Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Program pracy z uczniem zdolnym

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 2677 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Celina Gajewska

Chemia jest wszędzie

Giby, 2004 r.

I. Wstęp
"Mogę zapomnieć, o czym usłyszałem,
  albo zachować w pamięci to, co zobaczyłem.
  To, co zrobiłem, mogę zrozumieć."

Stare chińskie przysłowie
     Nauki przyrodnicze cieszą się dziś dużym zainteresowaniem. Większość osiągnięć współczesnej cywilizacji jest ściśle związana z chemią. Aby móc bezpiecznie i z pożytkiem z nich korzystać, trzeba poznać podstawy chemii.
    Człowiek może korygować swe nieprawidłowe oddziaływanie na środowisko naturalne, ale tylko wtedy, gdy jest dobrze zorientowany w całej sprawie. Odpowiednią wiedzę zaś najlepiej zdobywa się podczas samodzielnego i praktycznego rozważania zagadnień. Znany chemik i laureat Nagrody Nobla A. Butenandt napisał: "Oswajać młodzież z Przyrodą, pobudzać ją i zapalać, otwierać oczy na własne spostrzeżenia i istotę przyrodniczej analizy otaczających nas zjawisk – to nieustające i ważne zadanie."
    Pisząc ten program, mam nadzieję, że u niektórych uczniów rozbudzi on zainteresowanie światem chemii. Światem, który może na początku jest trudny do poznania, ale w miarę zgłębiania jego tajników staje się coraz bardziej interesujący. Chociaż dużo już wiemy o otaczającym nas świecie, to jednak przyroda kryje jeszcze wiele tajemnic, czekających na wytłumaczenie. Może to właśnie któremuś z moich uczniów przypadnie rola odkrywcy?

II. Charakterystyka programu
    Niniejszy program obejmuje całość nauczania chemii w gimnazjum. Jest dostosowany do warunków naszej szkoły. Mała liczba godzin znacznie zubaża cykl nauczania, gdzie duży procent uczniów jedyny raz zetknie się z chemią jako odrębną dziedziną wiedzy. Nauczyciel ma w tym wypadku mniejsze możliwości pokazania chemii jako nauki doświadczalnej – mniej czasu na uczniowskie eksperymenty i na wykształcenie niezbędnych w dorosłym życiu umiejętności. Sytuacja ta właśnie skłoniła mnie do napisania niniejszego programu. Zawiera on treści zgodne z podstawą programową, rozszerzające jednak znacznie horyzonty ucznia.

