Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Rodzina jako środowisko wychowawcze

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 2562 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Definicje i koncepcje teoretyczne wychowania

     Wychowanie jest zjawiskiem historyczno — społecznym. W dziejowym rozwoju ludzkości zmieniało swój zakres i treść, swe formy i funkcje. Początek bierze z dwóch źródeł: z natury ludzkiej i życia społecznego człowieka. Można, zatem przyjąć dwie zasadnicze grupy celów wychowania: naturalistyczną i socjologiczną.
     J.J. Rousseau, przedstawiciel pierwszej z nich, napisał: "Rośliny kształtuje uprawa, łudzi wychowanie. Gdyby człowiek rodził się duży i silny, wzrost jego i siła byłyby mu niepotrzebne aż do czasu, kiedy nauczyłby się posługiwać nimi; byłyby dlań szkodliwe powstrzymując innych od udzielania mu pomocy, pozostawiony sam sobie umarłby nędznie, zanim by poznał własne potrzeby. Skarżymy się na stan dzieciństwa nie wiedząc, że rodzaj ludzki zginąłby, gdyby człowiek nie zaczynał od tego, że jest dzieckiem. Przychodzimy na świat słabi, potrzebna nam jest siła, rodzimy się pozbawieni wszystkiego, potrzebna nam jest opieka, rodzimy się bezrozumni, potrzebny nam jest rozsądek. Wszystko, czego nie posiadamy rodząc się, a co jest nam potrzebne, kiedy dorośniemy, wszystko to zdobywamy przez wychowanie."
     Najdawniejszą, pierwotną formą wychowania było wychowanie naturalne. Dokonywało się ono dzięki uczestnictwu dzieci i młodzieży w życiu dorosłych, bez pomocy specjalnych instytucji, poprzez kontakt i wzór ulegając wymaganiom, jakie stawiało otoczenie. Dziecko stawało się podobne do dorosłego przez naśladownictwo, przejmowanie tego, co zaobserwowało. "Wychowują nas i natura, i ludzie, i rzeczy."
     Taki rodzaj wychowania zachował się aż do dziś. Dziecko przed pójściem do przedszkola, szkoły, pod opiekę nauczycieli, jest już w pewien sposób ukształtowane przez oddziaływanie rodziny, otoczenia, środowiska. Wychowuje się dzięki kontaktom z dorosłymi, obserwując ich i naśladując uczy się języka i zachowania, nabiera nawyków i upodobań, zaczyna odróżniać zachowanie właściwe od niewłaściwego. Osobowość dziecka formuje się w określony sposób również dzięki uczestnictwu w różnorodnych sytuacjach życiowych i korzystaniu z różnych instytucji. Wychowanie naturalne zarówno dawniej jak i dziś ma na ogół charakter zachowawczy i przystosowuje człowieka do istniejącej rzeczywistości. Dziecko wrasta powoli w kulturę dorosłych, uczy się akceptować jej wymagania, staje się posłuszne istniejącemu stylowi życia. Wychowanie naturalne pozwała dziecku na świadomy wybór drogi życiowej, po której krocząc byłoby szczęśliwe.
     Wychowanie jest podstawowym pojęciem pedagogiki i zawiera różnorodną i bogatą treść. Bywa różnie określane w literaturze pedagogicznej. Do dzisiejszego dnia jest przedmiotem krytycznej analizy pedagogów, którzy dążą do nadania mu precyzyjnego znaczenia. Jest to trudne, gdyż naukowcy zajmują na ogół różne stanowiska. Jedni przypisują mu szerokie znaczenie, inni starają się je określić w jego węższym zakresie. Wyżej przedstawiłam pogląd na wychowanie J.J. Rousseau, wymienia on trzech mistrzów, przez których jesteśmy kształtowani: naturę, ludzi i rzeczy. Wychowanie pochodzące od natury jest od nas zupełnie niezależne, otrzymywane od przedmiotów zależne jest od nas pod niektórymi względami. Jedynie wychowanie od ludzi zależne jest w zupełności od nas. "Wychowanie jest, przeto sztuka, przy czym jest rzeczą niemożliwą prawie, aby się udało, ponieważ połączenie czynników, niezbędnych do jego powodzenia niezależne jest od nikogo. Można się, co najwyżej mocą usilnych starań mniej lub bardziej zbliżyć do celu, ale trzeba szczęścia, aby ten cel osiągnąć".
