Ucząc osoby z umiarkowanym i znacznym upośledzeniem umysłowym staramy się sprawić, aby poprzez relacje z drugim człowiekiem miały one możliwie dużą świadomość swojego istnienia. Dlatego nieustannie poszukujemy nowych sposobów i dróg porozumiewania się rozumianego jako przekazywanie i odbieranie informacji.
Wybierając któryś ze wspomagających sposobów porozumiewania się musimy brać pod uwagę preferencje i możliwości dziecka.
Tak też uczyniłam w przypadku jednego z moich uczniów, który oprócz swej niepełnosprawności umysłowej jest również dzieckiem nie słyszącym. Dysponując ugruntowaną już "bazą" w postaci wypracowanej wcześniej formy uzewnętrzniania swego komfortu i dyskomfortu, umiejętności wyrażania aprobaty i dezaprobaty, a także rozumienia pojęcia "ja" – spróbowałam wprowadzić piktogramy, czyli zestaw obrazków podzielonych na kilkanaście kategorii. Zestaw zawiera bardzo mało pojęć abstrakcyjnych, a białe obrazki na kolorowym tle (w zależności od kategorii)są wyraziste i nie posiadają zbyt wielu szczegółów. Budowanie słownika dziecka rozpoczęłam od gromadzenia symboli podstawowych części ciała i przedmiotów. Początkowo symbole oznaczały rzeczy z najbliższego otoczenia, czyli przedmioty codziennie używane lub szczególnie dla dziecka ważne, takie o które chętnie się upomni np. ulubiona zabawka, jedzenie, itp.
Wprowadzając nowy symbol staram się tak zorganizować zajęcia, aby dostarczyć maksimum wiedzy i aby dziecko mogło poznać konkretny przedmiot używając wszystkich zmysłów. Opanowywanie poszczególnych pojęć przebiega dosyć wolno, gdyż sytuacja wymaga niezliczonej ilości powtórzeń, aby móc przejść z etapu łączenia konkretu z obrazkiem do symbolu danego przedmiotu. Do utrwalania informacji na temat poznawanego pojęcia stosuję zabawy ruchowe, malowanie farbami, wyklejanie, kolorowanie, puzzle itp.
Pojęcia ilustrowane graficznie są wklejane do specjalnie przygotowanej książki (teczki), która musi być zawsze w zasięgu wzroku, abym zarówno ja, jak i dziecko w każdej chwili mogło przekazać komunikat wskazując na konkretne obrazki.
Ekspresja mojego ucznia, który ma również poważne zaburzenia ruchowe jest często ograniczona przez jego złą pozycję i szybką męczliwość, co powoduje dyskomfort lub wręcz uniemożliwia wskazanie właściwego piktogramu. Jeśli więc gest wskazywania w danej chwili nie jest możliwy przechodzimy na sposób wskazywania wzrokiem.
Stwarzając wiele sytuacji komunikacyjnych muszę pamiętać o odpowiednim zadawaniu pytań i stwarzaniu takich sytuacji dokonywania wyboru, aby umożliwić dziecku podejmowanie prostych decyzji. Uczeń musi doświadczać tego, iż wskazanie symbolu "zadziała" przynosząc spodziewane przez niego zmiany w rzeczywistości. I choć zasób pojęć, którymi się chłopiec posługuje jest jeszcze dosyć ubogi, to może on używając piktogramów wypowiedzieć swoje zdanie, wyrazić swoje potrzeby. W sytuacji niezadowolenia nie potrzebuje uciekać się do ostrych form protestu, ma bowiem aktywny wpływ na relacje z innymi.
mgr Agnieszka Barańska
|
