Pierwszą, bardzo istotna sprawą w osiągnięciu prawidłowego poziomu sprawności motorycznej jest opanowanie znajomości schematu ciała i związane z nim kierunki.
Sprawność motoryczna jako składnik dojrzałości szkolnej
Zagadnienie dojrzałości szkolnej jest jednym z konkretnych przykładów ogólnego problemu mechanizmu współdziałania dwóch podstawowych czynników rozwoju: dojrzałości i uczenia się. Mówiąc o dojrzałości szkolnej mamy na myśli ustalenie takiego momentu równowagi między możliwościami rozwojowymi dziecka wstępującego do szkoły, a wymaganiami szkoły.
Problem ten zaprzątał uwagę już od lat wielu teoretyków i praktyków. Początkowo za cechę najbardziej istotną dla dojrzałości szkolnej uważano inteligencję dziecka. Jednak w praktyce okazało się, że dzieci o wyższym stopniu inteligencji też mają problemy z nauką. „ Później przyjęto, że za dojrzałe uważa się dziecko, które jest w stanie sprostać wymaganiom szkoły, a więc osiągnęło ten stopień rozwoju intelektualnego, który pozwala mu podjąć naukę czytania, pisania i liczenia.”[5]
Jednak w latach sześćdziesiątych psychologowie i pedagodzy doszli do wniosku, że: „ na dojrzałość szkolną składa się również sprawność fizyczna; tak stwierdził m.in. N. Wolański.”[5] Dziecko musi przecież dojść do szkoły i wrócić z niej, siedzieć w ławce, dorównać kolegom z zabawie.
Sporo uwagi sprawie dojrzałości szkolnej rozumianej szeroko jako: rozwój psychiczny, społeczny i fizyczny poświęcił F. Holzinger wskazując, że: „istnieją związki między dojrzałością fizyczną i umysłową.”
Szerszą koncepcję dojrzałości szkolnej zarysował w Polsce S. Szuman. Według niego tak należy definiować powyższy temat:” Dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który je czyni wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej.”[3]
Inaczej – jest to jakby moment równowagi między wymaganiami szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka.
Powyższe rozważania na temat problemu zdefiniowania dojrzałości szkolnej w świetle literatury psychologicznej jasno określają, że sprawność motoryczna jest jedną z podstawowych cech dojrzałości szkolnej.
Pierwszą, bardzo istotna sprawą w osiągnięciu prawidłowego poziomu sprawności motorycznej jest opanowanie znajomości schematu ciała i związane z nim kierunki. Opanowanie umiejętności pojmowania kierunków i zastosowania ich w praktyce to początki ustalania się lateralizacji, dlatego tak ważne jest, aby dziecko opanowało umiejętność różnicowania prawej i lewej strony oraz związanej z nią umiejętności określania stosunków przestrzennych, np. dół, góra, na, pod, za, obok. W przestrzeni nie ma bowiem obiektywnie istniejących kierunków. E. Waszkiewicz stwierdza, że: „Kierunki, które przypisujemy przestrzeni są jej zewnętrznie przypisane na podstawie doświadczeń ruchowych przeżywanych wewnątrz nas. Informacje odbierane z przestrzeni, wzrokowe lub słuchowe, otrzymują kierunki dzięki uczeniu się i dzięki rzutowaniu na zewnątrz naszych nabytych doświadczeń, które są wynikiem ruchu organizmu.”[4]
Do opanowania kierunków przyczyniają się różnorodne ćwiczenia, np.: skomplikowana forma chodów kombinowanych ( chód linią zygzakowatą, bieg slalomem, chodzenie w ósemkę), zabawy związane z percepcja słuchową( „W chowanego”, „Gdzie ptaszek śpiewa”, itp.).
Wyrabiając orientację dziecka w kierunkach przestrzennych i dostosowanie do nich ukierunkowania własnego ciała, a rąk w szczególności, staramy się utrwalić pamięć ruchową, tzn. zachowanie pewnych obrazów ruchowych. Jest to sprawność niezbędnie potrzebna dziecku w procesie nauki pisania. M. Cackowska stwierdza, że: „ Sprawność ruchów pisarskich jest zależna od dynamiki procesów nerwowych oraz anatomicznej dojrzałości aparatu kostnego i mięśniowo-stawowego ręki oraz poziomu rozwoju koordynacji wzrokowo-ruchowej.”
Niezbędną do pisania sprawność manualną zdobywa dziecko w toku wykonywania różnych działań, a zwłaszcza tych, które wymagają ruchów przedmiotowo-narzędziowych. Należą do nich: wydzieranki, wycinanki, wyklejanki, rysowanie, wszelkie prace konstrukcyjne oraz zabawy z drobnymi przedmiotami, np. małe piłeczki, patyczki itd. Rozwijaniu pamięci ruchowej sprzyjają również zagadki ruchowe oparte na wyobrażeniach znanych dzieciom przedmiotów, np. okienko-kwadrat, piłka- kółko, oraz zabawy w imitowanie ruchem rozmaitych czynności.
Nierozerwalnie z gotowością do podjęcia nauki pisania idzie przygotowanie dziecka do nauki czytania. Przygotowanie to polega przede wszystkim na: ”budzeniu u sześciolatka odpowiedniej, pozytywnej motywacji, wzbogacaniu zasobu słownikowego i pojęciowego, kształtowaniu umiejętności swobodnego wypowiadania się na różne tematy i w różnych sytuacjach, kształtowaniu umiejętności różnicowania bodźców, szczególnie dźwiękowych.”[2] Do zrealizowania tego celu również potrzebne będą zabaw, a więc i sprawność motoryczna, takie jak: zabawy ze śpiewem, inscenizacje i opowieści słowno-ruchowe.
Miarę sprawności ruchowej dziecka stanowi stopień opanowania przez niego umiejętności posługiwania się różnymi przedmiotami codziennego użytku, samodzielne rozbieranie się i ubieranie, poruszanie w miejscach nieznanych; a to wszystko czeka na dziecko po przekroczeniu progu szkoły.
Poprzez gry i zabawy ruchowe dziecko nawiązuje kontakty społeczne, które są jednym z czynników świadczących o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole. Dziecko, które fizycznie dorównuje swoim kolegom jest łatwiej przyjmowane i akceptowane przez grupę rówieśniczą.
opracowała: Edyta Działa
Bibliografia:
1. Cackowska M.: Nauka czytania i pisania w klasach przedszkolnych, WSiP, W-wa 1984r.
2. Brzezińska A.: Czytanie i pisanie- nowy język dziecka, WSiP, W-wa 1987r.
3. Szuman S.: O dojrzałości szkolnej dzieci siedmioletnich, „ Nasza szkola”1962r., nr6
4. Waszkiewicz E.: Stymulacja psychomotorycznego rozwoju dzieci 6-8 letnich, WSiP, W-wa 1991r.
5. Wilgocka-Okoń B.: Dojrzałość szkolna dziecka a środowisko, PWN, W-wa 1972r.,
|
