Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Pieniądz w starożytnej Grecji

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 11977 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

Epoka archaiczna (800-500 r. p.n.e.) jest epoką ostatecznego uformowania się nowego systemu organizacji państwowej w Grecji, tzw. miasta-państwa (polis). Zjawiskiem, które również miało w tym czasie kapitalne znaczenie, była kolonizacja oraz jej ogromny zasięg terytorialny, rozmach i długotrwałość. Jednym z jej rezultatów było rozprzestrzenienie się wpływów kultury greckiej na ogromnym obszarze, obejmującym w istocie cały ówczesny znany świat. Dla krajów macierzystych, z których wyruszyły poszczególne wyprawy osadników, kolonizacja oznaczała z jednej strony zmniejszenie się deficytu ziemi i żywności, z drugiej strony ożywienie handlu i rzemiosła dzięki utrzymaniu ścisłych kontaktów między metropolią a kolonią, przy zachowaniu pełnej suwerenności politycznej tej drugiej. Kolonie greckie były całkowicie autonomicznymi organizacjami politycznymi, zachowywały jednak przyjazne stosunki ze swoimi metropoliami.

Epoka archaiczna dziejów Grecji była okresem szybkich zmian w sferze ekonomicznej. Niektórzy uczeni uważają, że była to zakrojona na wielką skalę rewolucja gospodarcza, która wywołała w konsekwencji poważne przeobrażenia społeczne w Grecji macierzystej i w koloniach. Jednym z czynników owej "rewolucji ekonomicznej" w państwach greckich o rozwiniętej wymianie handlowej - było wprowadzenie pieniądza.

Badania nad początkami pieniądza są trudne z racji niedostatku źródeł. Archeolodzy posiadają sporo monet, które możemy przypisać do okresu archaicznego, ale datowanie ich i stwierdzenie, jakie ośrodki je wypuszczały, jest bardzo niepewne. Źródła pisane niewiele nam mogą tutaj pomóc, gdyż pochodzą z czasów późniejszych, gdy o początkach pieniądza nic pewnego nie wiedziano. W najstarszej fazie rozwoju pieniądza greckiego dwa obszary odgrywały szczególnie ważną rolę: wybrzeża Azji Mniejszej oraz Egina i Argos.

Najstarsze znane monety pochodzą z wybrzeży Azji Mniejszej. Były bite z elektronu, czyli naturalnego stopu złota i srebra, który znajdował się w depozytach rzecznych na terenie Lidii i na północy, w Triadzie, w pobliżu Abydos. Specyficzną cechą tego stopu o jasnożółtym kolorze był zmienny stosunek między dwoma jego składnikami (ilość złota w elektronie wahała się między 5 a 75%).Elektron można było także otrzymywać sztucznie.

Najstarsza datowana grupa monet została znaleziona w fundamentach świątyni Artemidy w Efezie. Jest to część skarbu, składanego w czasie budowy w fundamentach. Znaleziono 93 monety wybite z elektronu. Dwie z nich nie mają żądnych przedstawień, trzy mają oznaczenia tylko na jednej stronie, a cztery posiadają dość głębokie nacięcia na drugiej. Uczeni uważają, że są to okazy z bardzo wczesnego okresu, przed wypuszczeniem monety ze stemplem. Mogą to być tzw. nie oznakowane fasolki, które były bryłkami metalu o określonej wadze, lub może są to monety prywatne sygnowane najpierw przez emitentów, a potem przez następnych właścicieli dokonujących rewaloryzacji. Pozostałe znalezione w Efezie sztuki mają stemple przedstawiające zwierzęta i nie mają jednakowej wagi. Znalezione monety zostały prawdopodobnie wykonane w Azji Mniejszej przez Lidyjczyków w latach 680 - 600 p.n.e.

Trudno też jest odpowiedzieć na pytanie, kto pierwszy zaczął bić monety. W grę wchodzą greckie miasta bądź państwo lidyjskie. Ksenofanes, poeta żyjący w II połowie VI w., twierdził, że pieniądz wynaleźli Lidyjczycy. Herodot (druga połowa V w.) przypisał im jako pierwszym bicie monet ze złota i srebra. Uczeni poważnie traktują ich przekazy. Władcy Lidii dysponowali bogatymi złożami elektronu, mieli dostateczny autorytet, aby wprowadzić monety w obieg. Być może opłacali nimi najemników i ludzi pracujących przy różnych budowlach. Pomysł bicia monet ze srebra i złota trzeba przypisać królowi Lidii Krezusowi (560 - 545).

Większość polis greckich w Azji Mniejszej szybko zrezygnowała z elektronu, utrzymał się tylko na północy w Kizykos.

W Argos (Grecji "właściwej") król Fejdon dokonał reformy miar i wag. Natomiast najstarsze monety biła Egina, najwcześniej ok. 580r. Mieszkańcy tej wyspy, utrzymywali żywe kontakty z całym światem, wiedzieli o wynalazku dokonanym w Azji Mniejszej.

