www.szkolnictwo.pl

Autor i realizator programu:


mgr Agnieszka Klekowicka
nauczyciel matematyki i informatyki



Charakterystyka programu

Program zajęć „ Wiedza w praktyce” jest ukierunkowany na kształcenie umiejętności objętych standardami wymagań, określonych w Rozporządzeniu MEN z dnia 10 .08.2001r. Treści kształcenia są zgodne z programem nauczania „Matematyka wokół nas” H. Rasiowej i E. Rosłon, dopuszczonym do użytku przez MEN pod numerem DKW-4014-36/99 i związane są z danym działem programowym.
Program zajęć, poprzez przykładowe sytuacje dydaktyczne, umożliwia czynnościowe nauczanie matematyki, które powinno wyzwalać aktywność nauczyciela i ucznia. Proponowane sposoby realizacji programu umożliwiają kształtować człowieka:
- twórczego o zdolnościach precyzyjnego i logicznego myślenia,
- aktywnego i samodzielnego w działaniach, który potrafi praktycznie zastosować wiedzę matematyczną w życiu codziennym,
- posiadającego umiejętność zbierania, porządkowania danych i informacji w celu sprawnej organizacji pracy.
Podstawą programu jest korelacja przedmiotowa oraz jego luźna kompozycja i funkcjonalność. Integracja polega na wieloprzedmiotowym spojrzeniu na pewne zagadnienia, zestawianiu treści i ułatwieniu sposobu ich przepływu. Stawianie uczniów przed problemem jest nauczaniem problemowym i aktywizującym, które zapobiega mechanicznemu przyswajaniu wiedzy. Luźniejsza kompozycja pozwala na wiele wariantów rozwiązań w zakresie doboru treści, organizacji zajęć i tempa pracy. Funkcjonalność programu polega na tym, że wiedza ( nie przeładowana informacjami encyklopedycznymi) nie jest przyswajana werbalnie. Wykorzystywane zagadnienia są bliskie dzieciom i mogą być zaprezentowane w sposób dla nich przyjazny, stwarzają szansę polubienia matematyki.

Cele edukacyjne i wychowawcze zajęć

Cel główny:
Przygotowanie uczniów do sprawdzianu kompetencji po klasie szóstej.

Cele edukacyjne:
· utrwalenie wiedzy i umiejętności zdobytych na lekcjach matematyki,
· stosowanie przyswojonej wiedzy w praktyce,
· poznawanie różnych zastosowań matematyki w życiu codziennym.
· wykazanie powiązań między poszczególnymi działami matematyki i innymi przedmiotami nauczania,
· rozwiązywanie problemów w sposób twórczy,
· rozwijanie osobistych zainteresowań i dociekliwości poznawczej,
· nabycie umiejętności samodzielnego zdobywania wiedzy poprzez korzystanie z różnych źródeł informacji,
· kształcenie różnych metod dojścia do rozwiązania problemu,
· dobieranie odpowiednich środków i narzędzi do wykonania zadania,
· zachęcanie do poszukiwań i niekonwencjonalnych rozwiązań,
· trenowanie umiejętności rozwiązywania testów i sprawdzianów kompetencji ( gospodarowanie czasem, strategia wyboru poprawnej odpowiedzi, zapis rozwiązania zadania).

Cele wychowawcze:
· kształtowanie:
- umiejętności pracy w zespole i wzajemnej pomocy,
- poczucia wspólnej odpowiedzialności i satysfakcji z wykonanej pracy,
- argumentacji i obrony swojego stanowiska,
- wytrwałości w dążeniu do osiągania sukcesu,
- estetyki wykonywanej pracy.

Procedury osiągania celów

Nauczanie matematyki na zajęciach pozalekcyjnych musi być na tyle ciekawe, aby zachęciło ucznia do ciągłego w nich uczestnictwa. Pewne jest, że każde dziecko lub cos robić, ale ta działalność musi wpływać pozytywnie na poczucie własnej wartości i sensu. I tu zaczyna się odpowiedzialna rola nauczyciela, który przez odpowiedni dobór metod aktywizujących, stymuluje aktywność poznawczą ucznia i inspiruje go do poszukiwania rozwiązań problemów. Nauczyciel powinien organizować proces dydaktyczny tak, by pobudzić uczucia zaciekawienia i radości z odkrywania nowych zjawisk. Najprostszym tego sposobem jest odwołanie się do przeżyć dzieci np.: do wydarzeń na wycieczce, w życiu rodzinnym, społecznym, także do wydarzeń inspirowanych filmem, muzyką czy obserwacją.
Wykorzystywane metody to:
- twórcze rozwiązywanie problemów ( „burza mózgów”),
- drama (odgrywanie ról),
- projekt (praca długoterminowa)
- ćwiczenia praktyczne (mierzenie, klejenie, malowanie, obliczanie),
- praca z tekstem,
- zajęcia w terenie,
- gry dydaktyczne.
W czasie zajęć stosujemy wszystkie z możliwych form pracy. Jednak większość zastosowanych metod powoduje, że najczęstszą formą pracy będzie praca w grupach dwu i wieloosobowych.


Środki dydaktyczne

Aby uczniowie chętnie uczestniczyli w zajęciach pozalekcyjnych ważne jest przygotowanie potrzebnych pomocy, rekwizytów i przyborów, które muszą znajdować się w zasięgu ręki nauczyciela i uczniów. Często pomoce te przygotowywane będą przez samych uczniów.
Książki:
· Rasiowa H., Rosłon E., „ Matematyka wokół nas” – podręczniki do matematyki, WSiP. Warszawa 2004.
· Lewicka H., Jędrasik E., „ Matematyka wokół nas” – sprawdziany dla uczniów szkół podstawowych, WSiP, Warszawa 2002.
· Świst M, Zielińska B., „Sprawdzian po szkole podstawowej, matematyka”, Oficyna Edukacyjna. Krzysztof Pazdro, Warszawa 2003.
· Karolak T., „Praktyczne zadania z matematyki”, wyd. „Skrypt” Warszawa 2004,
· Grochala I., Ostrówka B., „Bez korepetycji. 13 testów matematyczno-przyrodniczych. Szkoła podstawowa”, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2004.
Inne pomoce:
· Drukowane źródła informacji: albumy, przewodniki turystyczne, foldery, prasa, etykiety opakowań produktów spożywczych i przemysłowych, rozkłady jazdy środków lokomocji, przepisy kulinarne, instrukcje obsługi urządzeń itp.,
· Elektroniczne źródła informacji: internet, programy komputerowe,
· Własnoręcznie wykonane przez uczniów plansze, wykresy, foldery, diagramy itp.,
· Blankiety przekazów pocztowych i czeków bankowych,
· Karty pracy ucznia,
· Materiały biurowe,
· Przyrządy geometryczne, modele brył (kartonowe opakowania).


Treści kształcenia i sposoby ich realizacji
Klasa V – 36 godzin.

Temat zajęć	Treści matematyczne	Sposób realizacji	Liczba godzin
Zabawy cyframi	Własności działań na liczbach naturalnych.	Gry i zabawy w zespołach: znajdowanie brakujących cyfr w różnych działaniach, liczb na podstawie podanych różnych własności cyfr, szukanie haseł literowych na podstawie wykonanych zgodnie z kolejnością działań. Wykorzystanie kart pracy ucznia.	1
Urzędy w mojej okolicy: poczta, bank.	Zapisywanie liczb wielocyfrowych w systemie dziesiątkowym.	Wypełnianie przekazów pocztowych, czeków bankowych – przekazujemy „grosik” na cel charytatywny. Wycieczka do banku lub na pocztę.	1
Historia naszego regionu.	Rzymski system zapisywania liczb Oś czasu.	Zebranie dat związanych z historią okolicy z jej zabytkami. Zapisywanie ich za pomocą cyfr rzymskich. Określanie wieku danego zdarzenia. Wykonanie planszy z osią czasu dla tych zdarzeń.	1
Przygotowanie przyjęcia urodzinowego.	Działania na liczbach nat. Porównywanie ilościowe i ilorazowe. Szacowanie wyniku działania.	Elementy dramy z podziałem na role dla poszczególnych grup. Zbieranie danych na temat cen, Tworzenie „własnych” sklepów. Przygotowanie planu zakupów, porównywanie ofert sklepów. Obliczanie i szacowanie ile razy taniej, o ile drożej itp. Dokonywanie zakupów. Prowadzenie tygodniowych wydatków na utrzymanie rodziny.	2
„Wymowa” liczb. Loteria fantowa.	Interpretowanie danych liczbowych. Wybór sposobu ilustracji danych. Źródła informacji. Cechy podzielności liczb.	Przygotowanie notatki z ilustracją graficzną na planszy. Wykorzystanie tematów: a)Święto Niepodległości- Wojna, straty w ludziach, b) Światowy Dzień bez Papierosa – Liczba palących, na jakie najczęściej choroby zapadają palacze?, Sprzątanie Świata – skażenie środowiska, najbardziej zagrożone tereny oraz gatunki roślin i zwierząt. Wybór odpowiednich źródeł informacji. Przedstawienie danych w sposób najbardziej przemawiający do odbiorcy. Praca z komputerem- arkusz kalkulacyjny. Wykonanie losów na loterię fantową związku z akcją WOŚP. – praca z komputerem. Określanie różnych zasad loterii, np. wygrywają losy, których numery dzielą się przez 9, 5 itp. Analiza stopnia opłacalności danej zasady.	2 1
Pomagamy Św. Mikołajowi.	Skala. Podzielność liczb. NWW i NWD.	Obliczanie rzeczywistej odległości do Laponii na podstawie podanej na mapie skali. Obliczanie ilości możliwie jak największej liczby równych paczek z podanej ilości produktów.	1
Chaos informacji.	Kolejność wykonywania działań. Rozwiązywanie zadań tekstowych.	Praca nad tekstem zadania. Ustalanie wielkości danych i szukanych. Rozwiązywanie zadań, w których jest zbyt dużo lub zbyt mało danych. Poprawa redakcyjna zadania. Różna tematyka zadań.	1
Trening biegłości testowej.	Utrwalenie ćwiczonych umiejętności – liczby naturalne.	Poznanie budowy różnych rodzajów testów. Zasady konstruowania odpowiedzi. Ćwiczenie z podziałem na grupy rozwiązywania tego samego testu różnymi metodami. Dzielenie się doświadczeniami. Samodzielne rozwiązywanie testu. Omówienie wyników.	2
Skąd wziął się 1m?	Jednostki długości i ich zamiana. Szacowanie i mierzenie odległości .	Wykonanie „modelów”– odcinków o długości 1cm, 1dm, 1m. Szacowanie długości boków zeszytu, ławki, tablicy, sali, korytarza szkolnego, odległości szkoły od szosy czy kościoła.. Dokonywanie dokładnych pomiarów za pomocą przyrządów i taśmy mierniczej. Zamiana jednostek za pomocą „modeli” oraz dokładnych obliczeń.	2
Wśród gąszczu ulic.	Położenie prostych na płaszczyźnie. Proste prostopadłe i równoległe. Skala. Mierzenie kątów.	Porównywanie planów miast polskich i amerykańskich pod względem położenia ulic. Obliczanie rzeczywistych odległości. Rysowanie planu miasta zgodnie z wytycznymi dotyczącymi ilości ulic, ich wzajemnego położenia, odległości między odpowiednimi budynkami itp. Naniesienie legendy. Dbałość o estetykę wykonania.	2
Mozaikowa posadzka.	Własności wielokątów i ich kreślenie. Wielokąty foremne.	Znajdowanie i omówienie przykładów stosowania wielokątów w sztuce zdobniczej, przykładów pałacowych posadzek oraz tych ze współczesnych folderów. Rysowanie, ciekawych projektów posadzek składających się z wielokątów.	1
Projektujemy wzory tkanin.	Symetria osiowa poznanych figur i wielokątów.	Zebranie symetrii osiowej w przyrodzie oraz w wytworach człowieka. Wykonywanie figur symetrycznych poprzez złożenia wzdłuż prostej kartki papieru, odbicia kleksów. Zaprojektowanie tkaniny mającej jedną lub kilka lub więcej osi symetrii. (Wycinanka z kolorowego papieru).	1
Wycieczka szlakiem F. Chopina.	Działania na ułamkach zwykłych i dziesiętnych. Obliczenia dotyczące czasu, długości pieniędzy.	Projekt – organizujemy szkolną wycieczkę śladami patrona szkoły. Praca długoterminowa (1mc). Przedstawienie zasad pracy oraz prezentacji projektu. Wykorzystanie wszystkich możliwych źródeł informacji oraz sposobów prezentacji ( plakat, folder, album, przewodnik, prezentacja multimedialna). Przedstawienie kosztorysu wycieczki, długości i czasu trwania poszczególnych etapów trasy. Konsultacje z nauczycielem podczas zajęć i w czasie przerw. Prezentacja projektów.	3
Skład procentowy różnych produktów.	Odczytywanie procentów i ich interpretacja. Obliczanie liczby danego jej procentu.	Zebranie bardzo szerokiej gamy opakowań po produktach spożywczych i przemysłowych. Odczytywanie składu poszczególnych składników, np. z metki ubrania zawartości wełny czy z zawartości tłuszczu w mleku. Obliczanie ilości tych składników.	1
Odżywiamy się zdrowo.	Obliczanie procentu danej liczby i liczby z danego jej procentu.	Obliczanie ilości tłuszczu, węglowodanów, witamin, białka i soli mineralnych w produktach na podstawie podanego składu procentowego różnych produktów żywnościowych. Wykorzystanie przepisów kulinarnych. Tworzenie dziennego jadłospisu zgodnie z zasadami zdrowego żywienia. Obliczanie zawartości poszczególnych składników danej potrawy oraz jej kaloryczności.	2
Upodobania uczniów.	Zbieranie i porządkowanie danych. Przedstawianie wyników w procentach. Diagramy procentowe.	Tworzenie ankiety na temat różnych zainteresowań uczniów, ich uczestnictwa w zajęciach pozalekcyjnych i jej przeprowadzenie. Przedstawienie wyników na diagramach procentowych: prostokątnych, słupkowych i kołowych. Prezentacja na gazetce Samorządu Uczniowskiego.	2
Wokół liczb ujemnych.	Liczby całkowite – ilustracja na osi liczbowej. Porównywania liczb. Wartość bezwzględna.	Rozwiązywanie zadań – problemów dotyczących a) wydatków (pożyczka, zadłużenie, debet konta), b) temperatury, c)wysokości względnej i bezwzględnej wzniesień i szczytów. Korzystanie z folderów bankowych, atlasów geograficznych, prognoz pogody z różnych mediów.	1
Przygotowania do wiosny w moim środowisku.	Obliczanie obwodów wielokątów na podstawie skali.	Praca na szkolnej rabacie kwiatowej. Mierzenie długości rabaty. Obliczenie ilości siatki potrzebnej na ogrodzenie działki, ilości krzewów lub drzewek potrzebnych do obsadzenia boiska szkolnego. Wykonywanie planu rabaty, działki w skali. Obliczanie obwodu wielokąta na planie i w rzeczywistości na podstawie skali.	2
Czy matematyka jest w moim domu?	Obliczanie pól figur płaskich. Jednostki pola.	Planowanie remontu mieszkania, klasy: malowanie, tapetowanie ścian, kładzenie glazury, wykładziny, czyszczenie dywanów. Obliczanie powierzchni ścian, podłóg itp. Obliczanie powierzchni klasy, mieszkania.	1
„Gruntowny” pomiar gruntów.	Zamiana jednostek powierzchni.	Narysowanie na boisku szkolnym 1m2 i 1a. Próba określenia rozmiaru 1ha. Porównywanie tych jednostek. Obliczenie ilości nawozu lub ilości zboża potrzebnego do obsiania danej powierzchni. Korzystanie z wiedzy rodziców, dziadków.	1
Prezent dla mamy.	Obliczanie powierzchni prostopadłościanu.	Zgromadzenie prostopadłościennych tekturowych pudełek w celu przygotowania opakowania prezentu dla mamy. Obliczanie ilości papieru potrzebnego do opakowania danego pudełka. Ozdobienie prezentu.	1
Zakładamy akwarium.	Obliczanie objętości prostopadłościanu i graniastosłupa prostego. Jednostki objętości i ich zamiana.	Obliczanie objętości akwarium. Określenie tego, które z akwarium ma większą objętość: to, które m 2 razy większą podstawę i tę samą wysokość, czy to, które ma tę samą podstawę i 2 razy większą wysokość. Szacowanie objętości akwarium w klasie. Napełnienie go wodą. Sprawdzenie, czy ilość wlanej wody miarą litrową zgadza się obliczoną objętością akwarium.	2
Jak to obliczyć? – sprawdzamy swoje umiejętności.	Zastosowanie wiedzy w sytuacjach praktycznych – sprawdzian.	Rozwiązanie sprawdzianu przygotowanego na wzór sprawdzianów przeprowadzanych po klasie szóstej. Wspólna analiza wyników i wyciągnięcie wniosków do dalszej „pracy” jak lepiej „poznać” matematykę.	2

Przewidywane osiągnięcia uczniów

W wyniku realizacji programu uczeń:

• Odczytuje dane empiryczne z tekstu źródłowego, tabeli, mapy, planu, diagramu,
  
• Zdobywa potrzebne informacje z różnych źródeł,
  
• Posługuje się skalą,
  
• Wyraża dane w postaci tabeli, diagramu, prostego schematu dbając o estetykę zapisu,
  
• Wykorzystuje cechy i własności liczb naturalnych w sytuacjach praktycznych,
  
• Rozwiązuje praktyczne zadania i problemy dotyczące obliczania czasu, długości, powierzchni, wagi, czasu, pieniędzy – wykorzystując umiejętność działania na ułamkach zwykłych i dziesiętnych,
  
• Posługuje się jednostkami miar,
  
• Wykonuje proste obliczenia procentowe,
  
• Ustala sposób rozwiązania zadania oraz sposób jego prezentacji,
  
• Analizuje otrzymane wyniki porównując je z własnym doświadczeniem i z warunkami zadania,
  
• Wybiera odpowiednie przyrządy służące do obserwacji i pomiaru,
  
• Potrafi współpracować w zespole,
  
• Poszukuje różnych metod rozwiązań zadania,
  
• Wyraża własne opinie i próbuje je uzasadnić, używa odpowiednich argumentów.
  

Metody oceniania ucznia

Podczas pracy z uczniem ważne jest stymulowanie zainteresowań tak, by poszły one we właściwym kierunku. Ze względu na to, że zajęcia koła są zajęciami nadobowiązkowymi, ocenianie w formie ocen nie istnieje.
Ocena pracy i osiągnięć ucznia powinna mobilizować go do zdobywania wiedzy i kształtowania umiejętności, dawać radość i satysfakcję. Dlatego powinna wykazywać mocne strony ucznia i pełnić rolę wyłącznie wspierającą. Proponuje się zatem:

• ocenę słowną z motywacją,
  
• wspólną analizę wykonanej pracy,
  
• wspólne wyciąganie wniosków,
  
• pochwałę samodzielności, oryginalności i pomysłowości,
  
• pochwałę dobrej współpracy w grupie.
  

Ewaluacja programu
Ewaluacja programu polegać będzie na:
- przeprowadzeniu ankiet skierowanych do uczniów biorących udział w zajęciach,
- sprawdzanie zadań domowych adekwatnych do ćwiczonych na zajęciach umiejętności,
- przeprowadzaniu okresowych sprawdzianów umiejętności,
- wynikach sprawdzianu po szkole podstawowej,
- prezentacji umiejętności i prac uczniów na forum klasy, szkoły.
- własnych wnioskach prowadzącego zajęcia.
Wnioski wypływające z ewaluacji dotyczącej realizacji programu w pierwszym roku zostaną wykorzystane do ewentualnych zmian w latach następnych.
Uwagi o realizacji programu

Program „Wiedza w praktyce” przeznaczony jest do realizacji w klasie V szkoły podstawowej w formie zajęć pozalekcyjnych, w wymiarze 1 godz. tygodniowo( z możliwością kontynuacji w klasie VI).
Realizacja programu jest ściśle uzależniona od tempa realizacji programu nauczania „Matematyka wokół nas” na lekcjach matematyki. Mając na względzie różne potrzeby i umiejętności uczniów, nauczyciel może jednak swobodnie wybierać dany temat zajęć, lub dokonywać pewnych korekt. Należy uwzględnić przemienną realizację zagadnień z algebry i geometrii.
Zajęcia skierowane są na samodzielną pracę uczniów podczas ćwiczeń praktycznych i rozwiązywaniu problemów. Uczeń wdrażany jest do osobistej aktywności, np. wyszukiwania informacji z dostępnych źródeł, selekcji, prezentacji i samodzielnego wnioskowania.
Szczególną cechą programu jest osiąganie wszelkich umiejętności poprzez praktyczne zastosowanie wiedzy matematycznej w autentycznych sytuacjach życiowych.


Autorka programu: Agnieszka Klekowicka, nauczyciel matematyki i informatyki w Szkole Podstawowej w Brochowie