     Mówiąc o wychowaniu myślimy przede wszystkim o działalności wychowawczej, która powoduje, że człowiek staje się mądrzejszy, lepszy. Jest to proces długotrwały i polega na wszechstronnym rozwijaniu istoty ludzkiej. Biorą w nim świadomy udział poprzez swoją działalność wychowawcy, towarzyszą różne okoliczności i warunki jako sytuacje wychowawcze oraz sam wychowanek, który dąży do osiągnięcia coraz większej samodzielności zarówno umysłowej, moralnej jak i życiowej. Według B. Suchodolskiego przedstawiciela futurologicznej koncepcji "Wychowanie jest przygotowaniem człowieka do zadań, które stawia mu współczesna cywilizacja, jest przystosowaniem się jednostki do życia [...] Rzeczą najważniejszą w wychowaniu współczesnym jest kształtować ludzi tak, aby umieli oni żyć w warunkach współczesnej cywilizacji, aby potrafili podołać zadaniom, które im stawia, aby korzystali z możliwości kulturalnego rozwoju, którego im dostarcza, aby wiedzieli, ku czemu i jak dążyć, z jakich źródeł czerpać radość życia".
     Autor stwierdza, że każdy z nas musi nauczyć się radzić sobie z wymaganiami społeczeństwa, najbliższego otoczenia, w którym żyjemy. Jest to pewien styl życia, styl twórczego działania dotyczącego społeczeństwa, będącego również uczestnictwem w tworzeniu lepszego świata.
     Inne definicje wychowania ujmują to zjawisko jako całokształt procesów, za pomocą, których jednostka ludzka rozwija swoje zdolności, postawy, kształtuje formy zachowania. Wychowanie jest również określane jako proces społeczny, w którym jednostka zostaje poddana świadomym i celowym wpływom środowiska "[…] tak, aby mogła być przygotowana do życia i mogła osiągnąć optymalny rozwój osobowości".
     O rozwoju osobowości w toku procesów wychowania mówi również H. Muszyński w swojej definicji: "Wychowanie to szczególny rodzaj ludzkiej działalności, który polega na zamierzonym wywoływaniu określonych zmian osobowości człowieka". Autor uważa, że przez wychowanie należy rozumieć zamierzone kształtowanie u jednostki cech kierunkowych, które składają się na sferę uczuciowo – wolicjonalną, czyli formowanie postaw, przekonań, wartości, celów i ideałów. Dotychczasowe podane przeze mnie definicje mówiły, że wychowanie polega na pewnego rodzaju kulturowym przekazie międzypokoleniowym oraz na wypełnianiu w określonym duchu obowiązku, którego sens zawiera się w pogodzeniu dobra indywidualnego dorastającej jednostki z interesem społecznym. Wychowanie we współczesnym świecie nie jest ani wzrastaniem ani adaptacją jest wychowaniem kreatywnym, twórczym, które dąży do wychowania ludzi, jako osoby aktywne, twórcze, zaangażowane w życie w społeczeństwie. Jest przygotowaniem człowieka do życia i kształtowania jego osobowości. To jeden z najistotniejszych celów, do których dodałabym tylko jeszcze, ze wychowanie to również włączanie się wychowawców i wychowanków w rozwój społeczny tak, aby przekształcając otoczenie, zmieniać jednocześnie siebie. Ujmując osobowość jako strukturę regulującą swój stosunek do otoczenia a wychowanie jako interwencję w tę regulację, R. Miller zaproponowała taką oto definicję: "Wychowanie jest to interwencja w dialektyczny związek człowieka i świata regulująca ich wzajemne stosunki poprzez współdziałanie w twórczym rozwoju społeczeństwa i jednostki".
     Ze względu na problem poruszany w mojej pracy będę opierała się na definicji autorki powyższego cytatu. Wspomina ona o ogromnym znaczeniu w procesie wychowania rozwoju osobowości wychowawcy, o przejmowaniu przez niego pozycji współpartnera, poszukującego razem z wychowankiem twórczych rozwiązań. Dziecko powinno wychowywać się przez działanie, które organizuje mu dorosły człowiek zarówno w przedszkolu, szkole jak i innych placówkach oświatowych. Nie jest to proste, gdyż każdy wychowanek pochodzi z innej rodziny, w której odbywa się początkowy proces wychowawczy. Przekazuje mu ona pewien zasób informacji o świecie, stosunek do przyrody, społeczeństwa, samego siebie. Wiele zależy od pierwszych doświadczeń dzieciństwa i stosunku rodziców do dziecka, przede wszystkim rozwój ciekawości poznawczej, odwaga eksperymentowania w zabawie, zaufanie do otoczenia, itd. Wychowanie określają różne definicje, wielu uczonych wypowiada się na ten temat, z jednymi się zgadzam z innymi nie.
     Ciągle dyskutuje się w mediach, literaturze, czasopismach na temat tego "wychować czy nie?". Część społeczeństwa twierdzi, że dziecko samo nauczy się życia poprzez swoje błędy.
     Inni z poczuciem durny i szlachetności, jak napisał J. Korczak: "[...] piastują, osłaniają, żywią, i kształcą. Dziecko nie troszczy się o nic – otrzymuje. Czym byłoby bez dorosłych, którym wszystko zawdzięcza? Jedynie wyłącznie wszystko oni. Znają drogi do pomyślności, dają wskazówki i rady. Rozwijają zalety i wady. Kierują poprawiają, zaprawiają. Ono nic, wszystko oni. Rozkazują i żądają posłuchu. Moralnie i prawnie odpowiedzialni wiedząc i przewidując, są jedynymi sędziami czynów, ruchów, myśli i zamierzeń dziecka. Wydają polecenia czuwają nad spełnieniem: zależne od woli i rozumienia ich dzieci, ich własność – wara!".
     H. Muszyński w swoim artykule "Współczesne kontrowersje wokół wychowania" poszukuje odpowiedzi na pytanie — jak wychowywać? Przedstawia nam nowe spojrzenie na ten problem. Dotychczas wychowanie było rozumiane jako "Celowe i świadome urabianie osobowości jednych ludzi przez innych. Zostało sprowadzone do indoktrynacji i duchowego zniewolenia, stało się narzędziem ubezwłasnowolnienia jednostki i pozbawienia jej własnej autonomii oraz podmiotowości." Antypedagogika, czyli nowy ruch prezentowany głównie przez autorów takich jak: E. V Braunmhl, P. Handke, H. Kupffer, A. Miller, odrzuca wychowanie w ogóle. Twierdzą oni, że jest ono szkodliwe i traktuje dziecko przedmiotowo. Wychowanek i wychowawca powinni być równorzędni. Dziecko samo wie, co jest dla niego dobre. Potrzebuje wolności, aby się rozwijać. Powinno dać się mu pełne prawo do wyrażenia swojej woli, realizowania swoich pragnień.
     H. Muszyński mówi jednak, że nie można całkiem wychowania odrzucić, gdyż dziecko, aby pomyślnie funkcjonowało w swoim środowisku społecznym, musi nauczyć się przestrzegać norm w nim obowiązujących. Najbezpieczniej będzie, jeżeli dotychczasowe kierowanie zastąpimy pomocą w wkraczaniu w dorosłe życie, jeżeli staniemy się dla dziecka partnerem.
     Wychowanie prawdziwie humanistyczne to takie, gdzie wychowawca towarzyszy dziecku w jego drodze życiowej. "[...] Dąży do tego, aby jego wychowanek był konstruktywnym członkiem i kontynuatorem wspólnego dla nich obu demokratycznego i zarazem pluralistycznego społeczeństwa."
     Osobiście również jestem zwolennikiem wychowania, ale nie całkowitego kierowania dzieckiem. Wychować trzeba rozsądnie, z miłością szacunkiem, tolerancją zdając sobie sprawę z tego, że ,,[...]dziecko nie dopiero będzie, ale już jest człowiekiem i jako człowiekowi należą mu się prawa." Należy pamiętać, żeby nie tylko patrzeć na dziecko, ale przede wszystkim je widzieć i włączać się w wychowanie tak, aby poprzez działanie mogło ono poznawać świat, zmieniać otoczenie i siebie. Dziecko jest poddane niezliczonej ilości niezliczonych wpływów i bodźców, które są całkiem obce doświadczeniom i przeżyciom rodziców.
     Coraz trudniej jest je wychować. Nie wystarczy już tylko intuicja. Wychowanie w obecnych czasach staje się sprawą wiedzy, umiejętności i doświadczenia. Trzeba rozumieć dziecko, świat, w którym ono żyje, oraz mechanizmy wpływu tego świata na jego osobowość. Wychowanie nie może polegać na izolowaniu młodej jednostki od świata ani też na tłumieniu jego wpływów. "[..]wychowywać to znaczy rozumnie wprowadzać dziecko w otaczający je świat, ukazywać mu w nim cele i wartości, nadawać właściwy kierunek jego życiowej aktywności oraz umiejętnie modulować i organizować wpływy pochodzące z zewnątrz. Trzeba być wychowawcą, a nie biernym świadkiem rozwoju dziecka."
     Uczmy się żyć nie obok dziecka, ale razem z nim, wtedy nauczymy się dostrzegać sercem tego, co jest dla niego najważniejsze i najistotniejsze, aby osiągnąć pełnię życia.

Monika Korbik Ludwiczak

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie