www.szkolnictwo.pl

Podobnie, jak rodziny w innych krajach z kręgu kultury zachodniej, polska rodzina przekształciła się z tradycyjnej, szerokiej rodziny wielopokoleniowej w rodzinę małą, dwu pokoleniową, składającą się z rodziców i, najczęściej jednego lub dwojga dzieci, utrzymującą jednak więzi z pokoleniem starszym.
Przemianom zewnętrznej struktury rodziny towarzyszą przemiany wzajemnych relacji i więzi między jej członkami. Więzi we współczesnej rodzinie mają osobowy, bliski charakter, opierają się na uczuciach i wzajemnym zrozumieniu. Ogólny klimat emocjonalny rodziny zależy od wzajemnych relacji między wszystkimi jej członkami, którzy mają określone miejsce w rodzinie. Z punktu widzenia dziecka bardzo istotne są relacje uczuciowe między wszystkimi jej członkami. Dobre relacje między rodzicami mają istotny wpływ na takie cechy osobowości ich dzieci, jak poczucie sensu życia, potwierdzenie swojej ważności i miejsca w życiu rodziny.
Miejsce to można rozumieć dwojako : w domu – jako przestrzeń, którą przyznano dziecku na sen, zabawę, naukę, na przechowywanie jego rzeczy lub też pozycję, jaką dziecko zajmuje w rodzinie, zakres jego obowiązków.
Czasem mówimy : w tej rodzinie dzieci zajmują ważne miejsce, a to oznacza, że rodzice nie tylko troszczą się o swoje dzieci, ale wiele swoich spraw układają z myślą o dzieciach, o ich zdrowiu, bezpieczeństwie, rozwoju psychicznym, intelektualnym, o ich radościach, przyszłości. Dla dobra swoich dzieci rodzice nie tylko nieraz zmieniają mieszkanie, ale i miejsce zamieszkania, szukają takiej pracy, która pozwoliła by im na zmianę czuwać przy dzieciach, rzucają palenie papierosów, picie alkoholu, itp.
Rozwiedzione lub owdowiałe matki, także ojcowie, przy wyborze następnych współmałżonków biorą pod uwagę przede wszystkim stosunek kandydatów na ojczyma czy macochę do ich dzieci, a nawet często rezygnują z osobistego życia.
Nierzadko słyszymy : w tej rodzinie, domu nie ma miejsca dla dzieci, zawadzają rodzicom. Zdajemy sobie sprawę z tego, że w takiej rodzinie rodzice są tak zaabsorbowani swoimi sprawami osobistymi, pracą, rozrywką, że nie starcza im czasu ani sił dla dzieci. Wydaje im się, że dzieci jakoś same się wychowują, zwłaszcza jeśli mają dobre warunki materialne i zaspokojone potrzeby rozrywki.
Z własnego doświadczenia wiemy, że często dzieci, które mają oddzielny pokój, dostatnio nawet umeblowany, z szafami pełnymi zabawek i książek, a starsze mają niekiedy nawet do swojej dyspozycji nowoczesne radio czy magnetofon, czują się osamotnione. Dzieje się tak dlatego, że zapewniliśmy dziecku przestrzeń życiową, ale zabrakło dla niego miejsca w naszych sercach i myślach.
Zajmiemy się najpierw miejscem, jakie dzieci zajmują w sercach rodziców, powiązaniami między nimi. Zachowanie matki czy ojca w domu i ich stosunek do dzieci nie mają charakteru przypadkowego, ale stanowią ciąg zazębiających się ze sobą działań.
Najwięcej miejsca w badaniach, jak dotąd poświęcono systemowi wzajemnych powiązań między matką i dzieckiem. Wynika to z przekonania, że stosunki te są najważniejsze dla rozwoju dzieci. Istotną treścią owego związku jest miłość matki do dziecka, która wytwarza poczucie bezpieczeństwa i pewność emocjonalną, jakie spływają na dziecko ze strony matki.
W miarę rozwoju dziecko potrzebuje coraz różnorodniejszych form opieki i troskliwości. Pojawiają się pierwsze rozczarowania, gniew i lęk. Odczucia te nasilają się odpowiednio do zwiększania się zakresu trudności życiowych dziecka. Toteż i później kiedy dziecko chodzi już do przedszkola, szkoły, musi mieć ono dom, do którego zawsze może powrócić i mieć pewność, że będzie w nim pożądane i w pełni akceptowane. W rodzinnym domu powinno znajdować potwierdzenie ważności swojego miejsca w rodzinie.
Poczucie emocjonalnej stabilności rozwija się i rozbudowuje w dziecku tym szybciej i pełniej, im pewniejsze jest ono zaspokajania przez najbliższe otoczenie wszystkich jego potrzeb.
Dobrzy rodzice to ci, którzy okazują dziecku, że je kochają, że się nim interesują i biorą udział w jego życiu. Są pełni zadowolenia, a nieraz wręcz dumni, że posiadają dziecko i chętnie ujawniają te uczucia w kręgu rodzinnym, przed innymi, wśród znajomych.
Każde dziecko potrzebuje szczególnie dowodów prawdziwego uczucia rodziców, potrzebuje przejawów doceniania go i uznania. Bez tego nie ma ono żadnej pewności, że jest dobre, potrzebne, kochane, chciane i ważne w życiu rodziny. Dziecko szuka miłości ze strony rodziców, pragnie, aby byli oni z niego zadowoleni, oczekuje od nich pomocy, zapewnienia mu bezpieczeństwa, spokoju i szczęścia. Miłość i doświadczenia zdobyte w życiu rodzinnym są istotą życia, osnową, na której tka się wątek wszelkich emocjonalnych powiązań między dzieckiem, a innymi osobami spoza rodziny.
Od matki dziecko oczekuje miłości, od ojca autorytetu i miłości. Żadne z tych wymagań stawianych rodzicom nie jest zdaniem wyłącznie jednej osoby, lecz mają one uzupełniać się wzajemnie. Obecnie możliwość oddziaływania ojca i matki znacznie się wyrównały. Matki zyskały znacznie na autorytecie, ale i ojcowska miłość może się z powodzeniem objawiać inaczej niż przez sprawowanie władzy ojcowskiej. Także i ojciec na tysiące sposobów może okazywać miłość, która utwierdza dziecko w przekonaniu, że zajmuje ważne miejsce w jego sercu i życiu.
Ojcowie często nie zdają sobie sprawy z tego, jak bardzo spostrzegawcze są ich dzieci, ile myśli i uczuć budzi w nich osoba ojca, jak te myśli i uczucia łączą się u nich z obrazem ojca.
Niedosyt kontaktów z rodzicami jest najpowszechniej występującym problemem, związanym z klimatem emocjonalnym rodziny. Konsekwencją tego niedosytu może być niezaspokojenie potrzeb bezpieczeństwa i oparcia, a także, szczególnie w przypadku chłopców odczuwających brak kontaktów z ojcem, trudności we właściwej identyfikacji swojego miejsca w rodzinie.
W systemie wzajemnych powiązań między członkami rodziny – różnych pod względem treści, częstotliwości i siły występowania – dużą rolę zajmują związki między rodzeństwem oraz dziećmi i dziadkami.
Rodzina to bowiem grupa, która mieszka razem. Oznacza to, że wszystkie osoby w domu oddziałują wzajemnie na siebie i każda z nich zajmuje w danej rodzinie określone miejsce.
Układ emocjonalni – społecznych stosunków w rodzinie decyduje o tym, co często nazywa się atmosferą uczuciową w rodzinie.
Przez miejsce dziecka w naszych rodzinach rozumiemy nie tylko stopień emocjonalnych powiązań z rodzicami, ale także przestrzeń zajmowaną w rodzinnym domu, zakres obowiązków i wykonywanych czynności.
Ważną sprawą dla dziecka jest psychiczna potrzeba własnego kąta. Rodzice często, organizując i urządzając pokój czy kącik dziecka, myślą dość jednostronnie i nie traktują własnego kąta dziecka jako istotnej potrzeby psychicznej, a jeśli już taki kącik dziecko ma, to często rodzice uważają, że sprawę załatwili i pozostawiają je samo sobie z jego zabawkami.
Dobrze wiemy, że potrzeba własnego kąta nie jest u dziecka niczym specjalnym. Każdy z nas odczuwa taką potrzebę, która jest potwierdzeniem naszego miejsca w rodzinnym domu. Jest to naturalna potrzeba psychiczna, z którą człowiek się rodzi i która wcześnie w nim się rozwija.
W swoim kącie człowiek, tak dorosły jak i dziecko, czuje się bezpiecznie. Może w nim według własnych upodobań ustawiać, przesuwać, zawieszać, chować, wyrzucać znajdujące się w nim przedmioty. Jest tylko jeden warunek – aby to nie szkodziło innym członkom rodziny.
Możliwość swobodnego działania jest konieczna dla prawidłowego rozwoju człowieka; jest ona przy tym istotnym elementem jego dobrego samopoczucia. Potrzeba własnego miejsca w domu wynika zatem z potrzeby bezpieczeństwa, swobody i wykazania swojej inicjatywy dla potwierdzenia swego miejsca w rodzinie. Zaspokojenie tych potrzeb jest konieczne do prawidłowego rozwoju i zdrowia psychicznego. Wiemy oczywiście, że wszystkich tych potrzeb nie zaspokoi nawet najlepiej zorganizowany i urządzony pokój. Potrzeby dziecka muszą być zaspokajane wieloma sposobami, przy uwzględnieniu rozmaitych warunków, w jakich znajduje się rodzina.
Miejsce dziecka w rodzinie określamy także przez udział dziecka w organizacji życia rodzinnego. Uczestnictwo dzieci w życiu rodzinnym może przybierać różna postacie i przejawiać się w różnych formach mających niejednolity charakter. Możemy różnie wykorzystywać podstawowe rodzaje aktywności (zabawę, naukę, pracę) oraz tak organizować działania dziecka, że będą one miały jednocześnie charakter zabawy i uczenia się, zabawy i pracy, itp.
Duże znaczenie przy włączaniu dzieci do prac domowych ma odpowiednia motywacja. Złe motywowanie lub jego brak łączy się z tym, że dziecko nie zostanie powiązane z domownikami żadnym układem wzajemnych praw i obowiązków.
Jeżeli będziemy systematycznie wdrażać dziecko do domowych czynności przede wszystkim nauczy się i przyzwyczai do samodzielności, wytrwałości w pokonywaniu przeszkód, a także wykształci nawyki stałej dbałości o swój wygląd zewnętrzny i stan swoich przedmiotów.
Tak więc aby dziecko czuło się potrzebne, powinno być włączane do codziennych czynności, dzięki którym odczuje, że jego pomoc jest doceniona przez innych członków rodziny.
Podsumowując : możemy wymienić wiele aspektów, które mają wpływ na miejsce zajmowane przez dziecko w życiu rodziny.
Według badań statystycznych większość dzieci uważa, że znajduje w swych rodzinach poczucie bezpieczeństwa, oparcie i miłość, blisko połowa traktuje swą rodzinę prawie bezkrytycznie i w przyszłości zamierza powielić jej model, co najwyżej z niewielkimi zmianami.
Z mojej strony pragnę złożyć Państwu życzenia, aby właśnie Państwa dzieci posłużyły się w przyszłości modelem rodziny, jaki ich obecnie otacza, a ich dzieci zajmowały w rodzinie równie szczególne miejsce, jak one same.