Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Metody aktywizujące

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 12588 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Twórcze działanie jest najlepszym i niekiedy jedynym sposobem zaspokajania coraz to nowych potrzeb człowieka. Wewnętrzny świat dziecka stanowi nieustabilizowany i otwarty zespół wyobrażeń, uczuć i przekonań, które z uwagi na swą siłę i intensywność, dążą do uzewnętrzniania się. Jest to świat jeszcze nieuporządkowany i nie zorganizowany, powoli dociera jednak do świadomości dziecka, w miarę, jak uzyskuje ono umiejętność wyrażania go w formie dostępnej dla innych.
Pedagogika, aprobując spontaniczny charakter twórczej aktywności dziecka, powinna dostarczać mu odpowiednio wyważone porcje informacji empirycznych, które skłaniałyby je do kreatywnego wyrażania uczuć. Istotną sprawą jest stworzenie mu sposobności do uzewnętrznienia treści, jakie pragnie wyrazić, kiedy odczuwa taką potrzebę, a także stworzenie sytuacji motywujących je do takiej działalności.
Obiecującym narzędziem pracy pedagoga w tym zakresie jest stosowanie metod aktywizujących.
Istotę tych metod dobrze ujmuje myśl Konfucjusza: „powiedz mi, a zapomnę, pokaż, a zapamiętam, pozwól wziąć udział, a zrozumiem”.
Początki rozwoju myśli metod aktywnych spotykamy właśnie już u Konfucjusza, Platona, czy Arystotelesa.
Wyraźną tendencję do integracji treści i czynności znajdziemy u Awicenny, który proponuje połączenie ich w całość, by w zrównoważony i wszechstronny sposób kształtować całego człowieka.
Do prekursorów metod aktywizujących możemy zaliczyć również Jana Amosa Komeńskiego. Uważa on, że „wiedza jest tym pewniejsza, im bardziej opiera się na doświadczeniu zmysłowym”.
Szczególny dorobek w zakresie rozwoju metod aktywizujących wniósł w swojej pracy pedagogicznej pod koniec XIX w. J. Dewey w swojej koncepcji „Nowego Wychowania”, czy C. Freinet w „Nowoczesnej Szkole Francuskiej Technik Freineta”.
Metoda (gr. methodos) znaczy tyle, co sposób badania określonego stanu rzeczy. W historii tego pojęcia utarło się jednak jego podwójne znaczenie: jako drogi dochodzenia do prawdy i jako drogi dochodzenia do celu.
Dzisiaj w edukacji odpowiednikami tych dwóch sposobów myślenia i działania są metody heurystyczne (poszukujące) i algorytmiczne. Pierwsze dotyczą działania jednostki o stosunkowo dużym stopniu ogólności, drugie wskazując odpowiednie działania prowadzą do określonego wyniku. Takie ujęcie metod zakłada zarówno doświadczenie zdobyte w procesach myślowych, jak i w działaniu, w świecie zmysłowym, jak i poza zmysłowym.
W pedagogice można spotkać wiele podziałów metod.
Czesław Kupisiewicz wyróżnia następującą klasyfikację metod nauczania:
1. Metody oparte na posługiwaniu się słowem (opowiadanie, wykład, pogadanka, dyskusja, praca z książką)
2. Metody oparte na obserwacji (pokaz, pomiar)
3. Metody oparte na działalności praktycznej (m. laboratoryjna, zajęć praktycznych)
4. Metody gier dydaktycznych (m. symulacyjna, sytuacyjna, inscenizacji).
Najstarszą historycznie grupę metod stanowią metody słowne. Ukształtowały się one w średniowieczu, miały charakter wykładowy. Dominującym sposobem nauczania było tu przekazywanie przez nauczyciela gotowych wiadomości za pomocą słowa mówionego, pisanego, czy drukowanego oraz przyswajanie ich przez uczniów.
Następnie ukształtowały się przedstawione przeze mnie metody heurystyczne, polegające na stawianiu pytań i dawaniu na nie gotowych odpowiedzi. Formułowane przez nauczyciela pytania zmuszają ucznia na ogół do myślenia i samodzielnego poszukiwania odpowiedzi.
Obok nich w XIX wieku pojawiły się metody poglądowe, polegające według Kodeńskiego na czerpaniu wiadomości nie z książek, lecz z otaczającej rzeczywistości. Zadaniem nauczyciela jest gromadzenie odpowiedniego materiału empirycznego, zaciekawienie nim uczniów, zorganizowanie obserwacji oraz podsumowanie i utrwalenie jej wyników. Uczeń ma zdobywać wiedzę na podstawie obserwacji i następnie ją zapamiętać.
Pod koniec XIX wieku, za sprawą Deweya pojawiły się metody działalności praktycznej uczniów, jako sposób zaznajamiania uczniów z wiedzą, a zarazem rozwijania ich zdolności i zainteresowań. Zakładają one istnienie odrębnego systemu czynności nauczyciela i uczniów. Nauczyciel planuje działalność ucznia i kieruje nią, uczeń realizuje określone zadania praktyczne w celu osiągnięcia zaplanowanego wyniku oraz zdobycia wiedzy o świecie.
Metody te dały początek metodom poszukującym, zwanymi metodami aktywizującymi.
Metody aktywizujące należą do grupy metod charakteryzujących się tym, że w procesie kształcenia aktywność przedmiotu uczącego się przewyższa aktywność podmiotu nauczającego.
Nowe cele edukacyjne i sposoby ich realizacji wymagają od nauczyciela, by mniej nauczał, a więcej zachęcał do aktywności, dał dziecku czas na eksperymentowanie, dopuszczał możliwość popełniania błędów i samodzielnego ich poprawiania, zachęcał do poszukiwania nowych rozwiązań, dostrzegał uczucia uczniów, kształtował w nich przekonanie o możliwości samodzielnego wyboru działań i odpowiedzialności za swe czyny.
Aktywizacja dzieci to poczynania dydaktyczne i wychowawcze nauczyciela mające na celu aktywny udział uczniów w zdobywaniu wiedzy, umiejętności i kształtowaniu postaw. Jest to oddziaływanie nauczyciela, na które składają się metody nauczania i zabiegi wsparte odpowiednimi środkami wywołującymi u dzieci aktywność. Metody te uwzględniają emocjonalny aspekt procesu uczenia się wykorzystując odpowiednie techniki. Odnoszą się do procesu nauczania.
Metody i techniki aktywizujące w pracy z dziećmi:
1. Organizacyjne (integracyjne) – np.: Wyspa, Wrzuć strach do kapelusza
2. Diagnostyczne –np.: Obcy przybysz, Metaplan
3. Dyskusyjne – Akwarium, Debata
4. Rozwijające twórcze myślenie -Słowo przypadkowe, Niezwykłe zadania
5. Twórczego rozwiązywania problemów- Karta Kołowa, Dywanik pomysłów
6. Grupowego podejmowania decyzji- Drzewo decyzyjne, Pustynia
7. Planowania –Gwiazda pytań
8. Gry dydaktyczne –Tworzenie gier planszowych.
Metody aktywizujące zaspokajają potrzeby dzieci, sprzyjają samodzielności, wyzwalają aktywność uczniów, wzmacniają pozytywne postawy wobec innych, aktywizują myślenie, mobilizują do działania, pobudzają wyobraźnię oraz uczą przez zabawę.
Nauczyciel pracując z wykorzystaniem metod aktywizujących rozpoczyna zajęcia od podziału klasy na grupy, stawia im zadania w formie jasno sprecyzowanego pytania. Może to być jedno zadanie dla wszystkich grup, lub dla każdej inne. Musi określić czas na wykonanie oraz dostarczyć grupom materiały.
Następnym etapem jest samodzielna praca zespołów, której wytworem będą w zależności od metody wypowiedzi słowne, pisemne, przedstawienia dramowe, plakaty itp.
Zwieńczeniem pracy jest prezentacja na forum grupy. Ma ona szczególne znaczenie, gdyż jest formą docenienia wysiłków wszystkich grup. Możliwość prezentacji poglądów, swojego zdania na forum ogólnym mobilizuje grupę do koncentracji na zadaniu, poszukiwania różnych pomysłów na rozwiązanie tych samych problemów, co poszerza zasób widzenia zagadnień.
Całość zamyka puenta prowadzącego, czyli podsumowanie.
Poniżej chciałabym przedstawić techniki projektów oraz techniki dramy.
Techniki projektów należą do strategii deskryptywnej, wysuwającej na pierwszy plan opis rzeczywistości tu i teraz z pozycji konkretnego podmiotu i w odniesieniu do konkretnego przedmiotu. Twórcą ich jest William Kilpatrick. Nawiązują do koncepcji pracy J. Deweya oraz C. Freineta. Uczeń lepiej przyswaja informacje, jeśli sam jest organizatorem i wykonawcą określonego procesu kształcenia, gdy zbiera informacje, opierając się na samodzielnej obserwacji, doświadczeniu, pomiarze, czy wywiadzie. Należą do nich technika wytwórcza, agrotechnika, zootechnika.
Jedną z technik projektów jest technika wytwórcza. Jest działalnością prowadzącą do powstania nowej rzeczy, chociaż nie musi to być nowością w sensie społecznym. Projekt „nowego”, według twórcy metody Williama Kilpatricka , to tyle, co zamierzone działanie wykonywane z całego serca w środowisku społecznym. W każdym projekcie należy wyróżnić następujące fazy:
1. zainicjowanie projektu
2. dyskusja nad propozycjami projektów
3. opracowanie planu projektu
4. wykonanie projektu
5. ukończenie projektu
6. „czas dla drużyny”, czyli orientowanie się na produkt
7. „metainterakcje”, czyli orientowanie się na proces.
Technika wytwórcza polega na wykonywaniu własnych lub cudzych projektów przedmiotów prostych i użytecznych (np.: karmnik dla ptaków) lub artystyczno- abstrakcyjnych (np.: modelu pojazdu), czy złożonych technicznie (np.: radia). Działania uczniów w tym zakresie powinny przebiegać od fazy opracowania własnego projektu (lub interpretacji cudzego), poprzez fazę zaplanowania czynności ukierunkowanych na pozyskanie odpowiednich materiałów, czy narzędzi, następnie fazę organizacji, czyli przygotowania warunków optymalnych do realizacji danego projektu, fazę realizacji oraz fazę kontroli i oceny uzyskanych efektów, a w przypadku złej oceny, fazy korygującej błędy. Praca nad projektem może mieć charakter zespołowy – gdzie wszyscy pracują nad jednym rozwiązaniem, bądź indywidualny – każdy opracowuje własne rozwiązanie. Praca może odbywać się także w grupach, gdzie każda tworzy różne projekty lub rozwiązania tego samego projektu. Wskazana jest również forma panelowa, gdzie w pierwszej fazie we wszystkich grupach opracowuje się wspólny projekt, by następnie wybrać najlepszy, a w następnej każdy osobno realizuje jakiś element projektu i wreszcie w fazie ostatniej wszyscy pracują nad jego realizacją i dokonują oceny.
Agrotechnika – technika ta tym różni się od techniki wytwórczej, że działania uczniów i nauczyciela wiążą się z zabiegami stosowanymi przy uprawie ziemi i roślin. Projektowanie i planowanie dotyczy w tym wypadku czasu i miejsca określonej uprawy, sposobów jej nawożenia, pielęgnacji i zbiorów. Projekty mogą dotyczyć również ukształtowania terenu, formowania trawnika, drzew, czy krzewów. Realizacja tego projektu może przebiegać według faz przedstawionych w poprzedniej technice. W technice tej należy zwrócić uwagę, że w odróżnieniu od rzeczy martwych zmian dokonana na żywych roślinach może być nieodwracalna, dlatego też wymaga głębszego namysłu i dużo większej staranności w czasie aktualizacji projektu. W technice tej należy zwrócić uwagę na hodowlę nowych gatunków roślin, z użyciem nawozów sztucznych, czy środków owadobójczych, co prawda zwiększających zbiory, lecz negatywnie wpływających na zdrowie człowieka. Agrotechnika nie powinna zmieniać świata, kierując się samą ekonomią, ale powinna go zmieniać, kierując się dobrem każdego człowieka i jego środowiska.
