Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Gotowość psychomotoryczna dzieci do podjęcia nauki czytania i pisania

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 17541 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Jedną z funkcji wychowania przedszkolnego jest przygotowanie dziecka do oczekujących je ról społecznych - pierwszą taka rolą jest rola ucznia. A zatem działanie skierowane jest na kształcenie tych umiejętności i sprawności, które gwarantują powodzenie w nauce szkolnej. Wstąpienie dziecka do szkoły powoduje wiele zmian w jego dotychczasowym życiu. W szkole stawiane są przed dzieckiem nowe zadania i obowiązki wynikające z roli ucznia. Warunkiem spełnienia tych wymagań jest osiągnięcie przez dziecko pełnej gotowości psychomotorycznej, na ktorą składają się; odpowiedni rozwój funkcji słuchowej, wzrokowej, kinestetyczno - ruchowej, mowy poprawnej pod względem artykulacyjnym, oraz odpowiedni poziom procesów intelektualnym.
Osiągnięcie odpowiedniego rozwoju psychomotorycznego przez dziecko pozwala nie tylko na rozpoczęcie nauki w szkole, ale także na twórcze podejście do nowej roli uczniaoraz kontynuowanie z powodzeniem nauki w szkole.
Pojęcie gotowości psychomotorycznej


Przedszkolaka zbliżającego się do progu szkoły pragniemy wyposażyć w pewną wiedzę o otaczającej go rzeczywistości oraz w różne umiejętności i sprawności. Bardzo ważną umiejętnością, szczególnie cenioną przez rodziców i nauczycieli jest umiejętność czytania i pisania. Zadania w tym zakresie wskazują nauczycielowi podstawa programowa wychowania przedszkolnego i zatwierdzone przez ministra edukacji narodowej programy. Zakres zdobytych umiejętności wyznaczają możliwości dziecka. W przedszkolu poświęca się tym zadaniom wiele czasu i uwagi uzyskując różne efekty. Problemem wciąż otwartym jest wiek rozpoczynania przez dzieci nauki czytania i pisania oraz dobór odpowiednich metod pracy. Na początku naszego stulecia pedagodzy uznali, że dziecko w wieku 6,5 lat jest „gotowe” w sensie biologicznym i psychicznym do podjęcia systematycznej nauki. Taki pogląd zgodny był z powszechnymi wówczas teoriami rozwoju. Traktowano rozwój jako proces, który przebiega w następujących po sobie kolejno stadiach. Proces dojrzewania biologicznego uważano za najważniejszy czynnik wpływający na przekroczenie przez dziecko kolejnych stadiów. W związku z tym sądzono, że sprawność uczenia się określonych umiejętności pojawia się w określonym wieku. Konsekwencją takich poglądów były decyzje o rozpoczynaniu nauki szkolnej, w tym nauki czytania i pisania, przez dzieci 7 - letnie. Poglądy te uległy zmianie głównie dzięki J. Piagetowi i J. Brunerowi. Stwierdzili oni, że w odpowiednim, sprzyjającym, tzn. stymulującym i aktywizującym poznawczo otoczeniu, dzieci w procesie integracji mogą uczyć się więcej niż poprzednio zakładano. „Gotowość” to adekwatność zdolności, umiejętności, kompetencji i posiadanych doświadczeń do wymagań określonego zadania. Niezależnie od tego, czy chcemy nauczyć 5- latka rozpoznawania własnego drukowanego imienia, czy 9 - latka czytania krytycznego i płynnego, zawsze stosujemy zasadę adekwatności doświadczeń i umiejętności dziecka do proponowanego zadania. Dziecko jest dojrzałe i gotowe do czytania, gdy zdobędzie doświadczenia umożliwiające mu osiągnięcie sukcesu w uczeniu się, a nie wówczas, gdy osiągnie odpowiedni wiek . Współczesne poglądy psychologów i pedagogów na proces czytania i pisania związane są z poglądami na proces nauki mówienia. Dzieci uczą się mówić w sposób naturalny. Rozwijają tę umiejętność od pierwszych dni życia, dzięki nabytym doświadczeniom w kontakcie z otoczeniem, w tym doświadczeniom językowym. We wczesnym dzieciństwie odkrywają, że komunikowanie werbalne jest jednym ze sposobów kontaktowania się ludzi. Wypowiadając zbitki głosek, sylaby dostrzegają możliwości łączenia w ich znaczące całości, słowa. Dzieci obserwują i słuchają mówiących, obserwują też jak ludzie reagują, gdy one mówią. Jeżeli wypowiedziane słowo nie wywołuje pożądanej reakcji „wyrzucają” je ze swojego repertuaru i eksperymentują dalej z innymi dźwiękami, głoskami, aż osiągną cel. W ten sposób kontynuują eksplorowanie języka i eksperymentowanie z nim, aż skonstruują serię słów - zdanie. Poprzez interakcję z innymi, dzieci odkrywają pojęcia i reguły własnego języka, stosując je w sytuacjach realnych i znaczących. Motywacja do uczenia się mowy wypływa z naturalnych potrzeb dziecka do komunikowania się z innymi. Z tego samego powodu dzieci interesują się słowem drukowanym dostrzegając je w otoczeniu. Potrzeba komunikowania się z innymi i rozumienia sensu pisanego słowa motywuje dzieci do nauki czytania. Mówienie, słuchanie, czytanie i pisanie to cztery równoległe umiejętności komunikowania wspierające się nawzajem w rozwoju. Dzieci uczą się języka mówionego bez instrukcji, bez formalnego nauczania, natomiast czytania i pisania mogą nauczyć się tylko wówczas, gdy otrzymują odpowiednio ukierunkowaną pomoc ze strony dorosłych. Opanowanie tych umiejętności wymaga od dziecka świadomego wysiłku intelektualnego; pozytywnej motywacji i rozumienia funkcji tych umiejętności jako pośrednich środków przekazu i odbioru informacji. Stopniowo opanowując umiejętność czytania dziecko odkrywa rolę kodu językowego jako odpowiednika dźwięków mowy oraz znaczenie czytanych wyrazów. W ujęciu psychologicznym czytanie i pisanie jest procesem obejmującym sferę czynności psychomotorycznych, sprawność analizatorów: wzrokowego, słuchowego, kinestetycznego, myślenia, oraz sferę procesów emocjonalno - wolicjonalnych . A. Brzezińska wyróżnia trzy rodzaje gotowości do czytania i pisania określone jako:

1) Gotowość psychomotoryczna - gotowość do nauki czytania i pisania typu „wiem jak”;
2) gotowość słownikowo - pojęciowa - gotowość do nauki czytania i pisania typu „mam możliwości”; 3) gotowość emocjonalno - motywacyjna - gotowość do nauki czytania i pisania typu „chcę” . Wyróżnione trzy aspekty gotowości do czytania i pisania określono poprzez wyłonienie umiejętności cząstkowych:

Aspekt I. Istotą gotowości na tym poziomie jest ukształtowanie się u dziecka tych wszystkich umiejętności i sprawności, które decydują o sprawnym opanowaniu techniki czytania i pisania. Z tego względu można ten poziom umownie określić jako „psychomotoryczny”. Umiejętności cząstkowe, których opanowania oczekuje się od dziecka „gotowego” rozpoznawanie i klasyfikowanie według istotnych cech różnorodnych znaków, a nawet symboli graficznych, różnicowanie symboli graficznych, kojarzenie znaków graficznych z dźwiękiem, obrazkami czy innymi znakami według przyjętej zasady wyróżnianie braków w znakach graficznych, a u starszego już dziecka znajomość nazw liter, kojarzenie ze sobą w pary liter dużych i małych czy też zapisanych odmiennym systemem pisma (byłoby to też wyróżnianie istotnych cech: podobieństwa i różnic w znakach, jakimi są litery i abstrahowanie od nieistotnej w tym wypadku cechy, jaką jest sposób ich zapisywania). Ukształtowanie się u dziecka wszystkich powyższych umiejętności, świadczących o wysokim poziomie jego gotowości do rozpoczęcia nauki czytania i pisania na poziomie techniki czytania i pisania będzie jednak zachodziło dopiero wtedy, gdy zostaną spełnione pewne warunki, które możemy określić jako „psychologiczne uwarunkowania gotowości do czytania i pisania”, czyli: prawidłowa wymowa, określona lateralizacja, wysoka sprawność ręki dominującej zarówno w zakresie szybkości, jak i precyzji ruchów, prawidłowy poziom percepcji wzrokowej, oraz słuchowej, właściwa koordynacja wzrokowo - słuchowo - ruchowa, zdolność koncentracji uwagi, w dłuższych odcinkach czasu, odpowiednia pojemność tzw. pamięci świeżej.

Aspekt II. Odpowiada on drugiemu poziomowi umiejętności czytania i pisania, mianowicie „rozpoznawaniu znaczeń symboli graficznych lub dźwiękowych”. Aby dziecko mogło rozumieć czytany samodzielnie tekst, musi dysponować nie tylko bogatym doświadczeniem „psychologicznym” (zasobem wiedzy o rzeczywistości - społeczeństwie, kulturze, technice, przyrodzie) ale także bogatym doświadczeniem językowym (zasobem różnorodnego słownictwa, umiejętnością swobodnego spontanicznego wypowiadania się w różnych sytuacjach). Przykładem umiejętności cząstkowych wyznaczających poziom gotowości do czytania i pisania na tym poziomie może być umiejętność wyjaśniania treści pojęć, ze względu na etymologię określającego je terminu, próby „językowego” radzenia sobie z tak trudnymi czy nowymi dla dziecka sytuacjami, jak polecenie interpretowania treści przenośni czy przysłów. Nie oznacza to wcale, iż dziecko 4 - czy 5 - letnie będzie prawidłowo wyjaśniało sens przysłowia czy interpretowało przenośnię, chodzi tu o uczenie dziecka sposobów radzenia sobie z tego typu sytuacjami, w których nie wszystko rozumie. Podsumowując można powiedzieć, że istotą poziomu II jest opanowanie umiejętności różnorodnego operowania już posiadanym doświadczeniem psychologicznym i lingwistycznym, umożliwiające właściwe rozumienie - na razie słuchanych tekstów, a niezbędne do kształtowania umiejętności czytania i pisania ze zrozumieniem.

Aspekt III. Istotą tego poziomu jest rozumienie przez dziecko znaczenia umiejętności czytania i pisania dla niego samego i tego, co można przez nie osiągnąć: takie rozumienie, które jest składnikiem silnej, pozytywnej, poznawczej motywacji do uczenia się czytania i pisania. Na tym poziomie chodzi nie tylko o kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do książki, zainteresowania książką, chodzi tu o wzbudzenie takiej motywacji do nauki czytania i pisania, by objawiała się ona samodzielnymi poszukiwaniami dziecka, zadawaniem pytań, próbami samodzielnego zgłębiania tajników tych umiejętności. W odniesieniu do dziecka przedszkolnego, poziom ten będzie ujawniał się przez dążenie dziecka do rozumienia tego, na czym polega istota czytania i pisania, umiejętność podania cech różniących je od mówienia czy opowiadania bajek lub też czytania bajek przez inna osobę, przez umiejętność odróżniania w książce tego, co jest ilustracją, znakiem ozdobnikiem, od tego co literą czy słowem. Podsumowując można powiedzieć, że w procesie rozwijania gotowości dziecka do czytania i pisania będą ważne oddziaływania stymulujące jego rozwój w trzech płaszczyznach:
1) procesów psychomotorycznych - sprawność analizatorów; wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno - ruchowego, sprawność aparatu artykulacyjnego i sprawność manualna;
2) procesów poznawczych - właściwości myślenia, dla którego „materiałem” jest zasób pojęciowy i słownikowy dziecka;
3) procesów emocjonalno - motywacyjnych - nastawienie dziecka (wewnętrzna poznawcza motywacja) wobec konieczności (lub chęci) opanowania obu tych umiejętności oraz wobec pojawiających się przeszkód w procesie uczenia się ich. Żadnego z tych trzech aspektów nie można uważać za najważniejszy, wszystkie są nawzajem od siebie uzależnione i łącznie wyznaczają to jak szybko dziecko opanuje umiejętność czytania i pisania i będzie się nimi sprawnie posługiwało, jako narzędziem komunikowania i poznania.

Psychologiczne uwarunkowania gotowości do czytania i pisania

W ocenie psychomotorycznej gotowość do czytania i pisania należy uwzględnić te umiejętności dziecka, które będą warunkować jego postępy w opanowaniu techniki czytania i pisania oraz współdecydować o poziomie motywacji w trakcie nauki. Na umiejętności te składają się:

Prawidłowa wymowa. Kształtowanie się i utrwalanie wymowy poszczególnych głosek powinno zakończyć się w wieku 5 lat. Zdarza się jednak, że dzieci 6 - letnie nie opanowały prawidłowej wymowy głosek przedniojęzykowo - dziąsłowych (sz, rz, cz, dż, r), co utrudnia im naukę czytania w przedszkolu, a następnie pisania. Zaburzona wymowa zakłóca tworzenie się prawidłowych powiązań słuchowo - wzrokowych. Dziecko wiąże niewłaściwą głoskę z literą, np. wymawia sz w wyrazie sowa i łączy ją z literą s. Powoduje to również brak dwuznaków w tekstach wykorzystywanych w przedszkolu do czytania. Należy zatem zadbać, aby dzieci przed przystąpieniem do nauki czytania wybrzmiewały wszystkie dźwięki mowy w izolacji, wyrazach i mowie spontanicznej. Wczesne rozpoczynanie ćwiczeń ortofonicznych na które składają się ćwiczenia oddechowe, foniczne logorytmiczne, kształtujące słuch fonematyczny, usprawniające narządy mowne, artykulacyjne, skutecznie zapobiegają późniejszym wadom wymowy.

Percepcja słuchowa
Poważne opóźnienie rozwoju percepcji słuchowej może spowodować zaburzenia mowy, opóźniony rozwój mowy, może źle wpłynąć na rozwój myślenia słowno - pojęciowego. Najbardziej uchwytne przejawy obniżenia sprawności tej funkcji to trudności w czytaniu spowodowane brakiem syntezy słuchowej i wzrokowo - słuchowej wyrazu oraz w pisaniu ze słuchu - wynikające z braku analizy głoskowej wyrazu. Niski poziom spostrzegawczości słuchowej ujawnia się już u młodszych dzieci przedszkolnych: w nie przyswajaniu treści wierszy, słów piosenek, w nieumiejętności powtarzania dłuższych zdań, rozumieniu poleceń. Wynika to z gorszej pamięci słownej i analizy słuchowej tekstów słownych. Trudności w analizie i syntezie struktur rytmicznych widoczne są na zajęciach umuzykalniających, kiedy nawet sprawne ruchowo dziecko porusza się niezgodnie z rytmem muzyki, bez koordynacji słuchowo - ruchowej. Dziecko unika zajęć, które wymagają zaangażowania funkcji słuchowej, np. nie lubi lub szybko zniechęca się do słuchania radia, głośnego czytania lub opowiadania, okazując brak zainteresowania, niepokój. Oddziaływanie nauczyciela w tych przypadkach powinno być skierowane na stymulowanie opóźnionej funkcji poprzez aktywizowanie funkcji dobrze rozwiniętych i włączenie ich w zabawy oraz działalność dziecka (gra na instrumentach, śpiewanie piosenek, rytmika). Specyficznym dla nauki czytania i pisania rodzajem słuchu jest słuch fonematyczny, dotyczący różnicowania głosek, dokonywania analizy i syntezy w obrębie zdania i wyrazu. Działania profilaktyczne i terapeutyczne w przedszkolu powinny mieć na celu nie tyle doskonalenie czytania, co stymulowanie i rozwijanie funkcji słuchowych. Jak duże to ma znaczenie, można się przekonać dopiero w przypadku pisania ze słuchu w szkole .
Percepcja wzrokowa.
W okresie przygotowania do czytania i pisania istotny jest poziom funkcjonowania analizatora wzrokowego. Jest on neurofizjologiczną podstawą analizowania i syntezowania bodźców wzrokowych między innymi znaków graficznych głosek i liczb. Znaki te wymagają precyzji w spostrzeganiu, są abstrakcyjne, a jeżeli podobne do siebie to z powodu drobnych szczegółów trudniejsze w rozpoznawaniu i utrwalaniu się ich obrazów pamięciowych (wzorców wzrokowych). Rysunki dzieci o obniżonym poziomie funkcji wzrokowych charakteryzują się ubóstwem treści, małą liczbą szczegółów, schematyzmem. Trudność sprawia dziecku wyobrażenie sobie wyglądu rysowanego przedmiotu lub sceny, ponieważ mało dokładnie i źle zapamiętuje spostrzeżone elementy. Brak w spostrzeganiu wzrokowym najlepiej można zaobserwować na rysunkach odwzorowujących model: układ figur geometrycznych, układ znaków literowych i cyfrowych. Przygotowując dziecko do czytania i pisania należy umożliwić mu kontakty z bogatym otoczeniem materialnym i kulturowym (zabawki, książki), rozwijać pamięć i wyobraźnię wzrokową. Dziecko bogate w doświadczenia wzrokowe i wzrokowo - ruchowe jest w stanie poradzić sobie z nowym i trudnym materiałem literowo - cyfrowym w sensie różnicowania, zapamiętywania i odtwarzania znaków w czytaniu i pisaniu. Jeżeli dziecko przejawia trudności w czytaniu, wynikające z mylenia liter, powinno mieć okazję do utrwalania spostrzeżeń wzrokowych bodźcami płynącymi z innych analizatorów. Będzie to zamalowywanie powierzchni (kształtów), kalkowanie, wycinanie ich, lepienie z plasteliny, przenoszenie obrazu graficznego na ruch dynamiczny ręki w powietrzu, kojarzenie grafemów z odpowiadającymi im fonemami .
Orientacja przestrzenna
Aspektem, a zarazem czynnikiem rozwoju ruchowego dziecka jest proces lateralizacji, jako przewagi stronnej czynności. Przy nieprawidłowym przebiegu tego procesu często pojawiają się u dzieci zaburzenia orientacji przestrzennej. Występują one w lateralizacji skrzyżowanej lub słabej (nieukończonej), rzadko w lateralizacji jednorodnej (nawet lewostronnej), gdyż istnieje wtedy stały punkt odniesienia przestrzennego. Inną przyczyną zakłóceń w orientacji przestrzennej jest kierunkowy aspekt percepcji wzrokowej. Na poziomie psychomotorycznej gotowości do czytania i pi-sania istotne stają się więc zaburzenia, związane z myleniem kształtów liter i cyfr, które różnią się głównie ukierunkowaniem. Dzieci dokonują wtedy tzw. inwersji statycznej, czyli