Jednym z ważnych problemów współczesnej szkoły jest zagadnienie niepowodzeń szkolnych, które rozpatruje się wieloaspektowo zarówno od strony przyczyn, objawów jak i możliwości ich przezwyciężania. W zależności od źródeł niepowodzeń szkolnych podejmuje się różne sposoby pracy w celu ich likwidacji.
Specyficzne trudności w uczeniu się to inaczej dysleksja rozwojowa. Do syndromu zaburzeń oznaczanych tym terminem należą:
- dysleksja - trudności w opanowaniu umiejętności czytania,
- dysortografia - trudności w opanowaniu poprawnej pisowni,
- dysgrafia - obniżony poziom graficzny pisma.
Dla oznaczenia wszystkich w/w terminów używa się wyrazu dysleksja. Wymienione trudności mogą współwystępować lub pojawiać się w formie izolowanej. Warunkiem rozpoznania dysleksji jest wykluczenie obniżenia sprawności intelektualnej, zaniedbań środowiskowych, a także zaburzeń z zakresie funkcjonowania narządów zmysłów, np. niedosłuchu, poważnych wad wzroku, ponieważ mogą one również stanowić przyczynę trudności w nauce. Przyczyny dysleksji to: zaburzenia percepcji wzrokowej, słuchowej, integracji wzrokowo - słuchowo - ruchowej oraz procesu lateralizacji. Trudności w uczeniu się są analizowane na podstawie objawów i przyczyn. Symptomy dysleksji - okres przedszkolny:
- słaba spostrzegawczość,
- ubogi opis obrazka, utrudnione rozumienie treści obrazków,
- niechęć do układania wg wzoru,
- ubogie treściowo rysunki i niewłaściwe rozplanowanie na stronie,
- trudności w ujmowaniu stosunków przestrzennych,
- kłopoty z różnicowaniem kształtów graficznych
- zmęczenie przy słuchaniu dłuższych opowiadań,
- trudności przy uczeniu się na pamięć wierszyków i piosenek,
- ubogi zasób słów,
- trudności w zabawach rytmicznych i ruchowych,
- kłopoty z wydzielaniem głosek i sylab.
Symptomy dysleksji - okres szkolny:
- duże trudności z automatyzacją czytania (długo utrzymuje się nawyk literowania oraz kłopoty z syntezą),
- kłopoty w czytaniu ze zrozumieniem,
- trudności z zapamiętaniem kształtu liter,
- opuszczanie „rządków" w tekście w trakcie czytania i pisania,
- mylenie liter podczas pisania i czytania,
- trudności w przepisywaniu, pisaniu z pamięci i ze słuchu,
- mylenie kierunku zapisu wyrazów,
- pisanie niekonsekwentne tzn. ten sam wyraz może być za każdym razem napisany inaczej,
- nie dostrzeganie błędów przy kontroli tekstu,
- nieprawidłowe różnicowanie i - j - y, ą - on - om, ę - en - em, kłopoty z pisownią zmiękczeń, z ortogramami (ó - u, rz - ż, eh - h), opuszczanie końcówek przy zbiegu spółgłosek, nieprawidłowości w pisowni łącznej i rozdzielnej, dodawanie, gubienie liter i sylab, pomijanie drobnych znaków graficznych,
- trudności w nauce geografii, geometrii, matematyki, języków obcych, na zajęciach plastycznych i technicznych.
Rozpoznawanie fragmentarycznych zaburzeń rozwojowych ucznia przy zaburzonej percepcji wzrokowej:
- Technika obserwacyjna - wypowiadanie się
- symptomy: trudności w odpoznawaniu przedmiotów na obrazkach, trudności w rozumieniu treści obrazka - występuje ubogi opis obrazka, uczeń wychwytuje na obrazku tylko elementy dobrze znane oraz podaje małą ilość przedmiotów na obrazkach
- Technika obserwacyjna - rysowanie
- symptomy: trudności w odwzorowywaniu prostych figur geometrycznych (szczególnie rombu) inne rysunki są ubogie co może świadczyć o ubogim życiu emocjonalnym
- Technika obserwacyjna - pisanie
- symptomy: trudności w zapamiętywaniu kształtów liter, np. m, n, 1, t, ł, różniących się położeniem n u, p b, b d, p g, zapominanie o drobnych znakach pisarskich, częste błędy ortograficzne, opuszczanie liter lub części wyrazów, słaba pamięć wzrokowa, trudności przy pisaniu z pamięci i ze słuchu.
- Technika obserwacyjna - czytanie
- symptomy: mylenie liter o podobnym wyglądzie odpoznawanie napisów po cechach przypadkowych, trudności w odpoznawaniu liter - czytanie nierytmiczne, zniekształcanie końcówek, zgadywanie i gubienie się w tekście, występuje szybkie zmęczenie.
- Technika obserwacyjna - rozumienie czytanej treści
- symptomy: uczeń ma trudności w rozumieniu treści, koncentruje się na technice czytania
- Technika obserwacyjna - trudności w innych przedmiotach
- symptomy: trudności w matematyce, geometrii, błędne pisanie słupków, duże trudności w geografii, duże trudności przy nauce języków obcych.
Rozpoznawanie fragmentarycznych zaburzeń rozwojowych ucznia przy zaburzonej percepcji słuchowej:
- Technika obserwacyjna - wypowiadanie się
- symptomy: mały zasób słów, często występujące agramatyzmy, trudności w wypowiadaniu się, przekręcanie słów mało znanych, trudności w rozumieniu znaczenia nowych wyrazów, w związku z obniżoną pamięcią słuchową, mogą występować trudności na materiale werbalnym
- Technika obserwacyjna - rysowanie
- Technika obserwacyjna - pisanie
- symptomy: trudności w pisaniu ze słuchu, czasami wyrazy nie dają się odczytać, szczególne trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność, różnicowaniu pisowni i - j, trudności w odróżnieniu samogłosek nosowych e ą, opuszczanie końcówek liter, łączenie przyimków z rzeczownikami, duże trudności w pisaniu wyrazów nieznanych. Uczeń pisze kawałeczkami, czasami myli kolejność wyrazów w zapisie, występuje wolne tempo pisania, przy dłuższym pisaniu występują nawroty błędów wymowy.
- Technika obserwacyjna - czytanie
- symptomy: trudności w zestawianiu dźwięków w całość, częste elementy literowania, trudności w modulowaniu głosu, dziecko nie reaguje na znaki przystankowe, myli wyrazy podobne artykulacyjnie.
- Technika obserwacyjna - rozumienie czytanej treści
- symptomy: trudności w opowiedzeniu, nauczeniu się wiersza
- Technika obserwacyjna - trudności w innych przedmiotach
- symptomy: trudności w uczeniu się języków obcych, uczeniu się pamięciowym, trudności w opanowaniu tabliczki mnożenia, w rozumieniu instrukcji, w przyswajaniu materiału gramatycznego, pojęć matematycznych.
Rozpoznawanie fragmentarycznych zaburzeń rozwojowych ucznia przy zaburzonej orientacji przestrzennej.
- Technika obserwacyjna - wypowiadanie się
- symptomy: trudności przy opisywaniu obrazków, gdy potrzebne jest określenie wzajemnego położenia przedmiotów (z lewej, z prawej, nad, pod), trudności przy operowaniu pojęciami określającymi stosunki przestrzenne, trudności w rozumieniu - co to jest prosta, w dół, na ukos, na prawo, na lewo
- Technika obserwacyjna - rysowanie
- symptomy: zakłócenie proporcji, rysunki chaotyczne, trudności przy zaplanowaniu rysunku,
- Technika obserwacyjna - pisanie
- symptomy: mylenie znaków różniących się położeniem n - u, 6 - 9, błędne wykonywanie słupków, tabelek, szlaczków, niechętne przenoszenie wyrazów
- Technika obserwacyjna - czytanie
- symptomy: przestawianie liter oraz całych cząstek wyrazów, w wyniku mylenia kierunków przeskakiwanie linijek druku przy czytaniu.
- Technika obserwacyjna - rozumienie czytanej treści
- symptomy: trudności w rozumieniu treści zawierających pojęcia z zakresu stosunków przestrzenno - czasowych, niechęć dziecka do rozwiązywania zadań z treścią.
- Technika obserwacyjna - trudności w innych przedmiotach
- symptomy: trudności w zajęciach praktycznych, geografii, w określaniu, gdzie jest wschód, zachód itp. Trudności w rozwiązywaniu zadań z treścią, trudności w planowaniu.
Rozpoznawanie fragmentarycznych zaburzeń rozwojowych ucznia przy zaburzonym rozwoju ruchowym.
- Technika obserwacyjna - wypowiadanie się
- Technika obserwacyjna - rysowanie
- symptomy: rysunki są brzydkie, kanciaste, występuje albo gwałtowna chęć rysowania lub niechęć, w rysunkach brak elementów falistych i kulistych.
- Technika obserwacyjna - pisanie
- symptomy: mała precyzyjność dłoni i palców, dziecko może dłużej pracować ręką powyżej 9 roku życia, pismo jest brzydkie, nie mieści się w liniaturze, brak łączeń między literami lub pismo bardzo rozwlekłe, luki w zeszycie z uwagi na nienadążanie za tempem klasy, trudności w lepieniu i wydzieraniu.
- Technika obserwacyjna - czytanie
- Technika obserwacyjna - trudności w innych przedmiotach
- symptomy: niezdatność na zajęciach W - F, duże trudności w zajęciach praktycznych.
Opracowała: Maria Bierzuńska |