Z powodu braku elektronu na ich terenie, bili monety ze srebra, które nabywali w drodze handlu. System monetarny eginecki przyjęło wiele państw greckich (wyspy Morza Egejskiego, Kreta, Rodos, Beocja, Tesalia i inne. Wynalazek monety upowszechnił się szybko, pod koniec VI w. biły ją niemal wszystkie polis.

Gdy środkiem płatniczym stała się moneta, konieczne było wprowadzenie systemu monetarnego, czyli ustalenie zasad dotyczących tego rodzaju środków płatniczych. Było to trudne, ponieważ miasta-państwa miały swoją odrębną monetę, swój własny system monetarny. Musiały one wejść ze sobą w porozumienie i ustalić jakie monety będą środkiem płatniczym, jakie będą ich relacje i kurs przeliczeniowy. Czasami państwa godziły się na bicie monet we wspólnej mennicy.

Istniały wtedy następujące systemy monetarne:
1. System eginecki . Na Eginie powstała pierwsza mennica ok. r. 650 p.n.e.
Ustalono tam relacje monet srebrnych do stosowanych uprzednio środków płatniczych w formie prętów, rożnów (obolos) spiżowych lub żelaznych.
2. System eubejsko - attycki. Stosowany w Atenach po reformie Salona do czasów Aleksandra Wielkiego
3. System rodyjski.
4. System koryncki.

Korzystano także z systemów, które nie powstały w Grecji np.: z systemu babilońskiego i z systemu fenickiego.

Początkowo posługiwano się monetami jako środkiem płatniczym tylko w handlu międzynarodowym, w obrębie wewnętrznym utrzymywały się dłużej jako środek płatniczy obole-rożny, dopiero pod koniec V w. p.n.e. stopniowo wycofywano je i zastępowano monetami spiżowymi lub żelaznymi, którym pozostawiono nazwę - obolos - obol.

W starożytnej Grecji występowały monety o różnych wielokrotnościach obola:
- tetrobol - 4 obole
- triol, tribobol (hemidrachma) - 3 obole
- diobol - 2 obole
- obol = 1/6 drachmy
- trihemiobol - 1 1/2 obola
- tritartemorion - 3/4 obola
- hemiobol - 1/2 obola
- trihemitartemorion - 3/8 obola
- tetartemorion - 1/4 obola
- hemitartemotion 1/8 obola (= chalk)

W Atenach wprowadził Salon ok. r. 600 p.n.e. monetę eubejską, a Pizystar - wprowadził attycką tetradrachmę srebrną o wadze 17,4g . Bito również drachmę oraz jej wielokrotności:
- 1/2 drachmy
- 2 drachmy - didrachma
- 3 drachmy - tridrachma
- 4 drachmy - tetradrachma
- 5 drachm
- 6 drachm
- 8 drachm
- 10 drachm - dekadrachma
- 12 drachm

6000 drachm nazywano talentem, 100 drachm nazywano miną. Jedną drachmę dzielono na 6 oboli lub na 48 chalków. W zależności od stosowanego systemu drachma ważyła w srebrze: 4,36 g (eubejski, potem attycki), 6,28 g (fenicki), 6,20 g (eginecki), 2,89 g (koryncki).

Attycki system pieniężny był systemem sześćdziesiętnym, ponieważ jednostka monetarna zwana talentem dzieliła się na 60 min. Ateński srebrny talent odpowiadał wadze 26,20 kg i wyższej oraz zależnie od wagi nosił określenie: lekki, ciężki i złoty - królewski.

System monetarny attycki wyglądał następująco :
1 talent = 60 min = 6000 drachm = 36 000 oboli
1 mina = 100 drachm = 600 oboli
1 drachma = 6 oboli
1 obol = 6 chalkus (miedziaków)
1 chalkus = 2 leptony
lepton - był najdrobniejszą jednostką monetarną

Na monetach greckich jako znaki występowały często symbole lokalnych bóstw oraz motywy roślinne, zwierzęta, ptaki. Symbole te często łączyły się z nazwą lub z jakąś lokalną tradycją. Tak np. pieniądze na wyspie Melos znaczono wyobrażeniem jabłka (melon-jabłko), na Rodos - róży (rhodon-róża), w Selinuncie - listka seleru (selinon-pietruszka, seler). Na Eginie znaczono monety wyobrażeniem żółwia, w Efezie - pszczoły, w Knossos - upamiętniano na monetach labirynt. Monety ateńskie zdobiła głowa Ateny, patronki miasta, a na awersie występowała poświęcona jej sowa. Nie było w Grecji zwyczaju umieszczania na monetach portretów, podobizn zasłużonych obywateli. Po raz pierwszy znalazł się na monetach portret Aleksandra Wielkiego dzięki decyzji Wielkiego Lizymacha i Ptolemeusza Sotera. Stało się to precedensem i od tego czasu jednym z głównych motywów zdobiących monety są wizerunki władców. Dodawano na monecie datę wybicia, nazwę miasta, imiona urzędników lub władców.