Zootechnika- zawiera się w pewnym stopniu w poprzednich technikach projektowania. Pojawia się tutaj również emocjonalny i subiektywny stosunek do świata zwierząt. Zootechnika dotyczy przede wszystkim hodowli zwierząt domowych, ale nie tylko, może dotyczyć np.: hodowli drożdży, czy egzotycznych węży. Istotne jest w tym wszystkim, by zwierzęta nie były przysłowiowymi „królikami doświadczalnymi”, lecz w jakimś stopniu służyły za partnerów w rozwiązywaniu wspólnych problemów egzystencjalnych. Technika ta ma przełamać tezę Kanta, że zwierzęta są istotami pozbawionymi jakichkolwiek procesów myślowych, czy Kartezjusza, że zwierzęta są tylko maszynami pozbawionymi jakiejkolwiek duszy. Ważne jest, że mamy takie same ciało realizujące podstawowe funkcje życiowe m.in.: trawienie, wymiana energii, prokreacja, a jednocześnie różnimy się samoświadomością naszej roli w odniesieniu do nas samych i świata fauny i flory.
Techniki dramy. Drama nawiązuje do Deweyowskiej koncepcji Nowego Wychowania uzależniającej dobór treści i metod nauczania od możliwości psychicznych dziecka, jego zdolności percepcyjnych oraz wrodzonej potrzeby działania. Należy do strategii transgresyjnej, dotyczącej szeroko rozumianego fenomenu twórczego rozwiązywania pojawiających się problemów lub doskonalenia już znanych rozwiązań, a także zagadnienia samorealizacji.
Drama jest sposobem poznawania świata za pomocą działania. Jest metodą pedagogiczną, w której wchodzenie w określone role, improwizacje nauczyciela i uczniów pozwalają kreować rzeczywistość. Opiera się na naturalnej skłonności człowieka do naśladownictwa i zabawy oraz umiejętności życia fikcją literacką. Służy do realizacji nadrzędnego celu, jakim jest rozwijanie człowieka i dokonywanie w nim pozytywnych zmian. Drama rozwija wyobraźnię, fantazję, wrażliwość emocjonalną, a także plastykę ciała. W dramie dzieck musi wczuć się w postać, działać, a nie grać. Jej uczestnicy działają bez scenariusza.
Gavin Bolton wyróżnia następującą klasyfikację dramy:
- proste doświadczenia (wprawki dramatyczne, ćwiczenia dramowe, gry i inne formy artystyczne)
- gry dramowe
-teatr
- drama właściwa .
Techniki dramy wg W. Andrukowicza.
Inscenizacja –technika ta polega na graniu ról fikcyjnych lub rzeczywistych osób, rzadziej rzeczy i zjawisk. Jest to zabawa w teatr, której istota sprowadza się do odtwarzania lub grania zachowań i działań, za pomocą środków werbalnych i pozawerbalnych. Wprowadzenie tej techniki na lekcjach uczy nie tylko określonych zachowań wynikających z konkretnej sytuacji społecznej, kulturowej, czy zawodowej, ale także kształtuje adekwatną samoocenę, realny poziom aspiracji, czy zróżnicowany wachlarz ekspresji. Uczniowie mogą grać konkretne postaci i sytuacje historyczne oraz współczesne, a także wymyślone, wykorzystując gotowy scenariusz lub własnoręcznie napisany na podstawie doświadczeń, obserwacji, bądź tylko wyobraźni. Zaangażowanie uczniów rośnie, gdy podejmują sami decyzję, co do wyboru scenariusza, roli a także strojów i dekoracji. W inscenizacji mogą brać udział wszyscy uczniowie, grając te same lub różne role, bądź też tylko chętni, a pozostali pomagają przy organizacji.
Podstawowym celem tej techniki jest doskonalenie zachowań interpersonalnych, nabywanie umiejętności komunikowania własnych myśli i uczuć oraz wdrażanie do odważnego wystawiania swojej osoby na forum publicznym.
Symulacja – technika ta przypomina poprzednią, z tym, że tutaj nie chodzi o odtwarzanie jakiegoś scenariusza, ale o naśladowanie rzeczywistych zachowań osób (np. kierowcy samochodu), zwierząt (np. głos kukułki), zjawisk fizycznych (np. wiatr) czy psychicznych (np. smutek). Symulacja może wchodzić w zakres inscenizacji, ale nie odwrotnie. Pewną odmianą tej techniki jest forma sytuacyjno- mimiczna, gdy dzieci jedynie za pomocą ruchu i gestu pokazują określoną postać lub zjawisko, a pozostali mają za zadanie odgadnąć, co jest przedmiotem pokazu. Inną odmianą jest symulacja z udziałem fantomu, np. w sytuacji, gdy uczniowie naśladują konkretne zjawiska i procesy z wykorzystaniem manekina. Jeszcze inną odmianą jest symulacja z wykorzystaniem „kabiny symulacyjnej” pozwalającej naśladować rzeczywiste zjawiska i procesy. Wreszcie może to być symulacja zjawisk przeprowadzona na modelach, lub za pomocą komputera. Zasadniczym celem tej techniki jest opanowanie umiejętności komunikacji pozawerbalnej oraz zdobycie określonych (specjalistyczno- technicznych) zainteresowań i orientacji w posługiwaniu się narzędziami lub urządzeniami. Technika ta jest rzadkim wypadkiem, gdy perfekcja wykonania splata się z bezstresowym stosunkiem do możliwości popełnienia błędów.
Identyfikacja sytuacyjna – technika ta polega na wprowadzaniu uczniów w mniej lub bardziej dokładną strukturę domniemanych lub rzeczywistych przyczyn i skutków określonej trudności (w konkretnych warunkach przestrzennych i czasowych), która domaga się rozwiązania. Przy czym wszyscy mogą szukać jednego rozwiązania tej trudności lub wielu rozwiązań. Zadaniem nauczyciela jest tak zilustrować daną trudność, by uczniowie nie tylko dobrze ją zrozumieli, ale przede wszystkim, żeby się z nią identyfikowali jako godną zaakceptowania i rozwiązania. O ile byłoby to możliwe, należałoby dokonać podziału ról lub zadań (na poszczególne osoby bądź też grupy), które w danej sytuacji formują werbalnie podstawowe pytania typu: co, dlaczego, jak?, a odpowiedź na nie miałaby usunąć lub znacznie zniwelować daną trudność. W zależności od stopnia trudności danej sytuacji uczniowie mogą dostać gotowy zestaw pytań, a nawet hipotez rozwiązania, i skupić się jedynie na ich wyborze lub mniej lub bardziej symbolicznej weryfikacji. Zbyt łatwa, lub zbyt trudna sytuacja zadaniowa znacznie zmniejsza stopień identyfikacji z problemem oraz sprawia, że podejmowane decyzje stają się mniej odpowiedzialne. Podstawowym bowiem celem tej techniki jest samodzielne dokonywanie wyborów i twórcze antycypowanie ich skutków. Technika ta ma szczególne znaczenie dla rozwoju wyobraźni uczniów, nie tylko dlatego, że na ogół nauczyciel rozpoczyna od słów: „wyobraźcie sobie, że jesteście w takiej sytuacji”, lecz również dlatego, że uczniowie mogą w tej sytuacji odwoływać się jedynie do własnej pamięci i intuicji.
Omówione powyżej techniki dowodzą, jak ważne jest w procesie nauczania własna aktywność dziecka kierowanego przez nauczyciela.
W pisaniu pracy posłużyłam się następującą literaturą:
1. Andrukowicz W., Edukacja integralna, wyd. Impuls, Kraków, 2001.
2. Dramowa interpretacja lektur szkolnych, red. Przybylska- Matula B., Muszyńska G., Kotulska B., Pochwa B., wyd. Nowa Era, Warszawa, 2004.
3. Drama w nauczaniu początkowym [w:] Przewodnik Metodyczny dla nauczyciela, wyd. Juka, Warszawa, 1996.
4. Wychowanie w przedszkolu 7/1998 s. 520.


opracowała: Barbara Koszewska

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie