Rozwijanie zainteresowań czytelniczych„ Praca z lekturą w klasach I- III ”
Bardzo istotny wpływ na rozwój osobowości dziecka w młodszym wieku szkolnym ma stały kontakt z książką. Książka spełnia w życiu wiele funkcji, a zwłaszcza: poznawczą, wychowawczą i estetyczną. Toteż doniosłe znaczenie ma kształtowanie i rozwijanie zainteresowań czytelniczych uczniów nauczania zintegrowanego poprzez właściwe wprowadzenie i opracowanie lektur.
Praca z lekturą powinna mieć zawsze na względzie:
- wykorzystywanie treści poznawczych i wychowawczych do realizacji
celów kształcenia zawartych w programie nauczania początkowego,
- propagowanie czytelnictwa, aktywności czytelniczej i kultury czytelniczej
poprzez stosowanie różnorodnych i interesujących form pracy z lekturą.
Program nauczania wyraźnie określa sposoby zapoznania uczniów z wybranymi pozycjami lektur, uwzględniając:
-
głośne czytanie lektur przez nauczyciela,
-
czytanie książek przez uczniów w klasie pod kierunkiem nauczyciela,
-
samodzielne czytanie książek przez uczniów w domu.
Głośne czytanie przez nauczyciela musi być wzorowe w zakresie interpretacji tekstu, jak również stosowania odpowiednich środków wyrazu i elementów techniki żywego słowa. Takie czytanie pozwala dzieciom lepiej zrozumieć i głębiej przeżyć treść utworu. Nauczyciel czytając głośno z właściwym tempem, akcentem, intonacją, zmieniając siłę i ton głosu, robiąc pauzy gramatyczne i logiczne, daje uczniom przykład właściwej interpretacji tekstu lektury i sprawia, że dziecko przeżywa ją silniej niż gdyby czytało samo. Wzorowe czytanie książki przez nauczyciela ma jeszcze jeden ważny walor – jest czynnikiem dyscyplinującym klasę oraz stanowi przykład czytania dla uczniów.
Bardzo ważne dla doskonalenia techniki czytania i kształcenia umiejętności czytania ze zrozumieniem jest czytanie książek lub ich fragmentów przez ucznia pod kierunkiem nauczyciela. Planując taką lekcję nauczyciel powinien podzielić tekst na urywki przeznaczone do cichego czytania / jako przygotowania do głośnego indywidualnego lub zbiorowego czytania oraz jako przygotowania do bezpośredniego opowiadania danego fragmentu /, głośnego czytania przez ucznia dobrze czytającego, czytania z podziałem na role. Ten sposób poznania utworów literackich sprzyja łączeniu czytania z różnymi rodzajami ćwiczeń w mówieniu i pisaniu, ułatwia bezpośrednie odwoływanie się do ilustracji, skłania dzieci do twórczej aktywności.
Samodzielne czytanie lektury uzależnione jest od umiejętności czytania przez uczniów, stopnia trudności i długości tekstu. Książki przeznaczone do indywidualnego czytania muszą być łatwe, ciekawe i ładnie ilustrowane. Ważne jest, by nauczyciel umiał uczniów zainteresować lekturą przed rozpoczęciem czytania i ściśle określił termin przeczytania utworu.
Praca z lekturą związana jest z realizacją prawie wszystkich ćwiczeń w mówieniu i pisaniu oraz ćwiczeń słownikowo – frazeologicznych przewidzianych w programie nauczania klas I – III. M. Patzerowa w książce
„ Lektura uczy, bawi, wychowuje” w pracy z przeczytaną lekturą wyróżnia:
-
swobodne wypowiedzi uczniów na temat wrażeń z przeczytanej książki,
-
omawianie treści utworu w celu zweryfikowania stopnia zrozumienia,
-
wysuwanie i omawianie najważniejszych zagadnień zawartych w utworze,
-
omawianie zagadnień wychowawczych,
-
pogłębianie rozumienia treści i problematyki utworu w celu wydobycia sensu moralnego i ustalenia myśli przewodniej,
-
określanie gatunku literackiego, formy wypowiedzi oraz stylu i języka utworu,
-
wykorzystywanie ilustracji.
Formy i rodzaje ćwiczeń w mówieniu i pisaniu uzależnione są od wieku uczniów, stopnia trudności oraz środków dydaktycznych, którymi nauczyciel dysponuje. Zawsze jednak w pierwszym etapie powinny występować swobodne wypowiedzi uczniów na temat wrażeń o przeczytanej książce, a nauczyciel może dyskretnie kierować tymi wypowiedziami
Sprawdzenie stopnia przyswojenia przez dzieci przeczytanej książki można przeprowadzić za pomocą różnych form wypowiedzi ustnych lub pisemnych. Ważne jest ustalenie kolejności zdarzeń, ich wzajemnych powiązań, wyodrębnienie wydarzeń przełomowych. Doskonałym sposobem utrwalania treści jest rozwiązywanie zagadek, krzyżówek, rebusów, a także inscenizowanie wybranych fragmentów utworu.