odwracania kształtów poprzez oś pionową (np. p. - g, d - b) lub poziomą (n - u, b - p, 6 - 9). Inny rodzaj błędów to tzw. inwersja dynamiczna przejawiająca się w piśmie lustrzanym liter, wyrazów, nawet zdań, przestawianiu elementów w ciągu graficznym (91 na 19), sylab w zdaniu. Rysunki dziecka są nieprawidłowo rozplanowane na powierzchni kartki - chaotycznie, bezładnie. W konsekwencji prowadzi to do niewłaściwego rozmieszczenia zapisu na stronach zeszytu, złego wyboru linijek, pisania od prawej do lewej strony. W czytaniu, poza myleniem liter, przestawia ich kolejność, zniekształca brzmienie wyrazów, gubi się w tekście, opuszcza linijki, ma trudności w opanowaniu techniki czytania i rozumieniu tekstu. M. Szurmiak , określa etapy usprawniania orientacji przestrzennej, wychodząc od wytwarzania i utrwalania orientacji w schemacie własnego ciała. Drugim etapem jest wykonywanie poleceń słownych w relacji przestrzennej: dziecko - otoczenie, w którym jest on bezwzględnym punktem odniesienia. Kolejny etap - to poznawanie stosunków przestrzennych między przedmiotami i ich względnego charakteru, niezależnego od pozycji dziecka. U podstaw spostrzegania przestrzennego leżą związki czasowe między wieloma analizatorami. Dlatego zasadą pracy z dzieckiem jest wszechstronne opracowanie mylonych kształtów na podstawie wzroku, ruchu, dotyku, słuchu. Inna zasadą ćwiczeń orientacji przestrzennej jest werbalizowanie czynności, ruchów, położenia wzajemnego, ponieważ pomaga to uświadomić dziecku stosunki przestrzenne, wprowadza ład i uporządkowanie spostrzeżeń.
Sprawność manualna
Typ lateralizacji opóźnionej (nieustalonej, słabej) wiąże się często z opóźnieniem rozwoju ruchowego dziecka, głównie sprawności manualnej. Brak przewagi czynnościowej jednej ręki (dominującej) pociąga za sobą niższą sprawność w zakresie szybkości jak i precyzji ruchów. W przedszkolu przygotowanie dzieci do nauki pisania opiera się na materiale nieliterowym. Powinno ono mieć miejsce w zabawach głównie w konstrukcyjnych i pracach plastycznych. Obniżenie sprawności manualnej ujawnia się w różnych formach działalności dziecka, a cechuje ją: - niska precyzja ruchów dłoni i palców; - zwolnienie lub przyśpieszenie tempa działania; - prawidłowa precyzja przy wybitnie zwolnionych ruchach rąk. Dzieci z niską sprawnością manualną nie potrafią dobrze rysować, szyć, lepić, wycinać, majsterkować, nawet wykonywać czynności samoobsługowych: mycie rąk, wiązanie butów, ubieranie się, jedzenie. Wykonywane czynności ruchowe są niezgrabne, spowolnione lub w przypadku dziecka nadpobudliwego w sferze ruchowej - nieskoordynowane, nerwowe. Wytwory z papieru są zazwyczaj wybrudzone klejem, pogniecione, krzywo pocięte itp. Pojawić się mogą synkinezje (przyruchy) oraz paratonie (wzmożone napięcie - torus mięśniowy), które są objawami fizjologicznymi do pewnej granicy wieku, a wynikają z anatomicznej i czynnościowej niedojrzałości układu nerwowego . Większość czynności wykonywanych przez dzieci ma charakter wzrokowo - ruchowy. Gdy niska sprawność manualna pogłębiona jest słabą kontrolą wzroku, dziecko poza nieładnym, nieczytelnym pismem będzie miało trudności z utrzymaniem się w liniach, z zachowaniem odpowiednich odległości między wyrazami. Kierunek usprawniania manualnego prowadzi od szerokich ruchów ramienia poprzez staw łokciowy i nadgarstek (w zabawach, czynnościach samoobsługowych) - do precyzyjnych ruchów docelowych (mięśni palców), wymagających od dziecka samokontroli, koncentracji i wytrwałości w pisaniu. Zarysowana krótko charakterystyka psychologicznej gotowości do czytania i pisania stanowi podstawę oceny wyłącznie tych umiejętności, które wpływają na opanowanie techniki czytania i pisania. Aspekt psychomotoryczny jest częścią pełnej gotowości, ta zaś elementem całościowej diagnozy psychologiczno - pedagogicznej formowanej w procesie poznawania dziecka przez nauczyciela. Nauczyciela powinna cechować zdolność szerokiego widzenia rozwijającej się osobowości (poprzez analizę zachowania - czynności regulacyjnych) oraz podejście terapeutyczne skierowane na stymulowanie wszystkich procesów psychicznych z uwzględnieniem własnej aktywności dziecka.


Opracowała;
mgr Beata Kołecka

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie