"Każdy, kto ma do czynienia z dziećmi, wie, że uwielbiają one baśnie.
Kto umie je opowiadać, ma klucz do dziecięcych serc."
I. Słońska
Jakie doświadczenia życiowe dziecka najbardziej sprzyjają temu, żeby własne życie miało dla niego sens?
Dziecku w wieku przedszkolnym wspaniale służą utwory literackie, a zwłaszcza baśnie - opowieści, które przykuwają uwagę, budzą ciekawość, rozwijają wyobraźnię i inteligencję emocjonalną, pomagają weryfikować uczucia. Baśnie mają związek z lękami i dążeniami dziecka, umożliwiają mu pełne rozeznanie własnych trudności, a zarazem podają sposoby rozwiązania nękających je problemów. Baśnie odnoszą się więc do wszystkich aspektów dziecięcej osobowości, traktują trudne dylematy dziecięce z całą powagą, a zarazem budzą w dziecku wiarę w siebie i w swoją przyszłość. Własne życie wydaje się dziecku często niepojęte, dlatego tym bardziej potrzebuje ono sposobności, by móc lepiej zrozumieć siebie w złożonym świecie, z którym będzie musiało się uporać.
Dziecko wymaga wskazówek, jak wprowadzić ład do swego psychicznego, duchowego wnętrza, aby następnie móc nadać ład swemu życiu. Nadto - dziecko potrzebuje wychowania, które w subtelny sposób poprzez ukazywanie następstw, wskazywałoby mu wartości zachowań zgodne z wymogami moralności.
Baśnie mówią też o dręczących dziecko wewnętrznych konfliktach tak, że nieświadomie je rozumie; podają przykłady zarówno chwilowego, jak i trwałego wyjścia z opresji wewnętrznych. Baśnie informują dziecko, że walka z poważnymi trudnościami jest w życiu nieunikniona, jest nieodłączną częścią życia ludzkiego - ale, jeśli się nie ucieka przed nią, lecz niewzruszenie stawia czoło niespodzianym i często niesprawiedliwym ciosom, pokonuje się wszelkie przeszkody i w końcu odnosi zwycięstwo.
W baśniach w jedne postaci i ich uczynki wcielone zostaje dobro, w inne - zło. Podobnie wszechobecne jest dobro i zło w życiu, a skłonność do jednego i drugiego przejawia się w każdym człowieku. Właśnie ta dwoistość stwarza problem moralny, a jego rozwiązywanie wymaga walki. Zło przedstawia się w baśniach w sposób, który nie pozbawia go atrakcyjności - symbolizowane jest przez potęgę olbrzyma czy smoka, moc czarownicy, przebiegłość królowej - i często zyskuje chwilową przewagę, lecz w końcu postać niegodziwa zostaje ukarana, zawsze ponosi klęskę. Nie dlatego jednak baśń zachęca dziecko do powinności moralnych, lecz dlatego, że bohater pozytywny jest dla dziecka bardziej pociągający, bliższy sercu, niż inne osoby tam występujące; to z nim się identyfikuje. Dziecko wyobraża sobie, że wraz z bohaterem przechodzi jego próby i cierpienia, i że tryumfuje wraz z ulubioną postacią, gdy dobro odnosi zwycięstwo. Utożsamiając się z bohaterem w jego wewnętrznych i zewnętrznych zmaganiach dziecko przejmuje tym samym sens moralny baśni.
Baśnie mogą oddziaływać w pełni kiedy są dziecku opowiadane, a nie czytane, bo opowiadanie daje większą swobodę w uwzględnianiu reakcji dziecka. Od postawy uczuciowej, jaką przejawia wobec danej baśni osoba opowiadająca zależy w znacznej mierze oddźwięk, jaki opowieść znajdzie u słuchacza: baśń może nie wywołać żadnego wrażenia albo głęboko ją poruszy. Kochająca babcia, która opowiada dziecku baśń, trzymając je na kolanach i stwarzając atmosferę oczarowania przekazuje coś zupełnie innego niż mama, czy tata, gdy znudzeni opowieścią czytają baśń z poczucia obowiązku. Jeżeli zaś opowieści czytamy, winno temu towarzyszyć emocjonalne zaangażowanie w sens danej historii i w reakcje dziecka oraz wyczucie, co może ona dla dziecka znaczyć.
mgr Beata Sobik
Przedszkole Nr 9 w Żorach |
