mgr Danuta Pobłocka, Przedszkole nr 9 w Lęborku
"Miejsce telewizji w życiu naszych dzieci"
We współczesnym świecie TV stała się atrybutem- nieodłącznym towarzyszem codziennego życia współczesnego człowieka, także dziecka- ma zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ na ten okres rozwoju człowieka, który decyduje o dalszym jego prawidłowym lub nieprawidłowym istnieniu w społeczeństwie.
Poprzez satelitarny system transmisyjny telewizja obejmuje swoim wpływem całą kulę ziemską. Telewizja jest faktem w życiu dziecka, tyle do niego mówi, musimy więc strzec nasze dzieci aby nie wywierała na nie presji, nie możemy na to pozwolić.
Dzieci przedszkolne mogą a nawet powinny oglądać niektóre programy. Stawiamy jednak warunki których musimy przestrzegać pozwalając dzieciom oglądać telewizję:
- Dobór programów telewizyjnych musi być kontrolowany (repertuar, pora, czas oglądania, itd.)
- Obejrzane programy powinny być wykorzystane w pracy wychowawczej i dydaktycznej z dzieckiem w domu i przedszkolu
- Oglądanie telewizji przez dzieci musi odbywać się przy pełnym zachowaniu zasad higieny i uwzględnianiu właściwości psychiki małych dzieci
Właściwe korzystanie z programów telewizyjnych przez dziecko wpływa znacząco na rozwój wszystkich sfer jego osobowości, a więc:
- dostarczanie nowych wiadomości i jednocześnie pomaganie, w zrozumieniu wielu pojęć,
- rozwijanie i wzbogacanie czynnego i biernego słownika dziecka oraz pomaganie w wiązaniu zdarzeń i faktów w logiczną całość
- rozwijanie zainteresowań i zdolności poznawczych
- kształtowanie postaw społeczno- moralnych
- dostarczanie tematów, wyzwalanie chęci zabawy
- rozwijanie twórczości plastycznej itp.
Rodzina ma decydujący wpływ na zakres doświadczeń dziecka związanych z oglądaniem telewizji. Od rodziców głównie zależy ile czasu spędza dziecko przed telewizorem, jakie programy ogląda i o jakiej porze. Wybór programu telewizyjnego przez dziecko czy dla dziecka, powinien być uzależniony od jego wieku (określonego nie tylko w latach ale często w miesiącach), doświadczeń dziecka, wiedzy; dojrzałości poznawczej oraz zainteresowań.
Czas przeznaczony na oglądanie telewizji, a więc pora oglądania, czas trwania programów, częstotliwość oglądania w ciągu dnia i tygodnia itd., powinien być ściśle określony w dziennym harmonogramie zajęć dziecka. Oglądanie telewizji; nie może tego harmonogramu zmieniać zasadniczo, burzyć, wydłużać, a w żadnym wypadku dopuszczać do tego, aby dziecko wychowywało się przy telewizorze lub, aby rozkład jego dnia zależał od programu telewizyjnego i był temu programowi podporządkowany.
Rodzice obecnie są już bardziej świadomi szkodliwości oddziaływania telewizora na dzieci niż dawniej (hałas, migotanie i pulsowanie obrazu, zakłócenia a przede wszystkim promieniowanie niezwykle szkodliwe dla zdrowia dziecka).
Negatywy jakie niesie telewizja wobec harmonijnego rozwoju dziecka to między innymi konsekwencje wypływające z dalekowidztwa dzieci. Powoduje ono brak dostatecznej umiejętności szybkiego ujmowania wzrokiem całego obrazu. Jeśli do tego dodamy krótki czas skupienia przez dzieci uwagi dowolnej to w rezultacie nie wszystko dziecko może i zdąży uchwycić.
Ponieważ nie ma możliwości powrotu do tych obrazów, to sytuacja taka wywołuje stan napięcia, uczucie lęku, zaburzenia snu, bóle głowy, nadpobudliwość, płacz, gniew itp., a czasem nawet czyny naśladowcze.
Nieuchronna postawa przy oglądaniu telewizji powoduje wady postawy, okrągłe plecy, zapadanie klatki piersiowej i spadek pojemności życiowej płuc, zmęczenie wzroku, wady wzroku, zwiotczenie mięśni itp.
Przyczyną takiego zjawiska jak zbyt długie obcowanie z telewizją jest często:
- niski poziom kulturalny
- konflikty interpersonalne w rodzinie
- w grupie rówieśników
- lub po prostu złe nawyki spędzania wolnego czasu
Dziecko odrywa się wówczas od swoich zainteresowań, zabaw, ogranicza kontakty z rówieśnikami, zamyka się w sobie. Te wszystkie zagrożenia mają miejsce również podczas zbyt długotrwałego i niekontrolowanego obcowania z komputerem.
Niewiedza rodziców jest najczęściej przyczyną tego stanu rzeczy. To powoduje, że coraz bardziej nasilają się negatywne wpływy telewizji. Stąd tendencja do ograniczania dostępu do niej bądź całkowitej rezygnacji z jej oglądania. Z telewizji płynie wciąż coraz więcej bodźców, a coraz bardziej bierny ich odbiór wpływa na ubezwłasnowolnienie widza. Wiąże się to z silnym oddziaływaniem telewizji na każdego człowieka.
Wpływ telewizji na widza może być:
- bezpośredni; polegający na oddziaływaniu na uczucia odbiorcy
- podświadomy, gdzie widz może początkowo odrzucić postawy prezentowane na ekranie telewizyjnym, może też pozostawić w odbiorcy napięcie uczuciowe wywołane przez bohaterów telewizyjnych,
- zewnętrzny, przejawiający się w naśladownictwie akceptowanych przez widza wzorów.
Wśród widzów znajdują się tacy, którzy potrafią jeszcze zrezygnować z biernego oglądania programów telewizyjnych, potrafią wyłączyć odbiornik i znaleźć się w realnej rzeczywistości. Inni, bardziej uzależnieni, uciekając od niej nie są w stanie opuścić "telewizyjnego świata".
Ze względu na dużą plastyczność i tempo rozwoju psychicznego dziecka w wieku przedszkolnym, telewizja może mieć znaczny wpływ na wzmocnienie zachowań, zarówno pozytywnych jak i negatywnych.
Należy więc poważnie zastanowić się nad świadomym wykorzystaniem telewizji w procesie wychowania małego dziecka, nad takim wykorzystaniem, które w sposób skuteczny wspomagałoby ogólny rozwój.
Musimy uczyć dzieci od jak najwcześniejszych lat mądrego korzystania z mass mediów, by umiały w przyszłości rozsądnie wybierać.
Dziecko bez pomocy osoby dorosłej nie jest w stanie sobie poradzić z różnorodnymi informacjami znanymi tylko z przekazu bezpośredniego. Programy nie rozumiane mogą być przyczyną napięć nerwowych zaburzających poczucie bezpieczeństwa. Bierna obserwacja jeszcze bardziej potęguje ten stan. Dziecko wie, że nic nie może zrobić i staje się również obserwatorem w życiu. Konsekwencją braku działania jest nieprawidłowe dojrzewanie uczuć społecznych. Coraz częściej dzieci naśladują zachowania bezkrytycznie.
Nie zdołały w swoim życiu zebrać jeszcze tylu własnych doświadczeń, aby przekonać się, że to, jak reagujemy jest wypadkową (czasami skrajnie różnych) odbieranych przez nas informacji.
Równie niebezpieczne są bodźce słabsze ale systematycznie i długotrwale oddziałujące na małego widza. Niemożność rozładowania uczuć podczas oglądania ulega kumulacji zaburza zachowanie dziecka w późniejszym (trudnym do przewidzenia) czasie.
Może nastąpić gwałtowne wyładowanie emocjonalne i ruchowe, bądź stępienie wrażliwości dziecka na silne bodźce.
Odbija się to na jego kontaktach społecznych. Najbardziej dostrzegalnym wpływem jest wpływ "zewnętrzny" gdzie mały widz naśladuje nie obserwowane wzory bez próby ich oceny.
Zachowania dziecka stają się powierzchowne, schematyczne. Naturalną konsekwencją takiego wpływu będą również zmiany w zakresie sposobu myślenia i mówienia.
Myślenie przebiega przez skojarzenia szybkie i gotowe. Wypowiedzi są stereotypowe.
Inne szkodliwe wpływy telewizji w wieku rozwojowym to zaburzenia komunikacji gdyż dialog z ekranem jest zawsze jednostronny,
- oderwanie od realnego życia poprzez wypełnianie go treściami telewizyjnymi, zniekształcenie wyobraźni
- kształcenie podatności na sugestię i bezkrytyczność
- wytworzenie sztucznych potrzeb (reklamy TV)
- indukcja zachowań agresywnych, leków związanych z treściami oglądanych filmów i programów.
Aby uchronić dziecko przed wynikającymi zagrożeniami ze strony telewizji należy przygotować przyszłego odbiorcę do racjonalnego korzystania z tego medium. Należy:
- obserwować uważnie swoje dziecko
- rozwijać dziecięcą zdolność i zainteresowania (pozwalamy dziecku rysować, malować, lepić z plasteliny, kleić, wycinać, doświadczać)
- należy zainteresować dziecko książką, czasopismem, ciekawą audycją radiową
- telewizję oglądać razem z dzieckiem aby w każdej chwili móc odpowiedzieć na jego pytania i razem z nim porozmawiać o programie
- starać się wybierać wspólnie z dzieckiem, programy, które je interesują
- strzec dzieci przed programami budującymi emocje negatywne (strach, lęk, agresję, gniew)
- musimy mieć rozeznanie, co do ilości czasu spędzonego przez dziecko przed ekranem telewizyjnymi
- w żadnym razie nie można pozwolić na to aby telewizja wypełniała bez reszty cały czas wolny całej rodzinie.
Rozważenie więc wpływów telewizji pozytywnych i negatywnych- może ustrzec młodych widzów i nas samych przed niebezpieczeństwem bezkrytycznego odbioru programów oraz przed sterowaniem przez telewizję naszym życiem. Pamiętajmy o tym, że to dorośli decydują o "dawce telewizji" jaka jest aplikowana dzieciom.
Dobierajmy więc programy dla dzieci świadomie biorąc pod uwagę treści, czas trwania programów tak aby telewizja nie zrobiła krzywdy naszym dzieciom. Pedagogizacja telewizyjna rodziców w tym zakresie jest więc niezbędna, najważniejsza.
Telewizyjne medium wyparło książkę, prasę, bezpośrednie kontakty rodziców z dziećmi, wspólne spacery czy wyprawy do kina lub teatru. Obserwując dzieci podczas zabawy, można zauważyć, że wciąż powracają do motywów znanych z telewizyjnych kreskówek czy filmów.
Aktualna wiedza dzieci na temat otaczającego świata, ich doświadczenia i uczucia związane są z telewizją. To ona stała się głównym źródłem poznania i działania dzieci. A najgorsze w tym wszystkim jest to, iż dzieci najczęściej przyjmują od swoich bajkowych bohaterów negatywne sposoby postępowania.
Telewizyjna rzeczywistość jest preferowana przez dzieci, co prowadzi do różnego rodzaju konsekwencji. Życie w świecie fikcji ma wpływ na ich rozwój społeczny i emocjonalny.
Świat telewizyjnej fikcji nie będzie dla dziecka zagrożeniem, jeżeli uda się nam odpowiednio go przedstawić i nauczyć odróżniać od świata realnego. Również jeżeli pokażemy dziecku świat realny jako pasjonujący i ciekawy, w którym są mali i duzi, gdzie burzliwe emocje przeplatają się z delikatnymi; a przede wszystkim świat, w którym jest dużo zrozumienia, miłości i przyjaźni dla drugiego człowieka.
"W rodzinie rozwijają się pierwsze wyobrażenia o własnym miejscu w życiu społecznym, w rodzinie kształtują się podstawowe cechy charakterologiczne, jak uczynność, obowiązkowość, krytycyzm, samokrytycyzm, potrzeba odczuwania własnej wartości i użyteczności społecznej, takt, delikatność poczucie godności osobistej..."- H. Izdebska. Rodzice powinni więc zatroszczyć się o właściwy dobór treści, które odbiera dziecko, tak, aby przeważały wśród nich te wartościowe, zarówno w sensie wychowawczym, jak i kształcącym.
Bibliografia:
- Dąbrowska M: Telewizyjna fikcja a rzeczywistość w świadomości dziecka. Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze nr 3/2000.
- Miłkowska G. - Olejniczak G.: Ostrożnie z telewizją. Wychowanie w Przedszkolu nr 8/2000.
- Wiśniewska A.: Sześciolatek i telewizja. Wychowanie w Przedszkolu nr 5/2003
- Sitarczyk M.: Telewizyjny styl życia w opinii dzieci i rodziców. Wychowanie w Przedszkolu nr 7/1999.
- Sokołowski M.: Ekrany agresji. Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze nr 1/1999.
- Stucki E.: Dziecko przedszkolne a telewizja- Wychowanie w Przedszkolu nr 6/1985
|