III. Cele programu
     Głównymi celami kształcenia i wychowania są cele zawarte w podstawie programowej. Ten zaś program ma je tylko rozszerzać i doskonalić, a w szczególności:
  • wykształcać u uczniów umiejętności eksperymentowania chemicznego połączonego z obserwacją i wnioskowaniem na ich podstawie;
  • wykształcać umiejętności wykonywania obliczeń chemicznych, uświadamiając jednocześnie uczniom znaczenie i przydatność uzyskanych dzięki tym obliczeniom informacji;
  • kształtować postawy prośrodowiskowe: szacunek dla przyrody, poczucie więzi z nią i odpowiedzialności za jej stan;
  • przygotować uczniów do bezpiecznego obchodzenia się z substancjami chemicznymi spotykanymi w życiu codziennym;
  • wykształcać umiejętności logicznego i przyrodniczego myślenia, posługiwania się posiadanymi wiadomościami, samodzielnego zdobywania nowych informacji oraz formułowania własnych ocen i sądów;
  • skutecznie "prowokować" aktywną postawę proekologiczną i prozdrowotną uczniów;
  • rozwijać głębsze zainteresowania uczniów i ich zdolności;
  • kształtować umiejętność projektowania i montowania prostej aparatury laboratoryjnej;
  • doskonalić umiejętności korzystania z tablic, schematów, wykresów i modeli;
  • rozbudzać i rozwijać pasję badawczą;
  • przygotować uczniów do korzystania z programów komputerowych;
  • rozwijać umiejętność samodzielnej pracy z podręcznikami, zbiorami zadań i książkami popularnonaukowymi;
  • rozwijać uzdolnienia i talenty;
  • aktywizować uczniów mniej zdolnych.
IV. Źródła zdobywania wiedzy
Źródła drukowane:
  • podręczniki
  • literatura popularnonaukowa
  • encyklopedie
  • słowniki
  • roczniki statystyczne
  • czasopisma popularnonaukowe i ekologiczne
  • foliogramy i fazogramy
  • zbiory zadań
Źródła elektroniczne:
  • programy komputerowe
  • encyklopedie multimedialne
  • Internet
  • filmy i telewizyjne programy edukacyjne
  • lekcje onlinegry edukacyjne
V. Formy pracy
  • praca zespołowa
  • praca indywidualna
  • ćwiczenia laboratoryjne
  • praca z programami komputerowymi i Internetem
  • praca z literaturą fachową
VI. Metody pracy
  • problemowa
  • praktyczna, czyli laboratoryjna
  • dyskusyjna
  • aktywizacja werbalna
VII. Treści kształcenia
Klasa I
Dział I. SZKOLNE LABORATORIUM CHEMICZNE
  1. Zapoznanie z przepisami BHP i regulaminem pracowni.
  2. Własnoręczne wykonywanie niektórych przyrządów.
  3. Gromadzenie łatwo dostępnych materiałów do doświadczeń.
  4. Odczynniki – opis i oznakowanie.
Dział II. SUBSTANCJE CHEMICZNE I ICH PRZEMIANY
  1. Typy reakcji chemicznych.
  2. Reakcje egzo – i endotermiczne.
  3. Ozon – odmiana alotropowa tlenu.
  4. Dziura ozonowa, efekt cieplarniany i jego przypuszczalne konsekwencje.
  5. Sylwetki znanych polskich chemików.
Proponowane doświadczenia i ćwiczenia:
  • badanie nietypowych właściwości różnych substancji, np.: "Osobliwy kociołek szejka Abdullaha el Ali", "Skacząca pięćdziesięciogroszówka", "Ognioodporna chusteczka";
  • sporządzanie i rozdzielanie mieszanin, np. "Jak oddzielić sól od pieprzu?", "Jak zobaczyć odciski palców?";
  • otrzymywanie tlenków;
  • spalanie wstążki magnezowej pod kontrolą wagi – wykazanie niezmienności masy w reakcjach chemicznych;
  • badanie czystości powietrza w najbliższej okolicy na obecność tlenków siarki, azotu oraz na obecność ozonu w dolnych warstwach atmosfery;
  • pisanie równań różnych typów reakcji;
  • rozwiązywanie zadań z wykorzystaniem prawa zachowania masy.
Dział III. ATOM I CZĄSTECZKA
  1. Rozwój pojęć na temat budowy materii.
  2. Znaczenie prac M. Skłodowskiej – Curie.
  3. Źródła promieniowania jądrowego.
  4. Wiedza o budowie atomu na początku XXI wieku.
  5. Rodzaje układu okresowego pierwiastków, m. in. encyklopedia multimedialna.
  6. Elektroujemność pierwiastków.
  7. Reguła dubletu i oktetu.
  8. Sąd nad promieniotwórczością.
  9. Jakościowa i ilościowa interpretacja równań reakcji chemicznych – obliczenia oparte na równaniach reakcji i poznanych prawach chemicznych.
Proponowane doświadczenia i ćwiczenia:
  • modelowanie jąder atomowych izotopów;
  • modelowe przedstawianie tworzenia wiązania jonowego i atomowego;
  • badanie z czego wykonane są zapałki i dlaczego się zapalają;
  • spalanie miedzi w parach siarki – ustalenie stosunków ilościowych reagentów i sformułowanie prawa stałości składu;
  • dyfuzja gazów w gazach, np.: dyfuzja perfum w powietrzu.
Klasa II

Dział IV. WODA I ROZTWORY WODNE
  1. Obieg wody w przyrodzie.
  2. Rodzaje wód (destylowana, wodociągowa, mineralna).
  3. Wody mineralne; mapa występowania wód mineralnych w Polsce.
  4. Klasy czystości wód.
  5. Twardość wody.
  6. Budowa cząsteczki wody i wynikające stąd konsekwencje:
  7. wiązanie atomowe spolaryzowane
  8. dipolowy charakter cząsteczki wody
  9. Zanieczyszczenia wód.
  10. Kryształy, krystalizacja.
  11. Gęstość roztworu lub rozpuszczalnika.
  12. Rozwiązywanie zadań związanych z rozpuszczalnością i stężeniem procentowym roztworu.
Proponowane doświadczenia i ćwiczenia:
  • identyfikacja CO2 za pomocą wody wapiennej;
  • "duch" wody mineralnej;
  • "koło ratunkowe" z CO2;
  • otrzymywanie kryształów octanu sodu.
Dział V. KWASY I ZASADY
  1. Kwasy: siarkowodorowy i siarkowy (IV), fosforowy (V), węglowy – otrzymywanie i właściwości.
  2. Wodorotlenki: potasu, magnezu, miedzi (II) – reakcje powstawania, dysocjacja elektrolityczna, odczyn roztworów, skala pH.
  3. Co to są ługi?
  4. Sporządzanie wskaźników do wykrywania kwasów i zasad.
  5. Sylwetka Ignacego Mościckiego.
  6. Teoria Arheniusa.
  7. Moc kwasów i zasad.
  8. Analiza równań dysocjacji jonowej kwasów i zasad.
Proponowane doświadczenia i ćwiczenia:
  • otrzymywanie pięciotlenku fosforu i dwutlenku siarki;
  • otrzymywanie kwasów z bezwodników kwasowych;
  • rozpuszczanie ich w wodzie i badanie odczynów przy zmianie stężenia roztworów – jakościowa analiza skali pH i jej wykorzystanie w życiu;
  • otrzymywanie roztworu CO2 w wodzie;
  • wybrane doświadczenia ilustrujące działanie kwaśnych deszczów na materię ożywioną i nieożywioną (np. SO2 na płatki kwiatów "Wybielona róża", HCl na marmur);
  • modelowanie cząsteczek kwasów i wodorotlenków.
Dział VI. SOLE
  1. Sposoby otrzymywania soli – pisanie reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej.
  2. Rozpuszczalność soli – reakcje strąceniowe.
  3. Sole w życiu codziennym i w środowisku – zasolenie wody i gleby.
  4. Nomenkltura (systematyczna i zwyczajowa) soli.
  5. Rozwiązywanie problemów teoretycznych w wyniku przeprowadzonych badań, np. pisanie równań reakcji z przeprowadzonych doświadczeń.
Proponowane doświadczenia i ćwiczenia:
  • reakcje kwasu solnego z tlenkiem metalu, np. CaO;
  • próba działania na miedź (lub srebrny pierścionek) kwasem solnym;
  • reakcje zasady sodowej z P4O10;
  • reakcje soli z kwasami, zasadami i innymi solami;
  • doświadczalne wykazanie zróżnicowanej rozpuszczalności soli w zależności od temperatury;
  • pomiar zasolenia wody i gleby.
Klasa III

Dział VII. TWORZYWA POCHODZENIA MINERALNEGO
  1. Pierwiastki chemiczne w skorupie ziemskiej.
  2. Rudy metali; otrzymywanie metali z rud, mapa występowania rud metali w Polsce.
  3. Metale: makro – i mikroelementy; metale toksyczne.
  4. Krzemionka – właściwości i zastosowanie; Dolina Krzemowa w USA.
  5. Krzemiany i glinokrzemiany – główne składniki litosfery.
  6. Historia odkrycia szkła.
  7. Hydraty – budowa cząsteczki i właściwości.
Proponowane doświadczenia i ćwiczenia:
  • elektroliza chlorku miedzi;
  • patynowanie blaszki miedzianej;
  • "żelazo i ząb czasu";
  • badanie właściwości tlenku krzemu (IV) – próba z wodą i kwasem solnym;
  • prażenie gipsu krystalicznego.
Dział VIII. WĘGIEL I JEGO ZWIĄZKI
  1. Alotropia; odmiany alotropowe węgla – grafit, diament, fulleren – ciekawostki badawcze.
  2. Węglowodory nasycone i ich homologi.
  3. Otrzymywanie – reakcja depolimeryzacji polietylenu.
  4. Addycja, czyli reakcja charakterystyczna węglowodorów nienasyconych.
  5. Polimeryzacja.
  6. Alternatywne źródła energii – wady i zalety.
  7. Pisanie i uzgadnianie równań reakcji. Zadania obliczeniowe.
Proponowane doświadczenia i ćwiczenia:
  • sucha destylacja (pirogenizacja) węgla kamiennego;
  • prażenie wybranych substancji organicznych;
  • badanie rodzajów produktów spalania;
  • otrzymywanie acetylenu w reakcji karbidu z wodą i badanie jego właściwości;
  • "prąd z kartofli".
Dział IX. POCHODNE WĘGLOWODORÓW
  1. Alkohole – budowa i właściwości, szereg homologiczny alkoholi jednowodorotlenowych.
  2. Alkoholizm – jego przyczyny i skutki.
  3. Nitrogliceryna, dynamit – sylwetka A. Nobla.
  4. Szereg homologiczny nasyconych kwasów karboksylowych; nazwy systematyczne i zwyczajowe.
  5. Budowa cząsteczki mydła – część hydrofilowa i hydrofobowa.
  6. Detergenty
    1. właściwości,
    2. dobrodziejstwo dla ludzkości i zagrożenie dla środowiska.
  7. Eutrofizacja środowiska.
  8. Estry – świat zapachów; wzory, nazwy, występowanie i zastosowanie, np. octan oktylu o zapachu pomarańczy, itp.
  9. Inne pochodne węglowodorów aminy i aminokwasy.
  10. Alkohole, kwasy karboksylowe, mydła, estry – pisanie wzorów, równań reakcji ich otrzymywania, nazewnictwo produktów reakcji.
Proponowane doświadczenia i ćwiczenia:
  • działanie kwasami o tym samym stężeniu – mrówkowym, octowym i solnym na cynk;
  • badanie zmiany napięcia powierzchniowego wody po dodaniu do niej detergentu: "Wulkan z butelki", "Wodne zabawy z pałeczką czarnoksięską", "Środek piorący z popiołu";
  • identyfikacja niektórych estrów.
Dział X. ZWIĄZKI CHEMICZNE W ŻYWIENIU
  1. Podstawowe składniki pokarmowe:
    1. woda i jej znaczenie dla organizmów żywych,
    2. sole mineralne – rodzaje, występowanie i zapotrzebowanie organizmu,
    3. witaminy – źródła, skutki niedoboru.
  2. Sylwetka Kazimierza Funka.
  3. Tłuszcze:
  4. pisanie reakcji powstawania,
  5. nazewnictwo,
  6. cholesterol i jego rola w organizmie człowieka,
  7. zmydlanie tłuszczu,
  8. utwardzanie (uwodornienie) tłuszczu.
  • Akroleina – pochodzenie nazwy i właściwości substancji.
  • Białka – rodzaje i budowa białek (proteiny i proteidy), źródła białek.
  • Aminokwasy – budowa, grupy funkcyjne.
  • Zole i żele.
  • Sylwetka Linusa C. Paulinga.
  • Cukry – dlaczego węglowodany?
  • Podział cukrów.
  • Cukrzyca – przyczyny choroby, objawy i sposoby zapobiegania.
  • Hydroliza skrobi.
  • Proces fotosyntezy.
  • "Aby żyć, trzeba jeść" – tygodniowy jadłospis zdrowego żywienia dla nastolatków.
      Proponowane doświadczenia i ćwiczenia:
      • wykrywanie wody i węgla w produktach spożywczych;
      • "Czy cukier w kostkach może się palić?"
      • "Produkujemy sztuczny miód";
      • czyszczenie odzieży z tłustych plam;
      • przeprowadzenie denaturacji białka pod wpływem dostępnych odczynników;
      • reakcja rozkładu skrobi na dekstryny.
      Dział XI. ZWIĄZKI CHEMICZNE W ŻYCIU CODZIENNYM
      1. Włókna naturalne i sztuczne – przykłady, właściwości, zastosowanie.
      2. Wady i zalety tworzyw syntetycznych.
      3. Nawozy sztuczne i środki ochrony roślin.
      4. Czy potrzebne są gospodarstwa ekologiczne?
      5. Jak nie zginąć pod górą śmieci?
      Proponowane doświadczenia i ćwiczenia:
      • wykrywanie białka we włóknach wełny i jedwabiu naturalnego;
      • spalanie wełny i jedwabiu;
      • działanie stężonego roztworu NaOH na wełnę i bawełnę;
      • spalanie polietylenu.
      Dział XII. ZWIĄZKI CHEMICZNE A UZALEŻNIENIA
      1. Leki – dobrodziejstwo dla ludzkości oraz konsekwencje ich nadużywania.
      2. Sylwetka A. Fleminga.
      3. Narkotyki a narkomania.
      4. Alkoholizm i nikotynizm – przyczyny i skutki uzależnień.
      5. Substancje toksyczne – trucizny.
      6. Jak pomagać osobom uzależnionym?
      Dział XIII. O CHEMII INACZEJ, CZYLI PRÓBA ILOŚCIOWEGO UJĘCIA PROCESÓW CHEMICZNYCH
      1. Mol i masa molowa.
      2. Ilościowa interpretacja równań reakcji chemicznych.
      3. Molowa objętość gazów.
      4. Stężenie molowe i normalne roztworów.
      5. Zastosowanie praw chemicznych.
      6. Wykorzystanie wyników analizy jakościowej i ilościowej do rozwiązywania zadań doświadczalnych i obliczeniowych.
      Dział ten będzie realizowany w trakcie całej nauki w gimnazjum, nie na końcu, jak go umieściłam w programie.

      VIII. Uwagi o realizacji programu
           Nauka w gimnazjum – to przygotowanie ucznia do samodzielnego funkcjonowania w jego środowisku, więc wiodącym zadaniem nauczyciela staje się wspieranie go w jego dążeniu do sukcesu. Osiągnięcie sukcesu zaś będzie możliwe tylko wtedy, gdy wyposażymy ucznia w zespół odpowiednich umiejętności, pozwalających na samodzielne rozwiązywanie problemów natury teoretycznej i praktycznej.
           Rolą nauczyciela jest nie tylko przekazywanie wiedzy, lecz stwarzanie sytuacji umożliwiających aktywne i celowe działanie ucznia, prowadzące do wykształcenia umiejętności samodzielnego planowania pracy, weryfikowania planów, formułowania problemów oraz ich rozwiązywania.
            Nauczyciel chemii ma zatem inspirować poczynania ucznia, pomagać mu w doborze materiałów źródłowych, zapewniać przybory i odczynniki niezbędne do wykonywania doświadczeń, czuwać nad bezpieczeństwem pracy eksperymentalnej, służyć radą i pomocą przy planowaniu pracy oraz ustalaniu stopnia opanowania jego wiedzy i umiejętności.
            Chemia jako przedmiot przyrodniczy stwarza wiele okazji do kształtowania charakterów i postaw młodzieży. Praca zespołowa, która dominuje jako forma organizacyjna lekcji, sprzyja wyrabianiu odpowiedzialności za działania własne i efekty pracy grupy. Uczeń zdolny jest zatem jakoby koordynatorem działań grupy, służy pomocą kolegom i nauczycielowi. Jego obecność jest zatem nieoceniona.
            Ścisłe powiązanie procesu wychowawczego z realizacją zadań dydaktycznych w ramach edukacji chemicznej prowadzi do osiągnięcia zamierzonych celów.

      IX. Ewaluacja osiągnięć uczniów
           Istotnym elementem procesu dydaktycznego jest ewaluacja osiągnięć uczniów.
           W przypadku uczniów zdolnych zwykłe formy ewaluacji nie wystarczają, bowiem z założenia uczniowie tacy posiadają znacznie bogatszą wiedzę i większe umiejętności, zatem i formy sprawdzania muszą być inne, bogatsze. Oprócz zwykłych, standardowych sposobów badania mogą być indywidualne zadania praktyczne, polegające na identyfikacji np. próbek substancji na podstawie reakcji charakterystycznych, zaprojektowanie racjonalnego jadłospisu lub wykonanie innej pracy metodą projektu. Celowi temu służą także mądrze skonstruowane ankiety, których wyniki uświadomią uczniowi stan opanowania jego wiadomości i umiejętności. Kompetencje ucznia można zbadać również, gdy wcieli się on np. w rolę scenarzysty reklamy telewizyjnej wybranego środka chemicznego lub rolę obrońcy, bądź oskarżyciela w procesie, gdzie głównym oskarżonym są np. tworzywa sztuczne.
            Doskonałym sposobem ocenienia zasobu wiedzy uczniów zdolnych i pasjonujących się chemią jest udział ich w konkursach chemicznych na różnych szczeblach odpowiednich do poziomu wiedzy i umiejętności danego ucznia.
           Generalnie formy ewaluacji mają sprzyjać wykazaniu uczniowi, jaki jest stan jego umiejętności, jakie ma braki, a zadaniem nauczyciela jest wskazanie sposobów ich niwelowania oraz dalszego zachęcania do podejmowania wyzwań, jakie niesie współczesny świat.

      Celina Gajewska
    1. Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

      X


      Zarejestruj się lub zaloguj,
      aby mieć pełny dostęp
      do serwisu edukacyjnego.




      www.szkolnictwo.pl

      e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
      - największy w Polsce katalog szkół
      - ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




      Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

      Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




      Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie