EWA CHEŁMOWSKA
WSTĘP
Rozwój technologiczny wywiera coraz większy wpływ na proces nauczania i wychowania. Aby należycie przygotować swoich wychowanków do życia we współczesnym, rozwijającym się świecie, szkoła musi wspomagać proces kształcenia technicznymi środkami dydaktycznymi.
W swojej pracy chcę przedstawić, w jaki sposób można wykorzystać techniki komputerowe w diagnostyce oraz terapii pedagogicznej. Jak można wykorzystać komputer w pracy z dziećmi z dysleksją, dysgrafią oraz dysortografią. Pragnę przedstawić, że praca z dziećmi wspomagana komputerem może być znacznie ciekawsza, zarówno dla ucznia jak i dla nauczyciela. W obecnych czasach istnieje bardzo dużo wspomagających programów komputerowych, wykorzystanie ich na pewno ułatwi oraz uatrakcyjni pracę z dziećmi posiadającymi różne deficyty rozwojowe. Będę chciała przedstawić, że jako środek dydaktyczny, komputer spełnia różne funkcje w procesie dydaktycznym: aktywizująco- motywującą, jeśli wyzwala wszechstronną aktywność uczniów i pobudza ich zainteresowania; poznawczo – twórczą, jeśli służy jako źródło wiedzy, tym bardziej cenne o ile uczeń korzysta z niego; problemowo – ćwiczeniową, jeśli zadania rozwiązane samodzielnie przez uczniów służą utrwaleniu wcześniej poznanych wiadomości i umiejętności.
Postaram, się dowieść, że taka forma nauczania wciąga dzieci stając się dla nich raczej zabawą niż obowiązkiem. Wpływa to korzystnie na trwałość zdobytej wiedzy, przyspiesza znacznie zapamiętywanie poznawanych lub utrwalanych wiadomości, a w rezultacie prowadzi do uzyskania większej efektywności nauczania
WYKORZYSTANIE KOMPUTERA W EDUKACJI
Rozwój technologiczny wywiera coraz większy wpływ na proces nauczania i wychowania. Aby należycie przygotować swych wychowanków do życia w rozwijającym się świecie, szkoła musi wspomagać proces kształcenia technicznymi środkami dydaktycznymi. Komputer z odpowiednim oprogramowaniem można wykorzystać do celów kształcących, diagnostycznych, profilaktycznych i terapeutycznych dla dzieci z zaburzeniami komunikowania.
Jest pomocą aktywizującą i usprawnia funkcje integrujące złożonych czynności psychicznych, zatem stymuluje te funkcje, od których zależy nabywanie przez dziecko gotowości do podjęcia nauki czytania i pisania ( J. Surowiec, 1994). Techniki komputerowe są przydatne między innymi w działaniach profilaktycznych, profilaktycznych diagnostyce terapii pedagogicznej dzieci z trudnościami czytaniu i pisaniu (S. Juszczyk, 1997), z zespołem Downa lub dziecięcym porażeniem mózgowym ( J. Gruba, 1997), czy też dzieci niepełnosprawnych (S. Juszczyk, 1997). Zaletą terapeutycznych programów komputerowych są szerokie różnorodne możliwości graficzne, które w znacznym stopniu mogą wzmocnić stymulację rozwoju psychoruchowego dzieci oraz możliwości indywidualizacji, pomocy dla określonego dziecka, czyli odejście od grupowej nauki czytania na rzecz startu zróżnicowanego w zależności od predyspozycji i stopnia rozwoju dziecka.
W ostatnich latach jesteśmy świadkami intensywnego procesu informatyzowania szkoły podstawowej. Istnieje program "pracownia komputerowa w każdej szkole", który spowodował, że większość szkół nawet tych najmniejszych posiada pracownie informatyczne, jednym słowem komputer powinien być wszechobecny w życiu szkoły. Analizując cele stawiane współczesnej szkole podstawowej, w realizacji, których istotną rolę odgrywa komputer, na pierwszy plan wysuwają się trzy najważniejsze. Do nich należy: wspieranie rozwoju myślenia, kształtowanie wartości, wytwarzanie szeregu umiejętności np. informacyjnych. Te strategiczne cele określają miejsce i rolę komputera w szkole podstawowej.(B. Siemieniecki 1999).
Najogólniej rzecz ujmując wyodrębnić należy dwa etapy wykorzystania komputera w szkole podstawowej. Pierwszy miałby objąć nauczanie początkowe, a drugi starsze klasy szkoły podstawowej. Zastosowanie komputera w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej to przede wszystkim:
- usuwanie zaburzeń rozwojowych,
- rozwijanie umiejętności intelektualnych,
- wspomaganie rozwoju osobowościowego,
- oswojenie się z komputerem.
Skuteczność wykorzystania komputera w szkole podstawowej wymaga jego kompleksowego zastosowania. Dlatego np. stosując komputer w procesie usuwania zaburzeń rozwojowych również należy mieć na uwadze pozostałe – wyżej wymienione – obszary. (B. Siemieniecki 1999)
ZABURZENIA KOMUNIKOWANIA
Działalność człowieka nierozerwalnie związana jest z możliwością powstawania różnego typu trudności. Występują one także w procesie edukacyjnym, gdzie objawia się to w postaci takich zjawisk, jak nieprzyswajalnie przez uczących się materiału nauczania, agresja, nieposłuszeństwo, unikanie chodzenia do szkoły i innych. Przyczyny tych zjawisk są wielorakie. Najogólniej podzielić je można na: przyczyny związane z cechami indywidualnymi uczących się, społeczno-ekonomiczne (np. warunki materialne, rodzina patologiczna) oraz pedagogiczne wynikające z błędów popełnianych w procesie edukacji (Komputer w Szkole nr 9/1996).
Komputer może być pomocnym w procesie diagnozowania i terapii niektórych obszarów, są nimi: zaburzenia komunikowania oraz zaburzenia ruchu.
Analizując proces komunikowania pod kątem pedagogicznego diagnozowania i terapii komputerowej istotne wydaje się być określenie co, dlaczego i w jaki sposób ma podlegać diagnozowaniu bądź terapii. Ponieważ sposób analizy i opis procesu diagnozowania i terapii jest ściśle związany z określonym modelem teoretycznym komunikowania. Najprostszym jest model sięgający korzeniami starożytności a opierający się na triadzie nadawca – treść - odbiorca. Ze względu na posiadane cechy można nazwać go interakcyjnym modelem komunikowania.
Przekładając ten model na praktykę diagnozowania i terapii z wykorzystaniem komputera funkcję odbiorcy pełni dziecko, które komunikuje się w sposób interakcyjny z komputerem a także z nauczycielem. Mamy, więc do czynienia ze swoistym interakcyjnym trójkątem, przy czym człon komputerowy to nie tylko sprzęt (kanał), ale i oprogramowanie zawierające treść.
Podstawową przyczyną zainteresowania się zjawiskiem zaburzenia komunikowania jest fakt, że mowa odgrywa w nim istotną rolę, jest niezbędnym czynnikiem rozwoju intelektualnego. W okresie opanowania mowy przez dzieci szczególne znaczenie dla pedagoga ma określenie prawidłowości w obszarze fonetycznym (dźwiękowym), semantycznym (znaczenie słów), syntaktycznym (budowa zdań), morfologicznym (budowa i odmiana wyrazów).
Zakłócenia w rozwoju fonetycznym wiążą się z opóźnieniami w rozwoju oraz wadami wymowy takimi jak bełkotanie i jąkanie (H. Spionek, Z. Włodarski 1979).
Duże efekty w pokonywaniu bełkotania może przynieść komputer. Służą do tego celu programy ogólnodostępne, jak i programy specjalistyczne. Zastosowanie wysokiej jakości kart dźwiękowych rozszerzyło możliwości wykorzystania komputerów w terapii zaburzeń mowy. Cyfrowe przetwarzanie dźwięków gwarantuje ich wysoką jakość odtwarzania. Połączenie dźwięku z obrazem, zarówno statycznym, jak i dynamicznym, stwarza nową jakość w pracy terapeutycznej. Istotną zaletą komputerowej terapii jest wszechstronność stosowania. Dziecko może wykonywać ćwiczenia w szkole oraz w domu pod okiem nie tylko specjalisty (logopedy i nauczyciela nauczania początkowego), ale także pod okiem swoich opiekunów. Skuteczne zastosowanie komputerów wymaga uwzględnienia z jednej stromy specyfiki sprzętu i oprogramowania, z drugiej ogólnych zasad obowiązujących w tradycyjnej logopedii. Jest to tym istotniejsze, że komputery z reguły stanowią element wspierający proces terapeutyczny, a rzadziej występują w roli samodzielnego środka. Dlatego zestaw ćwiczeń powinien być starannie dobrany, z uwzględnieniem rodzaju zaburzeń mowy, a także innych zaburzeń (jeżeli występują). Innymi słowy musi być jasno sprecyzowany cel wykorzystania komputera.
Posiadając komputer PC z kartą dźwiękową oraz z zainstalowanym programem Windows, możemy wybrać jedno z narzędzi standardowych do pracy z dźwiękiem: Rejestratora dźwięku i Odtwarzacza multimedialnego. Ze względu na prostą obsługę może być użyty do odtwarzania, nagrywania i redagowania plików dźwiękowych. Na przykład polecamy dziecku wymówić dane słowo, nagrywamy je i odtwarzamy. Dla celów diagnostycznych i poglądowych możemy także odtwarzać fragment dźwięku, a następnie ćwiczyć wymowę danej sylaby (B. Siemieniecki, 1999).
KOMPUTEROWA DIAGNOSTYKA PEDAGOGICZNA
Komputerową diagnostykę pedagogiczną możemy podzielić na: komputerową diagnostykę punktową i komputerową diagnostykę ciągłą.
Programy terapeutyczne to grupa obejmująca bardzo szeroki wachlarz funkcji. Należy liczyć się, że obok programów diagnozujco – terapeutycznych będzie to druga dynamicznie rozwijająca się w przyszłości dziedzina oprogramowania.
Diagnozowanie punktowe przeprowadza się w danym momencie czasowym, np.: przy określaniu dojrzałości przedszkolnej i szkolnej. Pozwala to na indywidualizowanie programu kształcenia, a w przypadkach stwierdzenia określonych deficytów opracowanie komputerowej terapii pedagogicznej. Ciągłe komputerowe diagnozowanie pedagogiczne polega na systematycznym określaniu stanu zaburzeń rozwojowych, co służy do bieżącego modyfikowania procesu terapeutycznego. Ma to także duże znaczenie dla całego procesu edukacyjnego.
Komputerowa terapia pedagogiczna obejmuje pięć wzajemnie zazębiających się obszarów: obszar percepcyjno – motoryczny, słuchowy, wzrokowy, intelektualny oraz psychoterapeutyczny (B. Siemieniecki, 1999).
W obszarze percepcyjno-motorycznym wyróżniamy:
- rozwijanie zdolności oraz usprawnianie funkcji integracji percepcyjno- motorycznych,
- eliminowanie zaburzeń elementarnych funkcji percepcyjno-motorycznych,
- umożliwianie pracy z komputerem osobom upośledzonym ruchowo.
W obszarze słuchowym wyróżnić możemy:
- kształtowanie i utrwalanie prawidłowej wymowy,
- usuwanie zaburzeń głosu,
- nauczanie mowy w przypadku jej braku,
- usuwanie trudności w czytaniu.
W obszarze wzroku:
- terapia w zakresie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu,
- wspomaganie procesu usprawniania czytania,
- kształtowanie umiejętności gramatycznych,
- usprawnianie czytania z ekranu,
- oddziaływanie psychoterapeutyczne uspokajające i aktywizujące dziecko do nauki,
- wspomaganie uczenia czytania dzieci niewidomych,
- wspomaganie uczenia pracy z komputerem dzieci niewidomych.
W obszarze intelektualnym:
- rozwijanie różnego typu uzdolnień, np. twórczych,
- eliminowanie zaburzeń w rozwoju intelektualnym,
- wspieranie rozwoju osób upośledzonych umysłowo,
- porozumiewanie się z osobami dotkniętymi afazją, autyzmem, udarem mózgu.
W obszarze psychoterapeutycznym:
- zachęcające do nauki,
- rozwijające właściwe postawy wobec siebie i przeciwdziałające trudnościom w nauce.
ZASTOSOWANIE PROGRAMÓW KOMPUTEROWYCH W TERAPII PEDAGOGICZNEJ DZIECI DYSLEKTYCZNYCH
Dzieci dyslektyczne to dzieci ze specyficznymi problemami w nauce czytania i pisania. Uczęszczają one do masowych szkół podstawowych, gdzie nie są w stanie nabyć podstawowych umiejętności szkolnych, opanować technik czytania i pisania. Nauczyciel, w związku z typowym dla szkoły masowej systemem pracy, nie ma możliwości na tradycyjnych jednostkach lekcyjnych otoczyć dziecko dyslektyczne szczególną troską, zapewniając mu wspomaganie i stymulowanie, niezbędne dla usprawnienia zaburzonych funkcji percepcyjno – motorycznych.
Ze względu na powszechnie obserwowaną komputeryzację wszystkich sfer życia ludzkiego, stosujemy je także w terapii dysleksji. Urządzenie to doskonale stymuluje różnorodne sytuacje dydaktyczne, jest cierpliwe i obiektywne, daj uczniom możliwość indywidualnej pracy i stymuluje do samodzielnego rozwiązywania problemów, dostarczając rozlicznych, aktywizujących i mobilizujących bodźców. Szereg zalet, jakie posiada komputer powoduje, że należy uznać za korzystną ideę wspierania zajęć terapeutycznych dla dyslektyków poprzez pracę z odpowiednimi programami. Rola komputera w terapii dysleksji będzie wzrastać wraz z sukcesywnym pojawianiem się tego urządzenia we wszystkich placówkach oświatowych.
ZASTOSOWANIE PROGRAMÓW KOMPUTEROWYCH W TERAPII ZABURZEŃ FUNKCJI WZROKU
Jednym z typowych zjawisk, występujących przy zaburzeniach wzroku jest niechęć dzieci do podejmowania zabaw dydaktycznych angażujących funkcje wzroku. Dlatego ważnym działaniem terapeutycznym jest przełamywanie tej niechęci. Do tego celu może posłużyć szereg gier i zabaw komputerowych, takich jak: puzzle, wyszukiwanie szczegółów na obrazkach, odtwarzanie gotowych wzorów, układanie mozaiki, czy układanie wzorów. Nagrodą za dobrze wykonane zadanie jest animacja z muzyką oraz możliwość wydrukowania obrazka. Gra doskonali pamięć wzrokową, gdyż obrazki należy zapamiętać. Nie ma możliwości obejrzenia ich powtórnie w czasie układania. W trakcie zabawy dziecko doskonali myślenie konwergencyjne.
Osobną grupę stanowią gry polegające na łączeniu ze sobą identycznych figur lub elementów o identycznym wzorze.
Istnieje znaczna liczba programów komputerowych umożliwiających wykonywanie zadań typu: kończenie zaczętych rysunków, wybieranie jednakowych form geometrycznych, układanie kompozycji geometrycznych z części, układanie figur według instrukcji słownej, odtwarzanie linii różnie ukierunkowanych, ukierunkowanych także innych często wykonywanych w pracy wyrównawczej z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu.
WYKORZYSTANIE KOMPUTERA W TERAPII ZABURZEŃ FUNKCJI SŁUCHU
Jednym z ciekawszych i jednocześnie skutecznych jest program terapeutyczny pod nazwą "Rytmy". Opracowany został przez zespół autorski A. Tokarskiego, A. Skrzypek i M. Modzelewskiego. Istota tego programu polega na zapamiętywaniu prezentowanych rytmów. Kiedy dziecko prawidłowo powtórzy prawidłowo zaprezentowany rytm, w jednym z okien zapala się światło. Gdy rozjaśnią się już wszystkie, praca dziecka nagrodzona zostaje melodią oraz oceną Wspaniale!.
Obok programów profesjonalnych można samodzielnie wykonywać prezentacje multimedialne, polegające na zbudowaniu aplikacji, służącej rozwijaniu słuchu fonemowego. Na przykład: nagrywamy różne dźwięki wydawane przez przedmioty występujące w otoczeniu dziecka. Gdy dziecko naciśnie odpowiedni obrazek, rozlegnie się sygnał, odpowiadający za poprawną odpowiedź. Można tu wykorzystać programy dźwiękowo – graficzne, polegające na rysowaniu i odtwarzaniu muzyki.
Dobre efekty terapeutyczne daje łączenie działań plastycznych dziecka z dźwiękiem. Dziecko maluje obraz po wysłuchaniu utworu. Powstająca pod wpływem muzyki twórczość plastyczna ma duże znaczenie dla procesu terapii. Powoduje odprężenie od wyczerpujących ćwiczeń, a także sprzyja rozwijaniu wyobraźni. Inną grupę programów, które warto wykorzystać w komputerowej terapii słuchu są programy muzyczne. W taj grupie możemy wyróżnić: programy przeznaczone do słuchania, odtwarzania oraz tworzenia muzyki. W terapii odtwarzanie muzyki zajmuje ważne miejsce, dlatego też w komputerowej terapii powinno się stosować jak największą ilość ćwiczeń związanych z odtwarzaniem muzyki. Prowadzący terapię dysponuje dużą gamą możliwości, jakie daje komputer.
Programy do nauki gry na instrumentach stanowią dziś pokaźną grupę programów. Pozwalają one nie tylko nauczyć się abecadła gry, ale także umożliwiają odtwarzanie dźwięków, poznanie chwytów, na przykład na gitarę.
TERAPEUTYCZNE FUNKCJE TECHNIK KOMPUTEROWYCH
Celem terapii jest:
- Usuwanie bezpośrednich przyczyn niepowodzeń szkolnych
- Wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach
- Przywrócenie prawidłowych postaw wobec nauki.
W procesie terapii pojawiły się różne zabiegi i czynności określane zróżnicowanymi terminami.
Reedukacja - jako wychowywanie i nauczanie osoby, która z określonych powodów utraciła pewne posiadane poprzednio umiejętności czy wiadomości albo stała się nieprzystosowana do środowiska. Praca dydaktyczno-wyrównawcza - postrzegana jako interwencja wychowawcza w postaci terapii wychowawczej, realizowana w układzie terapeuta - dziecko, mająca na celu wyrównanie dysharmonii rozwojowych oraz braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych. Zajęcia korekcyjno-wyrównawcze, które zawierają w swej treści elementy pracy korekcyjnej, tj. usprawnianie deficytów rozwojowych i wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych. W obrębie tej trójtorowej działalności może zostać wykorzystana terapeutycznych powodzeniem technologia informacyjna.
Zaletą terapeutycznych programów komputerowych są szerokie i różnorodne możliwości graficzne, które w znacznym stopniu mogą wzmocnić stymulację rozwoju psychoruchowego dzieci oraz możliwość indywidualizacji pomocy dla określonego dziecka.
W procesie doboru (programów) korekcyjnego ważną czynnością jest dokonanie jego oceny. Przy ocenie należy wziąć pod uwagę następujące kryteria (B. Siemieniecki, 1994):
- Kryterium funkcji pełnionych przez program. Dobry program korekcyjny powinien zapewnić zrealizowanie w procesie szeregu funkcji terapeutycznych. Innymi słowy, program nie może być nakierowany na kształcenie tylko jednej wyizolowanej cechy, lecz wpływać na zmiany w całej osobowości.
- Kryterium kompensacji zaburzeń.
- Kryterium możliwości intelektualnych i kompetencyjnych. Dziecko podejmując pracę z komputerem nie powinno mieć trudności z obsługą programu, chyba że jest to zamierzone, np. ćwiczenie umiejętności manualnych. Także wykorzystywanie pojęcia, słownictwo oraz układ sytuacyjny występujący na ekranie powinien być zrozumiały.
- Kryterium stopniowania trudności przy wykorzystywaniu zadania. W pierwszej kolejności na ekranie powinny ukazać się elementy bardziej kontrastowe oraz tempo oraz tempo wykonywania zadania powinno być wolniejsze. Dopiero w dalszych ćwiczeniach stosować należy mniejszy kontrast i szybsze tempo. Innymi słowy, program powinien zapewniać możliwość dostosowania wymogów do cech indywidualnych dziecka.
- Kryterium motywacyjno-relaksacyjne. Proces terapeutyczny powinien zachęcać dziecko do ćwiczeń. Jednocześnie nie może on być zbyt wysoko motywujący.
Znalezienie optymalnego rozwiązania wymaga doboru programów także do sytuacji skrajnych, nawet jeżeli szybciej została trafnie przeprowadzona diagnoza zaburzeń. Zastosowany program powinien wykorzystać motywację pozytywną, chwalić za wykonaną pracę, pomagać dziecku w przypadku trudności.
W ramach terapii pedagogicznej powinno się stosować także zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, które ćwiczą funkcje zaburzone oraz nie zaburzone, aby te stały się wsparciem dla funkcji zaburzonych lub by mogły zastąpić je w razie potrzeby. Wielu specjalistów twierdzi, że w zajęciach terapeutycznych z dziećmi dyslektycznymi duże znaczenie ma uczenie polisensoryczne, czyli uczenie z zaangażowaniem wielu zmysłów naraz: słuchu, wzroku, dotyku i kinestezji (M. Bogdanowicz, 1994). Dzięki temu dziecko jest w stanie wykorzystać te zmysły, które są jego mocną stroną, jednocześnie ćwicząc i rozwijając te, które są słabsze. W takich zajęciach można realizować korekcję i kompensację posługując się różnymi środkami dydaktycznymi. Do klasycznych należą: słownik ortograficzny dla dzieci mających problemy z poprawną pisownią i maszyna do pisania dla dziecka z porażeniem mózgowym lub dziecka leworęcznego przestawionego na prawą rękę, którego pismo jest nieczytelne. Do najlepszych urządzeń technicznych, które mogą pomóc dziecku dyslektycznemu należy komputer z zestawem odpowiednich programów logopedycznych i terapeutycznych. Jest on przydatny w treningu czytania i pisania, usprawnianiu funkcji percepcyjno - motorycznych, sprawdzanie poprawności zapisu, a także przy korygowaniu popełnianych błędów.
Problematyka diagnozy i terapii pedagogicznej oraz prowadzonej równolegle profilaktyki dla dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu, będącej wynikiem różnorodnych zaburzeń wśród dzieci jest bardzo trudna i obszerna. Technika komputerowa jest tutaj wspaniałym narzędziem wspomagającym pracę logopedy, reedukatora oraz rodziców.
Zakończenie
Dotąd wiele zostało powiedziane na temat możliwości i zalet płynących z wykorzystania komputera. Trzeba mieć jednak na uwadze również drugą stronę medalu tzn. następstwa niewłaściwego jego stosowania.
Po pierwsze, nie kontrolowana przez dorosłych (także przez nauczycieli), długotrwała praca z komputerem może stać się źródłem nerwic, lęków czy negatywnych postaw, ponieważ nie daje możliwości ciągłego, żywego, dwustronnego kontaktu między dorosłym a dzieckiem. Powinno się więc traktować go jedynie jako środek wspomagający nauczanie, gdyż nigdy nie zdoła całkowicie zastąpić nauczyciela czyli naturalnego kontaktu z żywym człowiekiem.
Po drugie, każdy nauczyciel decydujący się na wykorzystanie komputera podczas zajęć powinien zdawać sobie sprawę, że zbyt częste lub długotrwałe stosowanie tego samego programu może wyrobić u uczniów pewien schemat postępowania, doprowadzić do automatycznego wykonywania pewnych zadań, ograniczając w ten sposób inne możliwości poznawcze i zdolność do twórczego myślenia. Może też po prostu znużyć dzieci lub co gorsza - zniechęcić. Zniechęcenie do pracy z komputerem może też być spowodowane stosowaniem programu przerastającego możliwości ucznia, dlatego nauczyciel powinien zawsze kierować się zasadami indywidualizacji nauczania i stopniowania trudności, także przy doborze odpowiednich programów do pracy z uczniem .
Po trzecie, nie wolno zapominać, że regularne, długotrwałe obcowanie z tym urządzeniem technicznym nie pozostaje obojętne dla młodego organizmu. Przesiadywanie przed komputerem najpierw w szkole, a potem w domu (zwykle długotrwałe, jeśli nie jest kontrolowane przez rodziców dziecka) może stanowić poważną przyczynę wad postawy, skrzywień kręgosłupa. Nasilają się także poważne wady wzroku oraz uszkodzenia nerwów odpowiedzialnych za ruchy nadgarstka i dłoni. Długotrwałe narażenie na intensywne bodźce świetlne płynące z kolorowych, nasyconych barwami świetlnymi ekranów może w poważnym stopniu naruszać sprawne funkcjonowanie mózgu. Podczas zajęć z komputerem nauczyciel musi więc pamiętać o częstych przerwach śródlekcyjnych o charakterze relaksacyjnym i ruchowym. Nauczyciele powinni uświadamiać dzieciom i rodzicom wszelkie niebezpieczeństwa, jakie niesie ze sobą nadmierne obcowanie z komputerem. Szczególnie niebezpieczne dla psychiki młodego człowieka może być niekontrolowane korzystanie z gier komputerowych. O ile treści programów edukacyjnych dobierane są starannie, o tyle treścią około 90% gier jest agresja. Co więcej, aby wygrać gracz sam dokonuje czynów agresji. Mimo, że jest to agresja symulowana, a nie dokonywana w rzeczywistości, gracz oswaja się z nią i nabiera wprawy. Może doprowadzić to do osłabienia wrażliwości moralnej dziecka, czyli zdolności dostrzegania i reagowania na przejawy dobra i zła w konkretnych sytuacjach, jak również wzrostu agresywności, co z kolei stanowi poważne zagrożenie społeczne.
Zjawisko 'nadużywania' komputera stanowi już obecnie poważny problem natury medycznej i społecznej w Stanach Zjednoczonych. Pojawiły się już tam pierwsze próby opisu 'choroby komputerowej'. Pozbawieni dostępu do komputera przeżywają stany identyczne z zespołem abstynenckim, są pobudzeni, cierpią na zaburzenia snu, popadają w stany depresyjne, fantazjują na temat Internetu. Jaka jest przyczyna uzależnienia od komputera i Internetu?
Odpowiedź na to pytanie jest złożona. Po pierwsze, osoba, która chce nadążyć za szybkim rozwojem techniki informatycznej musi go śledzić, poznawać, co oznacza spędzanie przy komputerze wielu godzin. Drugi element uzależnienia ma wymiar psychologiczny. Wielu młodych ludzi z zaburzonym obrazem samego siebie, z zaniżonym poczuciem własnej wartości czuje się w komputerowym świecie bezpiecznie. W tym świecie nie jest ważna uroda, wykształcenie, płeć, przekonania itp., ale sprawność poruszania się w sieci, co wymaga doskonalenia umiejętności w tym zakresie, a więc i czasu. Brak czasu może z kolei ograniczać kontakty społeczne. W ten sposób człowiek odrywa się od rzeczywistości, przenosząc się w wyobraźni w świat fikcji, a po pewnym czasie granice pomiędzy życiem realnym a fikcyjnym zacierają się. Osoba, która raz wpadła w nałóg będzie uzależniona do końca życia. I właśnie, dlatego tak ważna jest profilaktyka, zwłaszcza, że nasze dzieci i młodzież często są zbyt zapatrzone w kulturę Zachodu i naśladują ją bezkrytycznie.
Reasumując rozważania na temat możliwości i ograniczeń związanych z wykorzystaniem komputera i Internetu, nasuwa się wniosek, iż szkoła powinna rozumnie korzystać z ogromnego potencjału, jaki niesie ze sobą nowoczesna technologia i jednocześnie nauczyć swych wychowanków mądrze go wykorzystywać.
BIBLIOGRAFIA:
- J. Surowaniec: Technika komputerowa w zapobieganiu trudnościom w nauce czytania i pisania. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Logopedycznej, Gdańsk 1994.
- S. Juszczyk, W. Zając: Komputerowa edukacja dzieci z zaburzeniami w czytaniu i pisaniu. Śląsk, Katowice 1997.
- J. Gruba: Komputer w terapii logopedycznej dzieci upośledzonych umysłowo. "Komputer w Edukacji" 1997, nr 3-4.
- "Komputer w szkole", 1996, nr 9
- W. Strykowski, A. Zając (red.): Media w nauce, kulturze i oświacie. Tarnów 1998.
- S. Juszczyk: Komputer w edukacji i rewalidacji osób niepełnosprawnych. "Auxilium Sociale" 1997, nr 2-3.
- B. Siemieniecki: Komputerowa diagnostyka i terapia pedagogiczna - zarys problemów. [w:] B. Siemieniecki (red.): Komputer w diagnostyce i terapii pedagogicznej. A. Marszałek. Toruń 1999
- M. Bogdanowicz: O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu. Lublin 1994.
- . Juszczyk, P. Gruba, Komputer w edukacji wczesnoszkolnej, Życie Szkoły, 2 (1996) .
- J. Moczydłowska, Uzależnienie od komputera i internetu, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze (wkładka), 4 (1999).
- M. Braun-Gałkowska, Gry komputerowe a psychika dziecka, Edukacja i Dialog, 9 (1997).
|
