„Uczenie metodą projektów” to książka, która ukazała się na rynku wydawniczym w 2002 roku nakładem Wydawnictwa Szkolnego i Pedagogicznego.
Jest to praca zbiorowa pod redakcją Bogusławy Gołębniak. Już sam tytuł wprowadza w krąg zagadnień, związanych z popularną w ostatnich latach metodą pracy dydaktycznej. Prawdopodobnie intencją autorek było promowanie tej metody nauczania, wskazanie jej wyższości nad innymi sposobami aktywizowania uczniów.
Książka przeznaczona jest głównie dla nauczycieli szkół podstawowych, ale zarówno nauczyciele akademiccy, jak i nauczyciele szkół ponadgimnazjalnych mogą w niej znaleźć cenne wskazówki dydaktyczne. W dość przystępnej i uporządkowanej graficznie i logicznie formie autorki zaproponowały aktywnemu i twórczemu dydaktykowi pracę metodą projektów, nie rezygnując z ewolucyjnego ujęcia problemu edukacji nauczycieli, któremu poświęciły pierwszy rozdział książki.
„Refleksyjny nauczyciel w zmieniającej się szkole” to część pierwsza rozważań nad koncepcją refleksyjnej praktyki, jak podkreślają autorki: „podejścia, które trudno uznać dziś za awangardowe.” W tym rozdziale na plan pierwszy wysuwają się problemy związane z edukacją wstępną nauczycieli. Owe problemy to głównie dominacja nauczania frontalnego, „respekt przez dyktat” w kontaktach uczeń - mistrz, brak dialogu, ograniczenie autonomii studenta przez system oceniania oraz niedoskonałość praktyk szkolnych, które są - zdaniem autorek - kształceniem „zamkniętych” umiejętności. Droga do refleksyjnego nauczania to złożony proces nabywania określonych kompetencji, dostosowania się do warunków ekonomicznych, społecznych i kulturowych oraz dostrzeżenie interaktywnego związku między teorią a praktyką. Realizacji tych założeń sprzyja teoria dynamizacji oświaty i wyeksponowanie relacyjnego aspektu funkcjonowania szkoły jako placówki świadczącej określone usługi oraz zmiana kryteriów oceniania uczniów i nauczycieli.
Kolejny rozdział – „Projektowanie jako opracowywanie programu” – to przede wszystkim przewodnik po projektowaniu. Nauczyciel, który nigdy nie pracował metodą projektu, w tej części książki znajdzie niezbędne informacje o pracy tą metodą. Krok po kroku prześledzi powstawanie projektu, pozna modele nauczania preferowane w metodzie projektów i cechy dobrego projektu. W tym rozdziale można także znaleźć praktyczne wskazówki, dotyczące tworzenia portfolio, czyli szczególnego rejestru uczniowskich dokonań, techniki bardzo pomocnej w ocenianiu ciągłym. Rozważania zamyka trzynaście praktycznych i lapidarnie sformułowanych wskazówek dla nauczyciela.
Część trzecia książki to przykłady autorskich projektów edukacyjnych, z których większość związana jest z edukacją wczesnoszkolną. Rozdział otwiera teoretyczny zarys konstruktywistycznej koncepcji uczenia się, w dalszej części rozważań omówiona została edukacja poprzezprzedmiotowa, edukacja kooperacyjna i integracja jako gwarant powodzenia metody projektu.
Konkretne przykłady rozwiązań metodycznych rozpoczyna projekt Kamili Swarowskiej „Czarodziej – cudotwórca – twórca”. Najsłabszym ogniwem tego projektu jest propozycja poleceń pomocniczych do pracy z tekstem M. Strzałkowskiej pt. „Muszka” (zadanie nr 5). Każde z proponowanych poleceń można zamienić na pytanie, np. „O czym myślałeś, słuchając wiersza?” albo „Jaki wniosek można wyciągnąć po przeczytaniu tekstu?”. Nauczyciel zauroczony algorytmem pytanie – odpowiedź nie wyzwala kreatywności uczniów. Młodsze dzieci nie „ogarniają” całego tekstu, najczęściej zapamiętują początek i koniec, więc formułowanie hipotezy interpretacyjnej sprawia im ogromny problem. Także konsultowanie wniosków w trakcie burzy mózgów może przynieść kolejne problemy, bowiem nadmiar hipotez przeszkadza w ich ocenie i może prowadzić do bałaganu myślowego, hipotezy nie są łatwe do weryfikacji. Autorka nie podzieliła się wrażeniami z realizacji tego zadania, więc można domniemywać, że powyższe rozważania są czysto teoretyczne.
Kolejne propozycje metodyczne zawarte w tym rozdziale dotyczą różnych sfer działalności uczniów klas młodszych i różnych dziedzin wiedzy. Większość projektów realizowana była w klasach II szkoły podstawowej. Na szczególną uwagę zasługuje propozycja Anny Wiciak – „Potrafimy oceniać się sami”. Projekt ten jest odpowiedzią na potrzeby współczesnej edukacji, w której najważniejszy powinien być dialog nauczyciel – uczeń oraz traktowanie dziecka jak pełnoprawnego partnera w dyskusji.
Wśród projektów przeznaczonych dla klas starszych szkoły podstawowej można znaleźć propozycję realizacji motywu drogi (klasa V), projekt „W poszukiwaniu naszych korzeni” (klasa V), projekt „Święty Wojciech - prawda i legenda" (klasa V), „Barwy polskiej Wielkanocy” (projekt przygotowany dla dziewcząt z domu opiekuńczo wychowawczego). W ostatniej części tego rozdziału znajduje się propozycja projektu adresowanego do uczniów gimnazjów – „Zagrożenia cywilizacyjne środowiska naturalnego Warty”. Rozdział zamyka propozycja cyklu zajęć w klasie trzeciej liceum ogólnokształcącego (po reformie w klasie drugiej), pt. „Niewidzialny świat”.
Zakończenie opatrzone tytułem „Refleksja nad refleksją prezentowaną w projektach” to podsumowanie podsumowań autorek zaprezentowanych projektów edukacyjnych. W owych wnioskach autorka dostrzegła eksplozję radości i zdziwienie, które dziwić nie powinno.
Zamiłowanie Bogusławy Gołębniak do zabawy lingwistycznej służy wyrażeniu opinii na temat nauczycielskich peanów na cześć metody projektu. Autorka dostrzega bowiem pewne niedoskonałości zapisanej refleksji, a mianowicie zdziwienie nauczycielek, które nie powinno się pojawić, bowiem świadczy ono o nieumiejętności dokładnego określenia przewidywanych rezultatów pracy oraz schematyczne kończenie cyklu zajęć plakatem. Dostrzeżenie słabszych stron projektów winno prowadzić do zaangażowanej i wnikliwej eksploracji, ponieważ sam zachwyt i promowanie metod aktywnych nie wystarczą, by stworzyć prawdziwie wartościową propozycję dydaktyczną.
„Uczenie metodą projektów” to książka szczególnie cenna dla nauczycieli klas młodszych, ponieważ większość proponowanych w niej rozwiązań metodycznych związana jest z edukacją wczesnoszkolną. Jednakże wiedza teoretyczna może być pomocna w określeniu celów działań dydaktycznych na każdym szczeblu edukacji. Metoda projektu nie jest bowiem przypisana szkole podstawowej. Projekt cieszy się popularnością wśród twórczych nauczycieli przede wszystkim jako metoda sprawdzania osiągnięć uczniów. Jeśli o wartości książki może świadczyć jej przydatność, to „Uczenie metodą projektów" może być metodyczną perełką dla tych dydaktyków, którzy rutynie w szkole podstawowej, gimnazjalnej, średniej i wyższej mówią „nie”, dla wszystkich tych, którzy dbają o wszechstronny rozwój dziecka i młodego człowieka. Tym ją polecam.
Jolanta Kantypowicz
Samorządowa Szkoła Podstawowa - Gościcino |