Pierwsza mennica powstała w Eginie. Monety były bite w sposób prymitywny: wkładano kawałek metalu do stempla i uderzano młotkiem, tak aby odcisk stempla pozostawał na jednej stronie monety. Niestety należało bić każdą monetę osobno i nie miały one dokładnie okrągłego kształtu. W Atenach monety miały już dwustronne odciski sztancy.

Bicie monet było jednym z najważniejszych środków afirmowania się polis i w życiu wewnętrznym i na zewnątrz. Okresowe wypuszczanie choćby niewielkiej liczby sztuk monet było potrzebne dla manifestowania własnej niezależności. Polis podejmowały wysiłki, aby te znaki ich istnienia i zamożności prezentowały się możliwie jak najlepiej. Stąd zapraszano znanych medalierów, co musiało kosztować i nie miało sensu z ekonomicznego punktu widzenia, gdyż moneta wykonana przez najlepszego artystę miała dokładnie tę samą wartość co sztuka zrobiona przez zwykłego rzemieślnika.

Moneta, która była bita przez państwo, służyła mu do różnych płatności. Dzięki niej opłacano cła oraz kary nałożone przez sądy, a także płacono podatki. Państwo płaciło monetami za prace budowlane, dostawy dla armii przy dłuższych wyprawach, za budowę okrętów wojennych. Otrzymywano też zyski z samej operacji bicia monety, gdyż miała ona wartość nominalną trochę wyższą, niż to wynikało z zawartości kruszcu.

Pieniądz wprowadzony przez państwo, ze względu na specyficzne potrzeby zbiorowości pełnił również inne funkcje. Służył także handlowi i w miarę upływu czasu podlegał istotnym modyfikacjom, dyktowanym potrzebami tej sfery ekonomiki.

Wprowadzenie pieniądza przyczyniło się w ogromnym stopniu do zaktywizowania gospodarki greckiej, pobudziło rozwój handlu i rzemiosła, a w konsekwencji spowodowało powstanie nowej klasy społecznej - burżuazji rzemieślniczo- handlowej, która starała się pozbawić dawną arystokrację jej uprzywilejowanej pozycji politycznej oraz zdobyć władzę w poszczególnych miastach-państwach. Natomiast zmiany w taktyce wojennej, zastąpienie dawnej kawalerii rekrutującej się spośród arystokracji przez ciężkozbrojną piechotę pochodzącą ze średnich warstw społecznych, a także pojawienie się licznej grupy marynarzy przyczyniło się do rozbudzenia ambicji politycznych niższych i średnich klas. Zbiega się to wszystko z wyraźnym kryzysem ustroju arystokratycznego w wielu państwach greckich.

Z drugiej strony wprowadzenie pieniądza i związany z tym potężny rozwój handlu i rzemiosła przyniosły zaostrzenie różnic między klasami posiadającymi a właścicielami drobnych gospodarstw.

Przedstawione przeze mnie wywody dotyczące monet w starożytnej Grecji są tylko hipotetyczne. Niewiele jest prac dotyczących najstarszego okresu dziejów monety, z którymi mogłam się zapoznać. Miałam również ogromne problemy ,gdy chciałam się dowiedzieć dlaczego bito monety i jakie funkcje pełniła ona w epoce archaicznej.

Jak już wspomniałam na początku tego referatu, nasze źródła pisane, w których można znaleźć rozważania na temat monet pochodzą z czasów późniejszych , gdy pamięć o początkach zatarła się całkowicie. Autorzy, w najlepszym przypadku żyjący w IV w. (w tym Arystoteles), uznawali za naturalne, że pieniądz zawsze pełnił te same funkcje, jakie przypadały mu w ich świecie. O ekonomice czasów archaicznych wiedzieli niewiele. Same monety, nawet jeśli są to długie serie, nie mogą nas poinformować, do czego i przez kogo były używane.

Literatura

  • Bravo B.,Wiszpicka E., Historia starożytnych Greków. Warszawa 1988. PWN, tom I.
  • Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna. Warszawa 1999.PWN.
  • Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu. Warszawa 1977. PWN.
  • Mrozewicz L., Historia powszechna. Starożytność. Poznań 1999.
  • Stabryła S., Starożytna Grecja. Warszawa 1988. WSiP.
  • Szemiotowa A., Numizmatyka starożytna. Warszawa 1951. PWN.
  • Winniczuk L., Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu. Warszawa 1983. PWN, tom I.
  • Wolski J., Historia powszechna. Starożytność. Warszawa 1992. PWN.
  • Małgorzata Tomasik

    Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

    X


    Zarejestruj się lub zaloguj,
    aby mieć pełny dostęp
    do serwisu edukacyjnego.




    www.szkolnictwo.pl

    e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
    - największy w Polsce katalog szkół
    - ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




    Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

    Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




    Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie