W ciągu ostatnich kilku lat w Polsce obserwujemy wzrastające zainteresowanie problemami ludzi niepełnosprawnych. Rzecznikami interesów ludzi niepełnosprawnych są nie tylko powstałe zrzeszenia i organizacje społeczne, ale przede wszystkim rodzice dzieci niepełnosprawnych i sami niepełnosprawni. To oni domagają się prawa godnego życia i istnienia w społeczeństwie osób dotkniętych czy niejako poszkodowanych przez los. Szeroko propagowane prawa niepełnosprawnych do normalnego życia, wskazanie warunków, jakie powinny być spełnione i metod wspomagających dochodzenie do celu, powodują, że następuje stopniowe przełamanie barier społecznych. Głównym kierunkiem przemian w wychowaniu i nauczaniu dzieci niepełnosprawnych jest, więc dążenie do tworzenia warunków jak najpełniejszej integracji społecznej. U podstaw tej idei integracji leży przekonanie, że każde dziecko ma prawo do wychowania we własnej rodzinie i do wzrastania w naturalnym środowisku swoich rówieśników. Istotą integracji jest tworzenie środowisk zarówno przedszkolnych, jak i szkolnych, w których mogłyby się bawić, uczyć dzieci o różnym poziomie rozwoju oraz różnym stopniu sprawności psychofizycznej.(1) Celem kształcenia i wychowania dzieci niepełnosprawnych jest przygotowanie ich do względnie niezależnego funkcjonowania w społeczeństwie. Istota integracji zawiera się, więc w tworzeniu dla tych dzieci, w ich środowisku, którym jest rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza oraz środowisko lokalne, takich warunków, by mogły one pomyślnie rozwijać się, bawić i uprawiać różne rodzaje działalności wspólnie ze swoimi pełnosprawnymi kolegami. Ważnym warunkiem zaistnienia integracji jest udział rodziców. Dzięki rodzicom dzieci niepełnosprawnych integracja się rodzi, dzięki rodzicom dzieci sprawnych - rozwija.(2) Przebywanie dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych w grupie integracyjnej przynosi korzyści nie tylko dziecku, ale także rodzicom. Umieszczenie dziecka niepełnosprawnego w przedszkolu integracyjnym rodzi u jego rodziców wiele oczekiwań. Rodzice mają nadzieję, że dziecko zacznie mówić, że w ogóle przestanie być niepełnosprawne lub, że później będzie mogło uczęszczać do normalnej szkoły. Skierowanie do przedszkola specjalnego lub szkoły specjalnej oznacza dla rodziców, że ich dziecko, niestety, jest i pozostanie niepełnosprawne. Przyjęcie do przedszkola integracyjnego odsuwa ten szok, a jednocześnie stwarza rodzicom okazję nauczenia się lepszego oceniania możliwości dziecka. Rodzice dzieci niepełnosprawnych głęboko przeżywają to, że ich dziecko zostało w sposób naturalny zaakceptowane w grupie. Między rodzicami i dziećmi tworzy się wiele przyjaźni. Rodzice dzieci niepełnosprawnych uczą się przyznawać do swojego niepełnosprawnego dziecka, stanąć przed problemem niepełnosprawności, zmierzyć się z nim. Możliwość umieszczenia dziecka w grupie integracyjnej przedszkola rodzice określają również jako moment nadziei na rozwój dziecka, ale przede wszystkim fakt ten pozwala na pewne poczucie bezpieczeństwa. Przyjście z dzieckiem do przedszkola związane jest z wieloma lękami, zwłaszcza z lękiem przed nowymi sytuacjami i osobami.
Interesującym wydaje się fakt postrzegania przez rodziców własnego niepełnosprawnego dziecka na tle innych pełnosprawnych rówieśników. Z opinii rodziców wynika, że obserwując własne dziecko grupie, przeżywali wiele negatywnych emocji, dokonywali porównań jego umiejętności i sprawności z poziomem dzieci zdrowych. Początkowo byli skłonni zrezygnować z pobytu dziecka w przedszkolu. Swoją opinię zmienili dopiero po wskazaniu sposobu postrzegania zmian w zachowaniu oraz umiejętnościach ich własnego dziecka.(3) Taki sposób postrzegania dziecka motywował rodziców do podejmowania zadań rewalidacyjnych w domu.
Wśród opinii rodziców bardzo wysokie oceny uzyskała realizowana przez przedszkole funkcja opiekuńcza, ponieważ dzięki temu rodzice mogli podjąć pracę zawodową.
Wypowiadając swoje opinie na temat integracji, dla rodziców dzieci niepełnosprawnych ważnym pozytywnym aspektem jest również pełna akceptacja ich dziecka przez personel przedszkola. Rodzice określali jako wzruszające sytuacje, gdy nauczycielka czy terapeuta podkreślali cechy zachowań dziecka, jego wyglądu, jako bardzo interesujące czy wręcz atrakcyjne. Rodzice nigdy wcześniej nie zauważali tych wartości u dziecka.
W ocenach rodziców, prowadzone przez przedszkole formy wspomagania i stymulacji rozwoju dziecka są wystarczające. Za szczególnie konieczne uważają zajęcia rehabilitacyjne, rewalidacji mowy czy muzyczno-ruchowe. Otwarcie się przedszkola integracyjnego dla odmiennych psychofizycznych wychowanków jest traktowane przez niektórych rodziców jako szansa dla siebie i swoich dzieci. Rodzice podejmują wiele starań, aby umieścić niepełnosprawne dziecko w grupie integracyjnej, jednak muszą być do integracji przygotowani.
Zarówno rodzice dzieci niepełnosprawnych i dzieci zdrowych mają wobec integracji wiele obaw i niepokoju, ale współpracując aktywnie z nauczycielami szybciej zauważają pozytywne strony działań integracyjnych. Takich okazji na pewno dostarczają wspólne imprezy i uroczystości grupowe, wycieczki czy zajęcia. Rodzice są w szczególny sposób odpowiedzialni za tworzenie atmosfery sprzyjającej integracji, to od nich w dużej mierze zależy wzajemny stosunek dzieci do siebie. Dziecko niepełnosprawne robi postępy, jeżeli istnieje zrozumienie wymagań i akceptacja ich ze strony rodziców. Współpraca miedzy rodzicami i nauczycielem dziecka musi być oparta na pełnym zaufaniu, serdeczności i życzliwości. Sukces w pracy z rodziną jest początkiem sukcesów dziecka. Są to główne przykazania pracy z rodzicami dzieci specjalnej troski. Uwadze nauczycieli nie mogą umknąć rodzice dzieci zdrowych. Stanowią oni zdecydowanie większą grupę. Powinni czuć się tak samo ważni, a potrzeby ich dzieci dostrzegane i zaspokajane. Jest to możliwe i niezbędne w przedszkolu integracyjnym, bowiem zadowolenie rodziców jest wymiernym potwierdzeniem sukcesu integracji.
Przypisy
1 - D. Al - Khamisy, Rozwijanie empatii drogą do integracji społecznej, [w:] Edukacja w przedszkolu, 1998
2 - K. J. Zabłocki, Integracja szansą wychowania nowego pokolenia, Płock 2002
3 - T. Oleszko, Trudna droga integracji, "Wychowanie w Przedszkolu" 2005 nr 1, s.149
Edyta Cendrowska |
