Szkoła jest miejscem uczenia się, zycia społecznego i zawodowego. Rezultaty tej pracy edukacyjnej to wiedza, ogólna orientacja w świecie. Spełnia trzy podstawowe funkcje:wychowawczą, kształcącą i opiekuńczą.
Szkoła to typ instytucji społecznej i zarazem podstawowa jednostka organizacyjna systemu oświaty, której zadaniem jest kształtowanie oraz wychowywanie dzieci i młodzieży. Wszechstronny rozwój ucznia, profesjonalny rozwój nauczyciela, rozwój szkoły jako instytucji edukacyjno-opiekuńczej to priorytety rozwojowe całego systemu edukacyjnego kraju. Rozwijająca się szkoła to ciągle doskonalone, coraz lepsze warunki stwarzane dla rozwoju ucznia i rozwoju zawodowego nauczycieli. Ponieważ rozwój jest procesem to zmiany, przeobrażenia dążą do stanów bardziej złożonych, doskonalszych.
Do czynników rozwojowych szkoły zaliczmy:
- Zmiany edukacyjne na świecie, ich dynamikę,
- Politykę oświatową państwa (proces reformowania systemu oświaty, jakość prawa oświatowego,
- Środowisko lokalne (demografia, stan lokalnej gospodarki, strategia rozwoju społecznego samorządu lokalnego, rynek edukacyjny),
- Ludzi, którzy tworzą szkołę, ich system wartości i postaw, kwalifikacje i motywacje,
- Sprawność organizacyjna i kierownicza w szkole, organie prowadzącym, dostęp do środków finansowych, zasobów materialnych.
Układ tych czynników jest istotny, tworzy on hierarchię „od ogółu do szczegółu”. Jednak wzory europejskie i polityka państwa nie będzie automatycznie wpływać na rozwój ucznia, rozwój zawodowy nauczyciela gdy samorządy lokalne nie stworzą i nie wprowadzą w życie odpowiedniej strategii społecznej, nie znajdą pieniędzy na wzbogacenie subwencji oświatowej rządu. Jeśli taka strategia powstanie do jej realizacji potrzebni są ludzie wysokich kwalifikacjach i motywacjach. Ale też ważne jest, by polityka oświatowa państwa, system prawa oświatowego był klarowny, uporządkowany i nie zbiurokratyzowany. Wszystkie źródła i czynniki rozwojowe tworzą spójny system, w którym poszczególne elementy wpływają na siebie i są od siebie zależne.
Jednym z czynników rozwoju szkół i placówek jest sprawny nadzór pedagogiczny i organizacyjny.
Czynnikami wspierającymi rozwój szkoły są:
1. Czynniki zawarte w rozwoju nauk pedagogicznych i w strategii zmian we współczesnych systemach edukacyjnych.
2. Formalno-prawne czynniki, które powinny stymulować rozwój szkół i placówek:
· Wymagania programowe - zamieszczane w podstawach programowych zadania szkoły, kategoria osiągnięcia uczniów,
· Standaryzacja sprawdzianów i egzaminów zewnętrznych.
· Zmiana zasad organizacji egzaminu dojrzałości.
· Wymóg posiadania odpowiednich kwalifikacji – w zakresie organizacji i zarządzania – kandydatów na dyrektorów.
· Publiczne procedury wyłaniania kandydatów na dyrektorów w drodze konkursu.
· Wprowadzenie procedur awansu zawodowego nauczycieli.
· Wzrost autonomii w decyzjach szkoły i nauczyciela.
· Wprowadzenie prawnego wymogu opracowywania i realizowania przez szkoły i placówki programów rozwoju.
· Obowiązek opracowania i realizacji programów
i harmonogramów poprawy efektywności kształcenia i wychowania.
· Wprowadzenie procedur „ pomiaru jakości pracy szkoły.
· Ustalenie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego.
3. Społeczne i rynkowe czynniki stymulujące rozwój szkół i placówek.
· Wytworzenie się konkurencyjnego rynku i usług edukacyjnych.
· Wzrost motywacji młodzieży do osiągania coraz wyższych szczebli wykształcenia.
· Komputeryzacja i informatyzacja warsztatu pracy nauczycieli i uczniów.
· Pojawienie się ogólnopolskich programów motywacyjnych w dziedzinie jakości pracy szkoły.
· Szeroki dostęp oświaty polskiej do europejskich programów edukacyjnych.
Jednak istnieją również bariery hamujące rozwój szkół czy placówek m.in.:
- nie do końca jeszcze rozpoznana skuteczność reformy systemu szkolnego z 1999r.( szczególnie tego elementu jakim jest gimnazjum),
- powiększający się niż demograficzny, a co za tym idzie likwidacja lub łączenie wielu typów szkół i placówek w zespoły.
- ubożenie coraz większej liczby rodzin .
Ocena jest na ogół utożsamiana z pewnym sądem czy zdaniem wartościującym podmiotu oceniającego. Ocena szkoły zawiera sądy czy wypowiedzi o tym co w szkole lub za jej sprawą przedstawia określona wartość lub jej brak dla podmiotu oceniającego. Nowe rozporządzenie MENiS z 23 kwietnia 2004 r. formułuje 16 standardów oceny jakości pracy szkoły. Ocenianie jest także zadaniem i uprawnieniem organów prowadzących szkoły publiczne. Organy te nadzorują ( i też formułują oceny) takie zagadnienia w pracy placówek jak:
1) prawidłowość dysponowania przyznanymi szkole środkami budżetowymi oraz gospodarowania mieniem,
2) przestrzeganie obowiązujących przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników i uczniów,
3) przestrzeganie przepisów dotyczących organizacji pracy szkoły i placówki.
Ocenianie z pozycji władzy nie jest jedyną formułą oceniania szkół i placówek edukacyjnych. Drugą w przyszłości może decydującą jest ocena społeczna dokonywana z pozycji użytkownika szkoły. W naszym ujęciu użytkownikami, klientami są rodzice i ich dzieci. Dla nich szkołę się organizuje i prowadzi. Usługi dotuje budżet państwa i budżet samorządy lokalnego. Ta właśnie grupa osób opiera swe oceny o odczucia subiektywne wartościowane stopniem zaspokojenia oczekiwań związanych z uczęszczaniem młodzieży do danej placówki. Oceny te będą w dużym stopniu zindywidualizowane, różnorodne, o podłożu bardziej emocjonalnym niż racjonalnym. W życiu młodego człowieka szkoła postrzegana jest jako ważny etap w drodze do życiowego sukcesu. Wszystko co ten sukces ogranicza będzie rzutować na ocenę szkoły, będzie jej niską oceną, dyskomfortem wyrażonym niezadowoleniem a nawet rezygnacją z jej usług. System wartości rodziców i uczniów będąc podstawą ceny szkoły będzie również oceną przemian w gospodarce, technologii, demokratyzacji życia, kultury, mediów i cywilizacji.
Trudno tu mówić o jednej formie oceniania szkoły przez jej podstawowych klientów. Będą to oceny obiegowe, ogólnikowe, spontaniczne, rzadko poddające się regułom formalnym, np. dobra szkoła, renomowana, świetna zawodówka, mająca wysoki poziom nauczania, kształcąca olimpijczyków, szkoła bezpieczna, lub też odwrotnie opinie przeciwne „ brak organizacji, bałagan, szkoła agresji, narkotyków. Takie złe opinie mogą często doprowadzić do szybkiego upadku szkoły z powodu braku kandydatów. Rodzic pragnie też by przez szkołę zostały wyrównane szanse edukacyjne dziecka. Często gdy dziecko cierpi na różne dysfunkcje, gdy status rodziny jest niski rodzice od szkoły oczekują działań wyrównawczych czy terapeutycznych, z drugiej zaś strony spodziewają się że wszystkie wartości, talenty, zainteresowania ich dzieci zostaną odkryte, rozpoznane i rozwinięte. Wymagają pełnego bezpieczeństwa podczas pobytu dziecka w szkole oraz na zajęciach pozalekcyjnych, czuwania nad rozwojem fizycznym i zdrowiem. Pragną też by szkoła była jak najbliżej dziecka, aby była ośrodkiem kultury, życia społecznego.
Również opinia publiczna zajmuje się szkołą w wymiarze ogólnym (zadaniami i jakością jej pracy, sprawnością systemu, reformami szkolnymi) i jednostkowym (różnymi przypadkami, zdarzeniami, patologią ale też sukcesami, osiągnięciami uczniów). Od roku 1999 również media podejmują tę problematykę w swoich programach a szczególnie wiele emocji wywołuje:
- struktura szkolnictwa, w niej spór o istnienie gimnazjów,
- zawężająca się opieka przedszkolna,
- krytyka programów realizowanych w reformowanej szkole jako nie dających gwarancji sukcesu uczniom,
- niezadowalające wyniki polskich uczniów w międzynarodowych badaniach kompetencji i umiejętności,
- analfabetyzm funkcjonalny,
- egzaminy zewnętrzne uczniów szkół podstawowych i gimnazjów i system przyjęć uczniów do szkół wyższego stopnia,
- likwidacja małych, wiejskich szkół,
- uzależnianie się uczniów od narkotyków, alkoholu,
- wzrost przestępczości wśród uczniów.
Często tym emocjom towarzyszą różnego rodzaju akcje społeczne mające na celu przeciwdziałanie niedomaganiu szkolnictwa i pobudzeniu do wyższej jakości, np. programy „Intrekl@sa”, „ Szkoła z klasą”. Formą oceniania społecznego są popularne rankingi szkół zamieszczane w mediach, witrynach internetowych instytucji publicznych. Aby stworzyć taki ranking dana szkoła musiała zostać poddana pewnym ocenom i to według pewnych przyjętych kryteriów. Dla odbiorców rankingów ważna jest lista i miejsce danej szkoły na niej, mniejsze znaczenia mają kryteria na których opierali się oceniający. Nie można jednoznacznie utożsamiać sukcesów edukacyjnych uczniów z jakością pracy szkoły gdyż właśnie uczeń i jego rodzina warunkują poziom jej oddziaływań i są współtwórcami sukcesu szkoły ( lub niepowodzenia).Ważne jest ciągłe poszukiwanie rzetelnych, obiektywnych sposobów oceny pracy szkoły a istotnym krokiem w tym kierunku jest rozporządzenie MENiS o zasadach sprawowania nadzoru pedagogicznego, standardów i wskaźników jakościowej oceny pracy szkoły. Reasumując stwierdzić należy, że na najwyższą ocenę powinna zasłużyć szkoła dobrze zorganizowana a dobra organizacja zawsze wywołuje pozytywne odczucia, zaufanie, szacunek.
Aspektami dobrze zorganizowanej szkoły oraz kryteriami jej oceny organizacyjnej w każdym z jej obszarów są:
- obszar wartości etycznych jako podstawa społecznej misji szkoły – dopracowanie się własnego systemu wartości etycznych, swoistego kodeksu,
- obszar jakościowy- wysoka jakość usług zaoferowana każdemu uczniowi- stworzenie przez szkołę systemu zapewniania jakości, badania i sterowania tą jakością oraz jej pomiaru i oceny,
- obszar sprawnego zarządzani czyli podejmowania decyzji- własne, dobre reguły i procedury podejmowania decyzji, dostęp do źródeł niezbędnej informacji, respektowanie formalne (zgodne z prawem) podejmowanych decyzji, znajomość kryteriów i postaci sprawnego działania.
- obszar współpracy ze środowiskiem lokalnym- współdziałanie, zyskanie poparcia ze strony obywateli i instytucji środowiskowych.
- obszar rozwojowy-polepszanie warunków dla ciągłego rozwoju ucznia, opracowywanie i realizowanie programu rozwoju szkoły, systemu motywowania, unowocześnianie infrastruktury.
Dobra szkoła - dobrze zorganizowana to instytucja w której zrobiono wszystko, co możliwe dla stworzenia optymalnych warunków pracy i nauki każdego ucznia, gdzie szanowane są prawa, ale też egzekwowane obowiązki i odpowiedzialność każdego z jej uczestników.
Bibliografia
Olejniczak T.,Pielachowski J.: Nadzór pedagogiczny i organizacyjny nad szkołami i placówkami oświatowymi. Poznań 2004
Pomykało W.[red.], Encyklopedia pedagogiczna. Wwa 1997
Danuta Sroka
|
