Inspirowanie tematyki zajęć sztuką ludową.
Podstawowym czynnikiem w rozwoju ekspresji plastycznej dziecka jest systematyczna i ciągła inspiracja jego twórczości plastycznej. Źródłem tej inspiracji mogą być: zajęcia, zabawy organizowane przez nauczycielkę, wycieczki, spacery czyli kontakty z przyrodą, różne uroczystości odbywające się na terenie przedszkola, teksty literackie, teatrzyki, wystawy, sztuka ludowa a także jak twierdzą Anna i Maria Foltys w książce zatytułowanej "Sztuka plastyczna w wieku przedszkolnym" otaczający dzieci świat zjawisk społecznych. Ten świat społeczny, w którym dzieci na co dzień żyją i uczestniczą, jest dla nich nieznany i tajemniczy, jest pewnego rodzaju zapowiedzią wielkiej przygody, którą mają dopiero przeżyć.
Nauczycielka ma za zadanie wprowadzić dzieci w społeczną rzeczywistość, dostarczyć wiadomości, które pomogą w zrozumieniu społecznej rzeczywistości, społecznej organizacji życia. Inspirując twórczość plastyczną dzieci światem społecznym, zaczynamy od świata zjawisk najbardziej znanych dzieciom. Zawsze inspirującym tematem jest praca zawodowa rodziców. I tak wiele dzieci śląskich ma ojców górników. Na każdym prawie kroku stykają się więc one z ciężką pracą "bohaterów węgla" - jak nazywają górników Maria i Anna Foltys.
Każdy z ojców niejednokrotnie opowiada w domu o kopalni, w której pracuje, o szybie, o węglu w trudzie wydobywanym z ziemi. Ta górnicza rzeczywistość tkwi głęboko w świadomości dzieci, nietrudno więc uruchomić wyobraźnię, zainteresowanie i podjęcie wysiłku w kierunku jej artystycznego odtwarzania. Tematy te, inspirując twórczość plastyczną dzieci, jednocześnie stanowią źródło wychowawczych oddziaływań. Wykorzystując pracę w kopalni jako temat plastycznej działalności dziecięcej nauczycielka także pragnie kształtować w swoich wychowankach uczucie społeczne oraz rozwijać umiejętności społecznego współżycia. Częstym tematem prac plastycznych oprócz pracy w kopalni jest "Barbórka" - doroczne święto górników. W przedszkolu z tej okazji odbywają się uroczystości, na których gośćmi bywają górnicy - rodzice dzieci. W czasie tych uroczystości dzieci mają okazję uścisnąć twarde od pracy ręce górników, porozmawiać o ich pracy, zobaczyć ich galowy strój. Na tego rodzaju uroczystość można zaprosić także członkinie zespołu ludowego, które w stroju ludowym zaśpiewają dzieciom na przykład piosenkę "Gdybym ci ja miała".
Wyobraźnia dzieci będzie wtedy na pewno pracowała bardzo wytrwale. Już wtedy będą się rodziły ciekawe pomysły prac plastycznych. Twórczą wyobraźnię dzieci pobudzają także czytane przez nauczycielkę baśnie i legendy ludowe. Fantastyczne baśnie i legendy przenoszą dziecko w świat fantazji. Baśnie i legendy są często przedstawiane w teatrzykach kukiełkowych. Dzieci obecne na takich spektaklach jako widzowie lub jako aktorzy bardzo intensywnie je przeżywają i swe przeżycia wyrażają później w swej twórczości plastycznej.
W inscenizacji wykorzystuje się często zabawy, obyczaje i zwyczaje ludowe związane z świętami, porami roku, które także stanowią bogate źródło inspiracji twórczych.
Muzyka i tańce ludowe odpowiednio wykorzystane przez nauczycielkę mogą inspirować również ekspresję plastyczną dziecka. Piosenki, utwory czy też tańce oddziałują na wyobraźnię dziecięcą swą prostotą i melodyjnością. Rzeźba i malarstwo ludowe, drzeworyty, tkanina, zdobnictwo ludowe (wycinanki, ornamenty), ceramika, hafty, koronki i strój ludowy budzą żywe zainteresowania dziecka. W związku z tym nauczycielka dobiera odpowiednie przykłady zakresu sztuki ludowej bądź w postaci reprodukcji bądź też dzieł.
Obcowanie z wytworami sztuki ludowej jest źródłem wrażeń, które później dzieci przedstawiają w swej twórczości plastycznej. W przedszkolu wykorzystuje się często dekoracyjne wzory geometryczne. Najczęściej stosowane w tych wzorach elementy to: paski, linie krzywe, kropki, linie faliste, kółeczka, prostokąty, a więc elementy, które dziecko łatwo może odtworzyć. Dzieciom podobają się stylizowane formy roślin, zwierząt z jakimi spotykają się w hafcie. Haft oddziałuje także na wyobraźnię dzieci swoją bogatą kolorystyką. Oglądając rysunki dzieci nauczycielka może zauważyć, że postacie przez nie przedstawione ubrane są w barwne stroje przypominające te, które oglądały w muzeum etnograficznym lub ten, w którym odwiedziła przedszkole gawędziarka czy też artystka, artysta ludowy. Nauczyciel by bardziej zbliżyć dzieci do sztuki ludowej, by zwiększyć jej wpływ jako środka inspirującego ich twórczość, organizuje wycieczki do muzeum etnograficznego, na wystawy sztuki ludowej czy też do pracowni sztuki artystów i twórców ludowych. Dzięki tym wycieczkom zapoznaje je ze specyfika pracy twórczej, a także z osobą twórcy i jego warsztatem.
Aspekty wychowawcze i kształcące sztuki ludowej.
Wychowanie estetyczne tym różni się od zwykłych sposobów i zabiegów dydaktycznych i wychowawczych, że uczy spostrzegania, doznawania i odczuwania rzeczywistości, a także pojmowania istoty i cechy życia ludzkiego poprzez pryzmat sztuki - pisze Stefan Szuman w książce "O sztuce i wychowaniu estetycznym". Dzieło sztuki przenika, pogłębia ich osobowość, a także wychowuje. Wielką pozytywną rolę w rozwoju uczuć emocjonalnych i w wychowaniu spełniają wzorce zawarte w twórczości ludowej. W sztuce tej, w szczególnie przystępnej dla psychiki dziecka artystycznej formie, wyrażone zostały najszlachetniejsze uczucia ludzkie, uczucia braterstwa i przyjaźni, umiłowanie swojego narodu i ludzi całego świata, nienawiść do przemocy, dążenia do sprawiedliwości. Sztuka ludowa odzwierciedla bogactwo myśli i uczuć przodków a także nowe życie narodu. Dzięki tej sztuce dostarczamy dzieciom bogatych wrażeń, wyobrażeń. Sztuka ludowa pozwala kształtować u dzieci wrażliwość na piękno, pozwala lepiej go poznać i zrozumieć. Korzysta się z niej w celu uszlachetnienia psychiki dzieci, zapoznaje ich z twórczym dorobkiem naszego ludu i wychowuje w miłości i szacunku do niego. Dzięki zbliżeniu dzieci np. do śpiewu ludowego rozwijamy u nich słuch muzyczny, poczucie rytmu, wyczucie piękna zawartego w jakości form i treści śpiewu. Sztuka ludowa, a w szczególności dekoracyjna sztuka ludowa umożliwia dzieciom ocenę estetycznych wartości przedmiotów, które ich otaczają. Po nawiązaniu kontaktu ze sztuką ludową budzi się u dzieci pragnienie samodzielnego ozdabiania przedmiotów. Element zdobnicze czerpią dzieci ze sztuki ludowej odwzorowując je i poznając dzięki temu coraz to nowe elementy zdobnicze, a także rozwija się ich wrażliwość kolorystyczna, zrozumienie koloru jako środka wyrazu. Dzięki kontaktom z tą sztuką, dzieci uczą się także sposobu łączenia kolorów. Ludowa sztuka stosowana stwarza szerokie możliwości zapoznaje dzieci z niektórymi podstawowymi zasadami rozmieszczenia wzorów na przedmiotach oraz kształtowania poczucia harmonii i rytmu kompozycji. Analizując wytwory sztuki ludowej dziecko uczy się rozumieć i odczuć, że rozmieszczenie ozdób nie jest przypadkowe. Treści zawarte w sztuce ludowej są ściśle związane z tradycjami, obyczajowością, historią narodu, pomagają dzięki temu wiązać uczuciowo dziecko z krajem ojczystym, rozbudzać patriotyzm. Perspektywy wychowawcze i kształcące sztuki zarysowują się jako możliwości dalszego pogłębiania wewnętrznych treści człowieka, wyzwolenia jego dyspozycji twórczych. Sztuka nie jest więc już tylko przedmiotem znawstwa, bądź rozrywki, ale nowym środkiem wychowawczym i kształcącym.
Dlaczego sztuka ludowa jest bliska dziecku?
Często spotyka się stwierdzenie, że sztuka ludowa jest bliska dziecku, ale dlaczego sztuka ta jest bliska prymitywnej twórczości dziecięcej, dlaczego jest najłatwiej odbierana przez dziecko? Stosowana sztuka ludowa jest bliska dziecku przez swój pogodny, radosny stosunek do życia, do piękna przyrody, do potęgi człowieka i jego umiłowania do pracy. Obca jest jej wszelka ceremonialność i ograniczoność, jest przystępna i bardzo ludzka. Głównym dążeniem jej twórców jest wywołanie radości, wytworzenie pogodnego nastroju oraz wzruszenie odbiorcy. Dzięki tym cechom sztuka ludowa jest zawsze bliska dziecięcemu odczuwaniu świata, dziecięcemu sposobowi jego odbioru. Dziecko w wieku przedszkolnym jest bardzo wrażliwe na piękno przyrody i zachodzących w niej nieustannych zmian. Cieszą je i wzruszają te same obrazy i wydarzenia, które wzruszały prostych ludzi, gdy tworzyli wiele swoich dzieł. Przedstawiali kwiaty, owoce, śpiewające ptaki, niebo, gwiazdy, słońce i człowieka z jego radościami i pragnieniami. Twórczość ludowa jest realistyczna i prawdziwa, dziecko także dąży do prawdy w życiu i dlatego jego wyobrażenia cieszą je, pociągają i dają mu satysfakcję. Sztuka ludowa jest bliska dziecku dzięki swej prostocie, bogatej kolorystyce, a także dzięki treści wytworów sztuki ludowej i jej realizmowi. Sztuka ludowa jest bliska dziecku, gdyż treść jej wytworów jest zaczerpnięta z najbliższego otoczenia, a dzieci przedszkolne też najchętniej przedstawiają w swoich pracach to, co zaobserwowały, co jest im najbliższe. Pomimo to często tematem ich prac jest świat fantazji, wyobrażeń - marzeń. Ten właśnie świat (nierealistyczny) przedstawiający pragnienia ludzi, ich marzenia, dążenia przedstawiali niejednokrotnie artyści ludowi.
Literatura:
1. Tibor Csorba: "O rysowaniu". WSiP Warszawa, 1980.
2. Jadwiga Cybulska-Piskorek: "Twórczość plastyczna dziecka w wieku przedszkolnym". WSiP Warszawa, 1976.
3. Anna i Maria Foltys: "Sztuka plastyczna w wychowaniu przedszkolnym". PZWS Warszawa, 1989.
4. Irena Wojnar: "Perspektywy wychowawcze sztuki". Nasza Księgarnia Warszawa, 1966.
mgr Joanna Górna
Zespół Szkolno-Przedszkolny w Harmężach |