Najistotniejszą częścią pracy z tekstem literackim jest wysunięcie i omówienie zagadnień w nim zawartych. Najczęściej należą do nich:
-
opisy głównych postaci, połączone z oceną ich postępowania,
-
zagadnienia wychowawcze bezpośrednio związane z własnymi doświadczeniami i przeżyciami dzieci,
-
ustalenie myśli przewodniej,
-
walory stylistyczne i językowe utworu.
Właściwie we wszystkich książkach z lektury poruszane są problemy wychowawcze. Najczęściej wiążą się z oceną postępowania głównych postaci. Na podstawie tego, co one mówią i robią, uczniowie klas pierwszych oceniają je jako dobre lub złe. Dopiero w klasach drugich, a zwłaszcza trzecich, dzieci wyodrębniają cechy negatywne i pozytywne oraz dzielą je na wady i zalety.
Charakteryzowanie postaci w formie wypowiedzi ustnej i próby opisywania ich w formie wypowiedzi pisemnej należą do ćwiczeń, które mają ogromny wpływ na bogacenie słownictwa uczniów, skłaniają do stosowania wyrazów o znaczeniu bliskoznacznym lub przeciwnym, dobierania trafnych związków frazeologicznych, a także określania cech fizycznych, usposobienia oraz motywów postępowania bohaterów lektury. Dla uwypuklenia cech i przeprowadzenia trafnej oceny postępowania postaci stosuje się techniki teatralne, do ciekawych prac należy również komponowanie dalszych losów bohatera oraz plastyczne przedstawienie postaci i ciekawych zdarzeń z lektur.
Budzenie zamiłowań czytelniczych w warunkach nauki szkolnej w klasach niższych polega na takiej pracy z lekturą, żeby nauczyć dziecko czytania samodzielnego, autentyczności przeżywania, skłonić do własnej refleksji, zaktywizować psychikę dziecka, wprowadzając je w świat rzeczywistości literackiej. Należy, więc uwzględnić w pracy z lekturą twórcze działanie uczniów.
Improwizowanie tekstów lektury
Po przeczytaniu i rozmowie na temat danej lektury dzieci samodzielnie lub wspólnie z nauczycielem przygotowują improwizowaną inscenizację –zabawę, czyli przedstawiają wybrane fragmenty pozycji lekturowych. Improwizacja pozwala na twórcze wyrażanie myśli i własnych doświadczeń oraz na rozwijanie umiejętności reagowania przez dzieci na różnorodne i zmienne sytuacje.
Inscenizacje na podstawie lektury
Ułatwia ona integrację wszystkich zajęć i treści programowych różnych przedmiotów nauczania, a szczególnie artystycznych, co sprawia, że pełniejsze staje się wychowanie poprzez sztukę. Jest doskonałym ćwiczeniem o charakterze twórczym i ekspresyjnym. Daje możliwości wprowadzenia w sposób naturalny śpiewu, muzyki i szeroko pojętego ruchu jako tła ekspresji słownej. Inscenizację można przeprowadzić w trakcie czytania lektury lub po jej przeczytaniu, w zależności od tego, jaką funkcje ma ona pełnić.
Zabawy twórcze na podstawie lektury
Teksty lektur mogą być źródłem pomysłów do zabaw twórczych. Dzieci bawiąc się w mniejszych grupach kształcą i doskonalą swoją spostrzegawczość oraz twórczą wyobraźnię, a także nabywają sprawności w bardziej precyzyjnym
wyrażaniu myśli.
Opowiadania twórcze dotyczące lektury
Praca nad lekturą daje uczniom możliwość szerszej wymiany myśli, przedstawiania swoich poglądów na tematy poruszane w książce, czy dostrzegania i rozumienia motywów działania bohaterów. Uczy to dzieci nie tylko myśleć, ale i słuchać tego, jak widzą spawy inni. Opowiadania twórcze dają uczniom całkowitą swobodę w komponowaniu fabuły, rozwijaniu akcji,
ustalaniu ciągłości wydarzeń.
Swobodne teksty na podstawie lektury
Swobodny tekst jest szczególną formą ekspresji słownej umożliwiającą dzieciom własną, twórczą wypowiedź. Dziecko nie musi kierować się z góry ułożonym planem wypowiedzi, nie jest skrępowane obawą oceny negatywnej, bo w każdej swobodnej wypowiedzi, nauczyciel – przyjaciel dziecka dostrzeże jakieś wartości: językowe, stylu, ciekawą myśl, chociaż może być ona wypowiedziana nieporadnie.
Prowadzenie dzienniczków lektur
Są one atrakcyjną formą pracy z książkami lekturowymi. Dla nauczyciela mogą być pewną formą kontroli czytelnictwa uczniów, a dla samych dzieci pomocą w utrwalaniu wiadomości o przeczytanych książkach, ich autorach, ilustratorach, itp. Podczas sporządzania notatek następuje jakby bezpośredni kontakt z bohaterem, wyrabia się wrażliwość na piękno języka, przeżywa jeszcze raz przedstawione obrazy literackie. Sposoby prowadzenia dzienniczków zależą od inwencji nauczyciela i pomysłów samych dzieci.
SCENARIUSZ DO LEKTURY J. TUWIMA „WIERSZE DLA DZIECI” kl.2
grupa I - słoń
grupa II - lokomotywa
grupa III - murzynek
grupa IV - słowik
grupa V - pies
grupa VI - kot
UWAGA: W każdej grupie jest jeden element nie pasujący do całości, który będzie później wykorzystany
Grupowi zawieszają na tablicy zbędne puzzle każdej grupy, tworząc napis: JULIAN TUWIM.
Grupy otrzymują teksty pierwszych zwrotek sześciu wierszy J. Tuwima, z których wybierają jeden – ten, który pasuje do ułożonego uprzednio obrazka z puzzli czyli:
grupa I - „Słoń Trąbalski”
grupa II - „Lokomotywa”
grupa III - „Bambo”
grupa IV - „Spóźniony słowik”
grupa V - „Dżoncio”
grupa VI - „Kotek”
Dzieci wybierają dowolny instrument perkusyjny i wykorzystują go, prezentując kolegom własną interpretację wybranego wiersza J. Tuwima.
Poszczególne grupy układają treść zadania do podanego wzoru
z wykorzystaniem tematyki wierszy J. Tuwima:
grupa I - 4 · 3 =
grupa II - 18 6 =
grupa III - 71 – 12 =
grupa IV - 69 + 7 =
grupa V - x + 4 = 12
grupa VI - x – 6 = 18
Wybrany uczeń z każdej grupy przedstawia ułożoną treść zadania i rozwiązanie.
Dzieci naklejają na kartkę ułożony z puzzli obrazek, kolorują go, dopisują tytuł wiersza, imię i nazwisko autora.
Wspólne urządzanie wystawki.
SCENARIUSZ DO LEKTURY „O PSIE, KTÓRY JEŹDZIŁ KOLEJĄ” kl. 3
-
Kto jest autorem książki „O psie, który jeździł koleją”? Rozwiąż krótkie zadania matematyczne. W puste kratki wstaw odpowiednie litery, a uzyskasz rozwiązanie
|
6
|
3
|
2
|
0
|
5
|
1
|
4
|
7
|
8
|
|
N
|
O
|
M
|
A
|
R
|
S
|
I
|
P
|
K
|
|
2+3
|
7-4
|
8-6
|
5-5
|
4+2
|
|
6+1
|
9-5
|
10-9
|
3-3
|
4+1
|
0+1
|
4+4
|
7-3
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-
A teraz dowiemy się, jak się nazywa główny bohater książki. Rozwiąż rebus
-
Opis psa
-
Wybierzcie te przymiotniki, które charakteryzują głównego bohatera: (kartony z przymiotnikami są przyczepione na tablicy)
|
wierny
|
|
oddany
|
|
|
usłużny
|
|
poważny
|
|
opiekuńczy
|
|
ciekawski
|
|
zazdrosny
|
|
mądry
|
|
-
używając między innymi wybranych przymiotników spróbujemy razem stworzyć krótką charakterystykę psa Lampo według następującego planu:
-
PRZEDSTAWIENIE POSTACI
-
WYGLĄD ZEWNĘTRZNY
-
CECHY CHARAKTERU, ZACHOWANIA
-
ZA CO LUBIMY LAMPO?
UWAGA: Wspólna praca nad redakcją opisu. Nauczyciel zapisuje zadania na tablicy
-
Kolorowanie konturu psa zgodnie z jego opisem. Sprawdzenie pracy plastycznej z tekstem opisu
-
Słuchanie nagrania piosenki „Pies na medal” Dobranie instrumentów perkusyjnych i tworzenie akompaniamentu do poznanej piosenki
Bibliografia:
R. Laskowska, M.A. Szymańska: „ Lektura szkolna w klasach 1-3. Przewodnik metodyczny dla nauczyciela”.
M. Patzerowa: „ Lektura uczy, bawi, wychowuje”.
J. Kida, A. Hadała, F. Dyka „ Koncepcje metodyczne pracy z lekturami w klasach I - III”
Opracowały:
mgr Hanna Rek
mgr Monika Wojs
nauczycielki nauczania zintegrowanego
w Szkole Podstawowej nr 5
w Wodzisławiu Śląskim
|
