EDUKACJA INFORMATYCZNA
NA PIERWSZYM ETAPIE EDUKACJI
Wraz z możliwością pozyskania sprzętu komputerowego wiele szkół podjęło się wprowadzenia edukacji informatycznej w starszych klasach szkoły podstawowej. Niektóre z nich poszły dalej wprowadziły edukację informatyczną w klasach IV-VI,
a nawet w nauczaniu początkowym.
Powstaje pytanie czy był to krok słuszny. Postawmy je wprost: "czy uczyć dzieci elementów informatyki w nauczaniu początkowym?".
Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto postawić je w ogólniejszej formie. Należy zapytać o to, czego powinno dotyczyć, oraz w jakim celu jest prowadzone kształcenie dzieci na pierwszym etapie edukacji. Jest to więc pytanie o zasadnicze funkcje, jakie spełnia szkolnictwo elementarne w systemie edukacyjnym.
- funkcję poznawczą
- funkcję selekcji
Wprowadzanie w życie obu funkcji w edukacji wczesnoszkolnej należy rozumieć:
- w funkcji poznawczej - jako dostarczenie dziecku minimum wiedzy ogólnej
o otaczającym je świecie
- w funkcji selekcji - jako określenie uzdolnień i zainteresowań dziecka
oraz przygotowanie go do podjęcia dalszej nauki zgodnie z tymi uzdolnieniami
i zainteresowaniami.
Obie te funkcje muszą być też realizowane w nauczaniu informatyki, a właściwie nauki o komputerach. Właśnie nauki o komputerach, nauki o tym w jaki sposób komputer ma się stać codziennym towarzyszem pracy i zabawy, tak teraz kiedy ma się kilka lat, jak i w przyszłości.
Tak więc na dzień dzisiejszy można sformułować następujące postulaty:
- należy położyć nacisk na wyjaśnienie w łatwej do zrozumienia formie istoty funkcjonowania komputera,
- sposób nauczania powinno umożliwić w miarę wczesne rozpoznanie predyspozycji dziecka do samodzielnego rozwiązywania problemów z zastosowaniem narzędzia jakim jest komputer,
- nauczanie powinno zabezpieczać przed nabyciem złych przyzwyczajeń i nawyków w korzystaniu z komputera,
- nauczanie powinno zawierać elementy zabawy, jako normalnego dla wieku dziecka sposobu zachowania,
Wprowadzenie w życie tych postulatów prowadzić będzie do prawidłowej realizacji celów edukacji szkolnej na poziomie jej pierwszego etapu.
Postawmy więc ponownie pytanie:
"Czy uczyć dzieci elementów informatyki w nauczaniu początkowym ?"
"Czy uczyć...?"
W ciągu ostatnich kilku lat nastąpił niezwykle dynamiczny rozwój techniki cyfrowej. Spowodował on gwałtowne uspołecznienie informatyki. Przestała ona być dziedziną zarezerwowaną dla wąskiej grupy profesjonalistów, a stała się dostępna praktycznie dla całego społeczeństwa. Komputer stał się urządzeniem "codziennym", spotykanym na każdym kroku. Nikogo nie dziwi jego obecność w sklepie, biurze czy na poczcie. Zestawy komputerowe zastąpiły niemal całkowicie maszyny do pisania, a nawet są wykorzystywane do wystawiania świadectw szkolnych.
Wszystkie wyżej wymienione zjawiska przemawiają za tym, aby kształcenie informatyczne było prowadzone już w szkole. Nie może też się ograniczać tylko ściśle do edukacji "komputerowej". Dzisiejszy świat jest pełen urządzeń, które zawierają jakiś element pracujący z wykorzystaniem technik informatycznych. Kształcenie powinno więc obejmować też te zastosowania informatyki.
"Czy uczyć dzieci elementów informatyki..."
Dziedzina nauki o komputerach padła ofiarą "udziwnienia" nazw wszystkiego co związane jest w jakikolwiek sposób z zaawansowaną techniką. Zapytajmy prościej czy uczyć dzieci o komputerach oraz o posługiwaniu się nimi?.
Odpowiedź na to pytanie należy rozpocząć od stwierdzenia, że komputer to wysoce wydajny automat wykonujący wciąż jedną i tą samą pracę polegającą na wykonywaniu algorytmów.
Samo pojęcie algorytmu jest w szkole nieobecne, lecz jest często używane w praktyce i to w stosunku do uczniów. Chodzi o to, że w szkole ćwiczy się dzieci na sprawnych wykonawców różnych algorytmów, bez położenia odpowiedniej wagi na zrozumienie poznawanego zagadnienia. Być może takie podejście było wcześniej po części uzasadnione, jednak obecnie straciło rację bytu. Dziś człowiek ma do dyspozycji znacznie sprawniejszego wykonawcę algorytmów - komputer. Człowiek zaś powinien być przygotowany do tego, aby w sposób świadomy i twórczy rozwiązywać stające przed nim problemy i zlecać je do wykonania odpowiedniemu wykonawcy.
Kształtowanie umiejętności określonego wyżej sposobu działania powinno się u dziecka rozpoczynać w jak najmłodszym wieku, a następnie powinno być konsekwentnie prowadzone podczas całego dalszego procesu kształcenia. Pamiętać trzeba o tym, że dzisiejsi uczniowie młodszych klas szkoły podstawowej osiągną wiek aktywności zawodowej, a więc wykorzystania zdobytych umiejętności, za kilkanaście lat. Staną wtedy przed nimi nowe problemy, które dziś trudno sobie wyobrazić. Jednak można z pełną odpowiedzialnością powiedzieć że, człowiek, który właściwie zrozumie istotę funkcjonowania komputera w krótkim czasie zdobędzie umiejętność pracy na ciągle unowocześnianym sprzęcie informatycznym.
Odpowiedź nasuwa się sama. Dzieci powinny być zaznajamiane z komputerem, jak też z każdym innym urządzeniem informatycznym. Powinny być kształcone w rozumnym i celowym wykorzystywaniu tych narzędzi poprzez poznawanie istoty ich działania, na poziomie na jakim dziecko jest w stanie to pojąć, oraz w zastosowaniu ich w dziedzinach w jakich zostały już upowszechnione na obecnym etapie rozwoju społeczeństwa.
"Czy uczyć dzieci elementów informatyki w nauczaniu początkowym ?"
We wcześniejszych rozważaniach ustaliliśmy,że celowym jest zapoznawać dzieci z obsługą sprzętu informatycznego. Pozostaje pytanie: w jakim wieku rozpocząć tą edukację i jak ją prowadzić.
Zakładając, że mówimy tutaj o edukacji mającej na celu zapoznanie ucznia z obsługą komputera oraz innych urządzeń opartych na technice cyfrowej można sformułować następujące postulaty:
Edukacja informatyczna powinna rozpocząć się jak najwcześniej.
Wszyscy badający zachowanie dzieci w pierwszym okresie edukacji podkreślają ogromne znaczenie ich wrodzonej ciekawości dla efektów kształcenia.
Wykorzystanie postawy otwarcia na rzeczy nowe, oraz chęć ich poznania staje się podstawowym problemem, który musi rozwiązać nauczyciel. Każde dziecko jest ciekawe nowego, ale nie każde jest wystarczająco cierpliwe aby nie zniechęcić się przy pierwszych oznakach spowszednienia, czy niepowodzeniach w przyswojeniu nowej wiedzy.
Niedopuszczenie do rezygnacji ucznia staje się podstawowym wyzwaniem, przed którym staje nauczyciel. Dzień po dniu, lekcja po lekcji musi on tak prowadzić zajęcia, aby świat komputerów i informatyki jawił się jako przyjazne miejsce, obfitujące w nowe atrakcyjne zjawiska. Świat w który można wejść bez obaw. W którym można swobodnie się poruszać zdobywając doświadczenie i pewność siebie i swojej wiedzy.
A niepowodzenia są łatwe do przezwyciężenia i mogą się stać dopingiem do bardziej wytężonej pracy.
Za wczesnym rozpoczynaniem edukacji informatycznej przemawia także ogromna chłonność dziecięcego umysłu na nowe zagadnienia.
Nauczenie się prawidłowych podstaw pracy z komputerem wymaga opanowania dużej ilości elementarnych zagadnień. I na tym etapie ta ogromna chłonność na nową wiedzę jest niezaprzeczalnym atutem.
Edukacja informatyczna powinna być ciekawa
Nikogo z nauczycieli nie trzeba przekonywać, że najlepsze wyniki w przekazywaniu wiedzy uzyskuje się jeżeli uczeń zostanie zaciekawiony nowymi treściami. Szczególnie duże znaczenie ma to w klasach młodszych.
Uczeń w wieku 7 - 10 lat nie jest jeszcze wdrożony do systematycznej pracy z podręcznikiem lub innym źródłem wiedzy. Zajęcia prowadzone z wykorzystaniem metod podających będą go nudzić, a w związku z tym zniechęci się on do zajęć. Prowadzenie tych zajęć powinno być więc dynamiczne. Każda lekcja, czy godzina zajęć musi być ciągiem wydarzeń w których uczestniczy uczeń i przy ich przeżywaniu zdobywa nową wiedzę.
Edukacja informatyczna musi być atrakcyjna
Postulat ten w obecnej sytuacji jest nietrudno zrealizować. Bardzo przydatne są tu
Wszelkiego rodzaju programy multimedialne. Oprogramowanie multimedialne ze względu na formę i sposób działania szczególnie przydatne jest do przekazywania informacji na poziomie podstawowym. Dobrze napisany program multimedialny, swoją funkcję realizuje z wykorzystaniem grafiki wysokiej jakości, często wzbogaconej wyrafinowanymi efektami specjalnymi i animacją, oraz efektami dźwiękowymi. W oparciu o połączenie technik graficznych z techniką audio możliwe jest tworzenie prezentacji, które mogą być szeroko stosowane w nauczaniu.
Dodatkową zaleta współczesnych programów multimedialnych jest ich interaktywność. Prym wiodą tu wszelkiego rodzaju encyklopedie na płytach CD.
Edukacja informatyczna powinna wykorzystywać gry
Każdemu nauczycielowi informatyki znane jest zjawisko "wybłagiwania" przez uczniów zgody na zainstalowanie a następnie używanie gier, choćby na bardzo krótko, na zajęciach lub lekcjach.
Można oczywiście zabronić i twardo trwać przy zakazie. Postawa taka jednak będzie szkodliwa. Poprzez nieprzejednaną postawę można zniechęcić uczniów do zajęć. Postawa przeciwna, zgoda na wszystko, może być równie zgubna. Spowoduje ona rozbicie procesu nauczania i zredukowanie go tylko do "grania".
Wprowadzenie gier na lekcje musi być przemyślane i celowe. Gra ma być nie przerywnikiem czy elementem zapełniającym końcowe minuty zajęć. Ma być istotnym elementem zajęć poprzez zastosowanie jej do doskonalenia umiejętności posługiwania się samym komputerem jak też innymi elementami stanowiska komputerowego.
Oddzielnym zagadnieniem jest dobór tematyki gier. Równie dobrze nauczy posługiwania się klawiaturą czy myszą krwawa "strzelanka" jak i gra strategiczna której tłem fabuły jest np. jakieś wydarzenie historyczne.
Podejmując decyzję o wprowadzeniu na zajęciach gier trzeba podjąć się także zadania ich doboru, tak aby były one przydatne dla całego procesu edukacji informatycznej.
Podsumowując należy stwierdzić, że prowadzenie zajęć i lekcji na których, uczniowie klas najmłodszych zapoznawali się z wykorzystaniem komputerów w ich codziennym życiu, tak teraz na etapie zdobywania wiedzy, jak też w przyszłości w ich życiu zawodowym i społecznym ma głęboki sens.
Umiejętne prowadzenie zajęć na tym etapie rozwoju umysłowego dziecka może przyczynić się do osiągnięcia wysokich wyników nauczania, przy jednoczesnym zadowoleniu uczniów z uczestnictwa w nich.
Jednocześnie należy postulować szersze zainteresowanie wszystkich organów mających wpływ na jakość tej edukacji, w tym na standard wyposażenia pracowni szkolnych w celu wypracowania jeszcze skuteczniejszych metod pracy z uczniami na pierwszym etapie edukacji.
Wiedza, która zostanie przekazana będzie najlepszym kapitałem jaki możemy, my nauczyciele dać swoim uczniom.
Autorka: Beata Śliwa
--------------------------
Autor jest nauczycielem nauczania zintegrowanego i informatyki w Zespole Szkół nr 6 w Leńczach.
Ukończyła studia magisterskie na Akademii Pedagogicznej w Krakowie oraz studia podyplomowe Edukacja Informatyczna i Techniczna na AGH w Krakowie
Przygotowała programy autorskie z informatyki i edukacji informatycznej.
|
