawiązanie bezpośredniego kontaktu z nimi, a tym samym zwiększa skuteczność wywierania wpływów wychowawczych. Pozwala lepiej poznać ucznia, zrozumieć go, pomaga także wychowawcy nabyć umiejętność patrzenia na różne fakty, sytuacje, zdarzenia w taki sposób, jak to widzą uczniowie - a to z kolei stanowi podstawę wzajemnego porozumienia w wielu sprawach. W)w korzyści można osiągnąć za pomocą rozmowy, w której przestrzega się jednak pewnych zasad, a mianowicie: trzeba po pierwsze uważnie i cierpliwie słuchać ucznia, po drugie okazywać swe zainteresowanie oraz taktownie odnosić się do ucznia,
- poznawanie uczniów - umożliwia wychowawcy przede wszystkim lepsze ich zrozumienie, chroni go przed ewentualnym uprzedzeniem się do niektórych z nich lub przypisywaniem im określonej etykiety. Umożliwia indywidualizację w oddziaływaniach wychowawczych oraz pomaga w nawiązaniu głębszych więzi emocjonalnych. Okazji do poznawania uczniów jest wiele, zarówno w trakcie zajęć lekcyjnych, jak i pozalekcyjnych i pozaszkolnych ( wycieczki, imprezy). Duże znaczenie ma także współpraca wychowawcy z rodzicami, jak również wszelkiego rodzaju doraźne i przypadkowe kontakty z uczniami. Aby poznawanie uczniów było w miarę trafne i rzetelne, nie powinno uwzględniać zasłyszanych o nich opinii, lecz przede wszystkim niezaprzeczalne fakty. Bardzo ważną rzeczą Jest nie przywiązywanie zbyt wielkiej wagi do ugruntowanych w szkole opinii i przekonań o danym uczniu. Istnieją różne sposoby poznawania uczniów. Najczęściej w pracy wychowawczej stosuje się następujące : obserwację, analizę dokumentów, rozmowę i wywiad, ankietę, a także skalę ocen i techniki socjometryczne,
- takt pedagogiczny – niezwykle przydatny zarówno w prowadzeniu rozmowy z uczniami, jak również w ich poznawaniu. Okazywanie taktu pedagogicznego wymaga od wychowawcy zdolności przewidywania skutków swego oddziaływania (należy sobie uświadomić konsekwencje, jakie pociąga za sobą poniżanie uczniów, niesłuszne ich obwinianie, obrażanie się na nich lub obarczanie nadmiarem obowiązków, czy też zadaniami, którym nie są w stanie sprostać). Takt to także cierpliwość i opanowanie. Impulsywny wychowawca klasy bardziej narażony jest na nietaktowne zachowanie wobec uczniów niż wychowawca zrównoważony, cierpliwy i panujący nad swymi emocjami. Istotną właściwością taktu pedagogicznego jest tez wyrozumiała postawa wychowawcy a także wprowadzanie nastroju zadowolenia w życie klasy ( np. poprzez uatrakcyjnianie zajęć, tym samym przezwyciężanie nudy ). Zaangażowanie w sprawy klasy i poszczególnych uczniów, zainteresowanie nimi to także cecha taktu pedagogicznego. Należy jednak pamiętać, ze bywają wyjątkowe sytuacje wychowawcze, w których nadmierne zainteresowanie połączone z określoną interwencją może być właśnie wyrazem braku taktu pedagogicznego.
Zaprezentowane czynniki nie wyczerpują wszystkich warunków, jakie wpływają na efektywność pracy wychowawczej nauczyciela, sygnalizują jednak ich różnorodność i złożoność. Wskazują jednocześnie, jak doniosłą rolę pełni w tym procesie nauczyciel - wychowawca w dużej mierze odpowiedzialny za prawidłowy rozwój powierzonych mu uczniów.

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 22:33:37
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 22:33:37) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie