Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Środowisko wychowawcze ucznia a jego postępy w uczeniu się

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 3911 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Napisana przeze mnie praca zawiera krótką charakterystykę rodzajów środowisk, których analiza i poznanie przez nauczyciela ma na celu przezwyciężenie trudności i problemów uczniów jak również zmotywowanie ich do nauki.

Każde dziecko w szkole jest indywidualnością, z którą należy się liczyć w toku kształcenia, a którą trudno dostrzec pracując równocześnie z kilkudziesięcioosobowym zespołem uczniów. Wśród wszystkich dzieci uczęszczających do szkół można wyróżnić te, które robią postępy w nauce i osiągają dobre wyniki, ale i takie, które mają trudności z nauką i ich wyniki są niedostateczne. To, jakie postępy w nauce odnoszą uczniowie, nie zależy wyłącznie od nich, bo poza chęcią do nauki potrzebne są też warunki do odrabiania lekcji w domu, pomoc przy trudnościach, zachęta do osiągnięć, a czasem mobilizacja do wysiłku.
Ogromną rolę odgrywa tu środowisko „ tworzy je istniejący układ składników otoczenia, z którymi dzieci i młodzież wchodzą w różne interakcje. Składnikami środowiska są ludzie, zdarzenia, rzeczy i zjawiska”.
Główne rodzaje środowisk to środowisko: bioklimatyczne, fizyczne i społeczne.
Środowisko bioklimatyczne to rzeźba terenu, świat roślinny i zwierzęcy, wilgotność i temperatura powietrza, nasłonecznienie, opady deszczu i śniegu katastrofy żywiołowe i inne zjawiska występujące w przyrodzie. Kształtują się one inaczej w różnych strefach, klimatycznych, ulegają zmianom w poszczególnych porach roku czy dnia.
Od środowiska bioklimatycznego zależne jest funkcjonowanie organizmu ludzkiego, stan zdrowia, samopoczucie. Zły stan zdrowia i wady fizyczne wywierają niewątpliwie znaczny wpływ na poziom pracy szkolnej ucznia, gdyż obniżają dynamikę życiową jego organizmu. Zły stan zdrowia, częste choroby zwiększają podatność na zmęczenie, utrudniają skupienie się i długotrwały wysiłek, osłabiają układ nerwowy i w następstwie obniżają wydajność pracy umysłowej. Częste lub długotrwałe choroby powodują absencję w szkole, w wyniku czego powstają luki w opanowywanym materiale nauczania, trudne do nadrobienia dla ucznia niezbyt zdolnego i osłabionego chorobą. W skutek czego narastające braki coraz bardziej zniechęcają dziecko do pracy szkolnej i zwiększają jego niepowodzenia w nauce. U dzieci w okresie dojrzewania wzrasta zainteresowanie własnym wyglądem. Dziecko odkrywa swoje cechy zewnętrzne i braki fizyczne, często dotychczas niezauważone. Odkrycie to wywołuje poczucie niższości, które z kolei obniża aktywność umysłową dziecka i pogarsza wyniki jego pracy. Rozwija ono wówczas mechanizmy kompensacji swoich braków fizycznych poprzez uzyskiwanie lepszych wyników w nauce i wyrównuje w ten sposób swoje szanse w stosunku do pozostałych kolegów.
Środowisko fizyczne to bodźce oddziałujące na człowieka w jego bezpośrednim otoczeniu: domu i szkole. Są to: temperatura, oświetlenie, hałas, wielkość pomieszczeń itp. Mogą wywierać one zarówno korzystny jak i niekorzystny wpływ na efekty uczenia się.
Człowiek żyje też w określonym środowisku społecznym, jest od niego uzależniony, a równocześnie je kształtuje.
Składnik środowiska społecznego to środowisko wychowawcze, które tworzą ludzie wpływający na rozwój psychiczny i kształtowanie się osobowości dzieci i młodzieży. Podstawowe środowisko wychowawcze to rodzina, szkoła i grupy rówieśnicze.
Pierwszym i pod wieloma względami najbardziej znaczącym środowiskiem wychowawczym dziecka, które ma duży wpływ na jego wyniki nauki szkolnej jest rodzina, która stwarza bytowe warunki egzystencji jej członków, umożliwia zaspokojenie ich podstawowych potrzeb. Jest ona też naturalnym środowiskiem, w którym ma miejsce rozwój zależny od poziomu jego zorganizowania, stosowanych metod wychowania oraz systemu jawnych i ukrytych wartości mających olbrzymi wpływ na strukturę stającej się osobowości i gotowości do podjęcia nauki szkolnej. Ogromne znaczenie wywiera rodzaj i siła więzi emocjonalnej między wszystkimi osobami w rodzinie, poczucie odpowiedzialności i równowaga we wzajemnych stosunkach zapewniająca dziecku poczucie bezpieczeństwa.
Rodzina wywiera ogromny wpływ wychowawczy na rozwój dzieci zwłaszcza w pierwszych latach jego życia. Kształtuje ona zasadnicze właściwości psychiczne dziecka, które nie ulegają poważniejszym zmianom. W pierwszych latach życia dziecka szczególną rolę odgrywa matka, zaspokajając jego podstawowe potrzeby, dba o pokarm, ubranie, jest partnerem zabaw, darzy pieszczotą, chroni przed zagrożeniami. Kontakt z matką kształtuje model współżycia społecznego, kontakty z innymi osobami, a następstwem rozłąki z rodziną spowodowanych np. pobytem dziecka w szpitalu, oddaniem go do domu małego dziecka czy żłobka może być choroba sieroca, której objawami są zaburzenia fizjologiczne (utrata łaknienia, bezsenność, zaburzenia w funkcjonowaniu układu trawiennego, zwiększona zachorowalność, a nawet śmiertelność), oraz zaburzenia w zachowaniu się (zwiększona pobudliwość nerwowa, płaczliwość, występowanie emocji ujemnych, apatia, zobojętnienie, co może powodować powstawanie trwałych zahamowań i dewiacji).
Duży wpływ na rozwój umysłowy dziecka i jego postępy szkolne ma poziom wykształcenia rodziców. Rodzice wykształceni zwykle umieją lepiej pomagać swym dzieciom, gdy te mają trudności w opanowywaniu programu nauczania, gdyż są lepiej do tego przygotowani merytorycznie i bardziej zainteresowani ich postępami w nauce. Rodzina wywiera wpływ na wytworzenie się określonego systemu wartości, w niej dziecko dowiaduje się, co jest dobre co złe, co dozwolone, a co potępiane. To rodzice swoim postępowaniem pokazują, co jest ważne, z czym należy się liczyć i w jakim stopniu.
Oddziaływanie rodziny dokonuje się za pomocą występujących w niej modeli zachowania się i metod stosowanych przez rodziców. Niekorzystny wpływ ma zarówno nadmierna surowość, stosowanie kar, zakazów gdyż nadmiar wymagań i ciągłe niezadowolenie rodziców z faktycznych osiągnięć dziecka zniechęca je do wysiłku, osłabia wiarę we własne możliwości, powoduje frustracje i poczucie porażki, jak też wychowanie zbyt tolerancyjne, pobłażanie wybrykom dziecka, zaspokajanie wszystkich zachcianek, przesadna opieka i troskliwość połączona z ograniczeniem jego samodzielności.
W rozwoju psychicznym dziecka i wyrobieniu w nim odpowiednich postaw wobec nauki szkolnej ważną rolę odgrywają te czynniki sytuacji rodzinnej, decydujące o atmosferze wychowawczej i sytuacji społecznej dziecka w rodzinie. Mają one szczególnie silny wpływ na rozwój osobowości dziecka i poziom jego sprawności umysłowej, a pośrednio także na postępy w nauce. Ważne jest tu czy dziecko ma oboje rodziców czy wychowuje się w rodzinie zastępczej. Dużą rolę odgrywa liczba, wiek rodzeństwa.
Na proces rozwoju dziecka ma wpływ atmosfera współżycia w rodzinie. Bywa ona spokojna, pogodna, ponura, konfliktowa, życzliwa, obojętna, a nawet wroga. Mogą ją charakteryzować porządek, sprawna organizacja życia lub chaos, zamęt i niepokój. Atmosfera wychowawcza w rodzinie zależy od postaw rodziców wobec dziecka. Prawidłowe postawy wpływają korzystnie na jego rozwój. Rodzice starają się pomagać w eliminacji cech ujemnych dziecka, akceptują wszystkie jego defekty i ułomności, uczą samodzielności i pozwalają na pewną autonomię. W rodzinach występują też niestety wadliwe postawy rodzicielskie takie jak: odrzucenie, zanik akceptacji, niestałość emocjonalna, nadopiekuńczość, postawa mentorska i autokratyczna. Dzieci wychowywane w takiej atmosferze są mało aktywne, oziębłe uczuciowo, mają poczucie krzywdy i wrogości, które przenoszą na inne osoby z otoczenia, często tworzą się też u nich zawyżone aspiracje nieadekwatne do ich możliwości.
Jednostka ludzka nie żyje w izolacji, ma różne kontakty indywidualne i grupowe. Prawidłowy układ zależności pomiędzy jednostką a grupą społeczna jest warunkiem rozwoju egzystencji jednostki. Na małe dziecko największy wpływ ma rodzina i jest od niej uzależnione. W miarę wzrastania nawiązuje coraz liczniejsze kontakty z innymi dziećmi w swoim wieku tworząc grupy rówieśnicze, których członkowie odczuwają swoją odrębność od innych osób z otoczenia, posiadających wspólny system wartości. Kontakty społeczne z rówieśnikami, przynależność do zespołu odgrywa bardzo znaczną rolę w życiu i rozwoju psychicznym dzieci gdyż po pierwsze współdziałanie w grupach rówieśniczych wpływa na rozwój umysłowy ucznia. Po drugie przynależność do grupy, udział w jej życiu i pozytywne związki z poszczególnymi członkami umożliwiają dziecku zaspokojenie jego społecznych potrzeb: kontaktu społecznego, uznania, przynależności. Dziecko, które należy do grupy koleżeńskiej jest w niej lubiane i uznawane nabiera pewności siebie, czuje się bezpieczne i szczęśliwe. Jest też wtedy bardziej podatne na wpływy wychowawcze.
Naukę w szkole dziecko pobiera w zespole kolegów – uczniów tej samej klasy. Dzięki codziennemu przebywaniu uczniów ze sobą, klasa szkolna tworzy stopniowo społeczność szkolną powiązaną rozmaitymi stosunkami społecznymi, posiadającą własny system norm, zakazów i nakazów regulujących ich postępowanie w różnych sytuacjach występujących na terenie szkoły.
Ważnym stymulatorem rozwoju dziecka jest współzawodnictwo w nauce i w innych formach aktywności podejmowanych na terenie szkoły. Współzawodnictwo indywidualne a osiąganie najlepszych ocen, wyników może stać się motorem do uczenia się, ćwiczenia i doskonalenia określonych sprawności i umiejętności, a równocześnie może powodować rywalizację do osobistego sukcesu oddziałującego niekorzystnie na współżycie społeczne w grupie. Dlatego współzawodnictwo wymaga odpowiedniej kontroli wychowawczej, przeciwdziałania pojawiającym się u uczniów postaw zarozumialstwa, lekceważenia kolegów z mniejszymi zdolnościami, a organizowaniu np. pomocy koleżeńskiej czy samopomocy dla uczniów z trudnościami w nauce. Dziecko, przychodząc do szkoły ma swoje upodobania, zamiłowania, postawy i uprzedzenia. Wpływają one na nawiązywane kontakty. Stosunki społeczne danego ucznia w klasie mogą być oparte na wzajemnej życzliwości i współpracy lub na wzajemnym lekceważeniu i niechęci. W każdej klasie są uczniowie popularni, lubiani, uznawani przez zespół oraz nie lubiani, lekceważeni, odrzuceni. Krytyczna opinia zespołu klasowego może wpływać korzystnie na zachowanie się jego członków np. dziecko będzie się starało zmienić swój lekceważący stosunek do nauki, swoje złe zachowanie, ale też pod wpływem krytyki może podjąć działanie szkodliwe dla samego siebie lub innych (zaniedbywanie obowiązków szkolnych, powodowanie konfliktów w grupie).
Podczas tworzenia się stosunków społecznych w klasie szkolnej może wystąpić jej polaryzacja polegająca na tworzeniu się małych zespołów wspólnie wykonujących zadania na lekcji, przygotowujących zadania domowe, spędzających wspólnie czas wolny itp. Zespoły te tworzą się spontanicznie. Między grupami nieformalnymi istniejącymi w tej samej klasie może wytworzyć się stosunek współdziałania, życzliwości, tolerancji dla odmiennych zainteresowań i postaw członków innych grup. Mogą też powstać między nimi konflikty i antagonizmy spowodowane izolowaniem się członków jednej grupy, lekceważącym stosunkiem do innych grup, wzajemnymi uprzedzeniami, które manifestowane są słowami, a nieraz agresją fizyczną. Przeciwdziałanie nieprawidłowej polaryzacji umożliwia zintegrowanie klasy szkolnej, która stanie się dzięki temu zwartym zespołem o prawidłowo ukształtowanych stosunkach społecznych, zdolnym do współdziałania i współpracy. W wyniku integracji następuje identyfikacja z grupą. Przejawia się ona w poczuciu przynależności do klasy, współodpowiedzialności za kolegów.
W środowisku szkolnym centralną rolę odgrywa nauczyciel – to on kieruje rozwojem umysłowym i społecznym uczniów oraz realizuje związane z tym cele wychowawcze. Większy wpływ ma on na dzieci w klasach młodszych, gdzie prowadzi wszystkie zajęcia w klasie – to on dysponuje wiedzą, wydaje polecenia, zakazy, nakazy i egzekwuje ich wykonanie. W klasach starszych, pomimo że uczniowie mają kontakty z licznymi nauczycielami, coraz większą rolę zaczynają odgrywać procesy samorozwoju i samowychowania, udział w różnych organizacjach, to nauczyciel ma nadal wpływ na rozwój psychospołeczny młodzieży.
Nauczyciel wykonujący prawidłowo zadania wynikające z jego roli społecznej powinien posiadać niezbędne umiejętności dydaktyczne, na które składa się bogata wiedza, umiejętność przekazywania jej uczniom i rozbudzanie ich zainteresowań. Jedną z pozytywnych cech osobowości nauczyciela jest życzliwa postawa wobec uczniów. Dostawcza ona modeli prospołecznego zachowania się, sprzyja zaspokajaniu potrzeb ucznia, wpływa na wytworzenie się atmosfery współdziałania i współpracy. Gdy uczniowie zaczynają zachowywać się niepoprawnie, nie wywiązują się z obowiązków jakie mają do wypełnienia, nauczyciel przestaje się często odnosić do nich życzliwie: wykazuje nadmierną surowość, przestaje panować nad własnymi emocjami co wpływa niekorzystnie na atmosferę współżycia w klasie. Pozytywny wpływ wychowawczy ma sprawiedliwe postępowanie nauczyciela. Chodzi tu o obiektywne, należycie uzasadnione oceny, nie faworyzowanie uczniów z różnych często prywatnych powodów. W przeciwnym razie pozostali uczniowie będą czuć się pokrzywdzeni i odnosić się niechętnie do uprzywilejowanych kolegów, co spowoduje osłabienie i zanik więzi grupowej.
Kształtowaniu prawidłowych stosunków społecznych w zespole klasowym sprzyja demokratyczny styl kierowania nim przez nauczyciela, który nie narzuca uczniom zakazów i nakazów, lecz uzasadnia je, wyjaśnia ich cel i znaczenie, a ważne jego decyzje są konsultowane z zespołem uczniowskim. W klasach szkolnych kierowanych demokratycznie uczniowie wykazują większą aktywność, samodzielność, kształtują się tam prawidłowe stosunki społeczne między uczniami, którzy są życzliwi, chętni do pomocy. Przeciwieństwem demokratycznego stylu kierowania jest autokratyczne (despotyczny). Przejawia się on zaprowadzeniem surowej dyscypliny popartej karami. Nauczyciel zarzuca uczniom zadania do wykonania, stara się kształtować u nich określone postawy, opinie i przekonania nie tolerując sprzeciwu i wyrażania własnych, samodzielnych sądów. Autokratyczny styl oddziałuje hamująco na aktywność i inicjatywę uczniów, przez co u uczniów wytwarza się nieżyczliwa postawa wobec nauczyciela, niechęć do wykonywania zalecanych zadań. Sprzyja to tworzeniu się wzajemnej podejrzliwości, niechęci, wrogości, agresji, przeciw nauczycielowi, kolegom, rzeczom.
Po przeanalizowaniu opisanych czynników wychowawczych trudno jest dać odpowiedź, który z nich jest najważniejszy dla rozwoju i uczenia się dziecka. Nie ma bowiem takiego czynnika od którego wyłącznie zależałyby wyniki nauki. Uważam, że wszystkie są ważne i nie ma wśród nich mniej czy bardziej ważnych. Ponadto są one od siebie wzajemnie zależne.
Literatura:

1. Skorny Z. Psychologia wychowawcza dla nauczycieli, Warszawa 1992
2. Tyszkowa M. Czynniki determinujące pracę szkolną dziecka, Warszawa 1964
3. Putkiewicz Z. Uczenie się i nauczanie, Warszawa 1973
4. Green R. D. Psychologia w szkole, Warszawa 1974

Opracowała: Magdalena Kasperkowicz
Nauczycielka nauczania zintegrowanego w ZSP w Posadzie Górnej
Szkoła Filialna w Rymanowie Zdroju

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie