UÇK – Armia Wyzwolenia Kosowa (
alb.
Ushtria Çlirimtare e Kosovës) -
albańska
zbrojna organizacja działająca na terenie
Kosowa
. Swe powstanie zasygnalizowała pod koniec
1992
. Po raz pierwszy do przeprowadzonego przez siebie zamachu UÇK przyznała się
11 lutego
1996
, podczas serii pięciu
zamachów
bombowych na obozy
serbskich
uchodźców
z
Krajiny
. W
1998
rozpoczęła walki z siłami rządowymi oraz rozpoczęła prześladowania serbskiej ludności cywilnej i
Albańczyków
, którzy ich nie popierali.
Geneza
Albańczycy w
Kosowie
przez długi czas na represje ze strony
Belgradu
, za swe dążenia do
secesji
, odpowiadali
nieposłuszeństwem obywatelskim
, ale bez większych rezultatów. Po kolejnych wystąpieniach albańskiej ludności w maju
1980 r
., władze w Belgradzie odpowiedziały surowymi represjami, brutalnie tłumiąc
demonstracje
i przeprowadzając liczne aresztowania.
W latach
1981
–
1983
jugosłowiański
wymiar sprawiedliwości skazał tysiące osób na
kary długoletniego więzienia
. Aby uniknąć represji ze strony
władz
, część ówczesnych bojowników udała się na
emigrację
. Wstępowali tam do różnych organizacji utrzymujących kontakty z
mafią
kosowską
w
Europie Zachodniej
.
W lutym
1982
r.
albańscy
bojownicy będący zwolennikami
Envera Hodży
założyli w
Turcji
Ruch na Rzecz Albańskiej Republiki Jugosłowiańskiej (LRSKJ). Powstał on w wyniku połączenia się czterech małych ugrupowań: Frontu Ludowego, Jugosłowiańskiej Marksistowsko-Leninowskiej Partii Komunistycznej, Ruchu na Rzecz Wyzwolenia Kosowa i Okupowanych Terytoriów Albańskich oraz Organizacji Marksistowsko-Leninowskiej Kosowa. Rok później część bojowników, przekonanych o konieczności wywołania
wojny
w
Serbii
dokonała
secesji
, by utworzyć Ruch Narodowy na Rzecz Wyzwolenia Kosowa (Lëvizja Kombëtare për Çlirimin e Kosovës - LKÇK).
Między lutym
1981
r. a marcem
1982
r. pierwsi kosowscy bojownicy zabili w
Brukseli
trzech Jugosłowian, a od listopada
1982
do marca
1984
r. dokonali dziewięciu
zamachów
bombowych w
Prisztinie
. Reakcja służb jugosłowiańskich była brutalna. W latach
1982
–
1989
zostało aresztowanych 12 tys.
Albańczyków
z
Kosowa
, oskarżonych o przynależność do organizacji podziemnych.
W
1985
r. LRSKJ przekształca się w Ruch na Rzecz Ludowej Republiki Kosowa (LRPK), co wskazuje na
niepodległościowy
i antyjugosłowiański charakter organizacji.
Po proklamowaniu przez
Ibrahima Rugovę
- Republiki Kosowa - uznawanej tylko przez
Tiranę
, LRPK zmieniła w
1993
r. swą nazwę na Ludowy Ruch Kosowa (LPK). Jej członkiem był także swego czasu
Hashim Thaçi
, późniejszy lider UÇK. Ludowy Ruch Kosowa (LPK), słabo reprezentowany w terenie, zdołało pozyskać jednak wpływy na
emigracji
w
Szwajcarii
,
Niemczech
i
Belgii
.
Pod koniec
1992
r. po raz pierwszy swe powstanie zasygnalizowała Armia Wyzwolenia Kosowa (UÇK), ale
Ibrahim Rugova
oficjalnie powątpiewał w jej istnienie aż do końca
1997
r. Przez trzy lata organizacja ta, mająca podwójne kierownictwo: w
Prisztinie
i w
Szwajcarii
, rozbudowywała się w oparciu o bojowników Ludowego Ruchu Kosowa (LPK).
Po raz pierwszy do przeprowadzonego
zamachu
UÇK przyznała się
11 lutego
1996
r., podczas serii pięciu zamachów bombowych podłożonych pod obozy
serbskich
uchodźców
z
Krajiny
. Dwa miesiące później doszło do zamordowania ośmiu serbskich policjantów w cywilu.
Działalność
Członkowie UÇK spotykają żołnierzy Stanów Zjednoczonych
Na początku swojej działalności UÇK ma charakter słabo zorganizowanej,
partyzanckiej
armii. Miała ona poziomą strukturę dowodzenia.
Ibrahim Rugova
całe dziesięć lat powtarzał, że
partyzantka
nie zda w
Kosowie
egzaminu.
Serbskie
akty przemocy w oczach zwolenników partyzanckiej wojny o
niepodległość
, wzmacniały jednak pozycję UÇK, także na arenie międzynarodowej. UÇK działała w myśl polityki „im gorzej, tym lepiej”, do czego popychały ją zresztą pewne koła w
Zagrzebiu
,
Waszyngtonie
i
Berlinie
.
Struktura społeczna
Kosowa
, podobnie jak w północnej
Albanii
, opierała się na systemie klanowym. Z tego powodu w
1996
r. UÇK prowadziła werbunek właśnie wśród klanów. Zapewniając sobie przychylność ich przywódców, organizacja zyskała solidną bazę lokalną.
Pierwszych
partyzantów
wyszkolili dla UÇK mówiący po
albańsku
oficerowie
wojska i policji
jugosłowiańskiej
, którzy w latach
1991
–
1992
zdezerterowali, by zaciągnąć się do armii
chorwackiej
lub
słoweńskiej
.
W latach
1996
–
1997
w masywie
Mirdita
w północnej
Albanii
powstały pierwsze ośrodki szkoleniowe. Organizację dyskretnie popierały nowe albańskie
służby specjalne
(SHIK), a później również
prezydent
Sali Berisha
. Po złożeniu urzędu późną wiosną
1997
r. Berisha otwarcie udostępnił kosowskim bojownikom swoją posiadłość w Tropoje. Podziemna armia miała również rezerwy w zachodniej
Macedonii
, gdzie skupiała się
albańska mniejszość
. W wioskach na granicy albańsko-macedońskiej, wokół
Gostivaru
,
Debaru
, Velesty i
Pogradecu
, znajdowały się liczne
magazyny
broni
, żywności i
lekarstw
.
Rok
1997
przyniósł wzmocnienie organizacji a jej liczebność wzrosła do kilkuset osób. W ciągu tego roku UÇK przeprowadziła 17
zamachów
bombowych w
Kosowie
i jeden w
Macedonii
. Dzięki kontaktom z klanami była świetnie poinformowana i regularnie usuwała zdrajców, zwłaszcza
szpiegów
będących na usługach
serbskich
służb specjalnych
. Po raz pierwszy publicznie bojownicy UÇK pokazali się
28 listopada
1997
r. podczas pogrzebu nauczyciela poległego w bitwie z policją serbską.
Do wiosny
1997
r. UÇK w swych działaniach cechowała daleko idąca ostrożność, która zostaje zarzucona dopiero w efekcie wydarzeń jakie miały wtedy miejsce w
Albanii
. Z
wojskowych
i
policyjnych
magazynów
zrabowane zostało wtedy setki tysięcy sztuk
broni
, z których znaczna większość sprzedana została następnie po niskiej cenie do
Kosowa
. Była to jednak broń złej jakości, której wobec braku odpowiedniej konserwacji i braku części zapasowych starczyło tylko do pierwszych walk
1998
r.
Na początku stycznia
1998
r., UÇK ogłosiło, że przenosi wojnę do
Macedonii
. Oznaczało to, że celem walki UÇK było już nie tylko samo
Kosowo
ale utworzenie
Wielkiej Albanii
, obejmującej tereny zamieszkiwane przez
ludność albańską
, czyli
Kosowo
,
Macedonia
, południowa część
Czarnogóry
i oczywiście sama
Albania
.
W
1998
r., UÇK podzielona była w strukturach zbrojnych na trzy grupy skupione w:
- Drenicy (
pragmatycy
) - gdzie grupa była najmniej zideologizowana od pozostałych, lecz nie miała zdolnych dowódców ani odpowiedniego zaplecza. Dlatego też
armii jugosłowiańskiej
było tak łatwo ją pokonać w trakcie walk prowadzonych wiosną
1998
r.
- Okolice Mališeva (
maoiści
) - grupa ta miała kilku zdolnych przywódców, którzy jednak rywalizowali ze sobą, a na dodatek żywa była jeszcze wśród nich
ideologia maoistowska
. Skutecznie zrazili do siebie Zachód, oznajmiając, że dążą do odbudowy Wielkiej Albanii.
- Region Djakovicy (
partyzanci
) - grupa ta miała utworzyć i ochraniać kanały komunikacyjne i aprowizacyjne z
Albanii
na północ. Mimo posiadania zdolnych dowódców i stosunkowo znacznych środków grupa nie wywiązała się z tego zadania.
Gdy w połowie lutego
1998
r. w Drenicy wybuchła
rebelia
, UÇK rozpoczęła pierwszą wielką ofensywę i w parę miesięcy udało się jej uzyskać kontrolę nad co najmniej 30 procent terytorium
Kosowa
. W wioskach kontrolowanych UÇK zabroniło działalności
partii politycznych
, zaczynało prześladować
mniejszość
serbską
,
cygańską
i
gorańską
. Ponieważ chciała uchodzić za najpoważniejszą siłę polityczną, wypowiadała się przeciw
Rugovie
, jego Demokratycznej Lidze Kosowa i kosowskiemu parlamentowi.
13 czerwca
1998
r. został powołany rzecznik prasowy UÇK, a
13 sierpnia
utworzony został „komitet polityczny”.
Po serii zwycięstw nadeszła jednak od końca czerwca
1998
r. seria porażek.
Serbowie
odbijali z rąk UÇK jedną wioskę za drugą a ich mieszkańcy zmuszani byli do opuszczania swych siedzib. Pod koniec lata
1998
r. powołana zostaje konkurencyjna wobec UÇK
milicja
.
USA
życzyły sobie formacji bojowej, którą dałoby się łatwiej pokierować. Dzięki
saudyjskim
pieniądzom i
tureckiemu
wsparciu pod przywództwem
Rugovy
powstała tzw. Zbrojna Siła Republiki Kosowskiej (FARK).
Gdy
13 października
1998
r. Richard Holbrooke wymusił na
Miloszeviciu
podpisanie porozumienia w kwestii
Kosowa
doszło do oficjalnego zawieszenia broni. Jeden z ważniejszych punktów porozumienia przewidywał opuszczenie przez wojska serbskie zajmowanych pozycji pod groźbą nalotów
NATO
. Kiedy wojska te powoli opuszczały prowincję, UÇK uciekała się do rozmaitych prowokacji: zatrzymywała członków kierownictwa LDK, zajmowała opuszczane przez
Serbów
pozycje, wreszcie w grudniu
1998
r. znowu podjęła walkę.
W tym okresie
dyplomaci
amerykańscy
nawiązali kontakty z przywódcami
partyzantki
, co zresztą nie zatrzymywało serbskich ataków ani represji. Na konferencję w
Rambouillet
6 lutego
1999
r. kosowscy
Albańczycy
pojechali podzieleni. Prędko zaczął też dominować jeden z członków delegacji Hashim Thaçi, odpowiedzialny w UÇK za
wywiad
. Pod koniec rozmów ogłosił on chęć utworzenia nowego rządu
Kosowa
, który miałby zastąpić rząd utworzony przez
Rugovę
w
1992
r. i ogłosił się jego premierem rozpoczynając tym samym kryzys polityczny wśród samych
Albańczyków
.
W międzyczasie poszerzyło się kierownictwo UÇK, a „zarząd polityczny” zwiększył liczbę swoich członków z sześciu do ośmiu osób. Sztabem generalnym, od
24 lutego
1999
r. kierował Sulejman Silemi, bratanek przywódcy jednego z liczących się klanów, a w jego skład wchodziło dwóch dowódców ds. planów operacyjnych (Rexhep Silemi i Bislim Zyrapi), pięciu dowódców stref i pięciu kierowników pionów.
Liczebność UÇK z tego okresu nie jest dokładnie znana, ale opierając się na danych amerykańskich oceniono, że
24 marca
1999
posiadała ona od 8-10 tys. uzbrojonych członków. Zmieniało się również uzbrojenie wojska, które w pierwszym okresie swej aktywnej działalności składało się głównie z
broni
pochodzenia
albańskiego
zrabowanego podczas zamieszek w
1997
r. Z czasem na wyposażeniu UÇK znalazła się bardziej nowoczesna broń różnego pochodzenia jak np. amerykańskie
M-16
, ręczne wyrzutnie rakiet przeciwlotniczych typu
Stinger
, izraelskie pistolety maszynowe
Uzi
,
rosyjskie
ręczne wyrzutnie przeciwpancerne a także nowa broń pochodzenia
singapurskiego
i
chińskiego
.
W przeddzień wznowienia negocjacji w
Paryżu
, przewidzianych na
15 marca
, w południowym i północnym
Kosowie
wybuchły walki. Gdy
22 marca
siły serbskie zaczynają potężną ofensywę, a
24 marca
rozpoczynają się naloty
NATO
na
Jugosławię
, sztab generalny UÇK doszedł do wniosku, że nadszedł ten długo oczekiwany „wielki moment” i że może liczyć na pomoc Zachodu.
Albańczycy
doznali jednak rozczarowania, tym bardziej, że
wojska jugosłowiańskie
wypędzają z
Kosowa
mieszkańców, pozbawiając tym samym partyzantów wsparcia ludności, zwłaszcza w okolicach, które
Belgrad
chciałby zatrzymać dla siebie w razie podziału regionu.
W czasie walk z armią
FRJ
część sił albańskich dość szybko zostało rozbitych (brygada północno-wschodnia i południowa) i zepchniętych głównie w kierunku granicy z
Albanią
i
Macedonią
. Przepędzona z większości terytorium UÇK skupiła się na północnym zachodzie Kosowa, przy granicy z
Czarnogórą
i
Albanią
. Prowadząc uporczywe walki obronne, czekając na przybycia dostawy broni czy wręcz na przybycie żołnierzy
NATO
poniosła ona znaczne straty i ostatecznie zmuszona została do opuszczenia części zajmowanego jeszcze terytorium. Straty UÇK poniesione w walkach starano się w pierwszym rzędzie uzupełnić poprzez przymusowy pobór wśród ludności cywilnej, uchodzącej z
Kosowa
. UÇK ogłosiła również
mobilizację
wszystkich mężczyzn w wieku od 18-50 lat, znajdujących się za granicą. Zwolnieni od tego obowiązku zostali jedyni żywiciele rodzin i osoby posiadające pracę ale po to, by finansować walkę. Ocenia się, iż w ciągu półtora miesiąca z Zachodu przyjechało 20 tys. ochotników. Oprócz wojskowej obowiązywała również mobilizacja finansowa. Każdy z 220 tys.
Albańczyków
posiadających pracę w
Szwajcarii
musiał wpłacać miesięcznie 2 tys. marek []. Kosowska
emigracja
we
Francji
wysłała 200 ochotników, a ci, którzy pracowali musieli odprowadzać połowę swoich zarobków na potrzeby UÇK.
UÇK przeszła wyraźną przemianę od momentu powstania. W czasie walk z siłami serbskimi znacznie rozszerzyła się baza społeczna UÇK. Rola jaką przyszło jej pełnić w czasie wojny sprawiła, że również po jej zakończeniu UÇK stanowiło ważny element w polityce
NATO
ustanawiającej nowy porządek w tej części
Bałkanów
.
Handel narkotykami
W
1998
roku
Departament Stanu USA
ogłosił, iż działalność UÇK ma charakter terrorystyczny i jest finansowana z międzynarodowego handlu
heroiną
oraz pożyczek z krajów islamskich, m.in. od
Usamy ibn Ladina
.[1] Również według amerykańskiej
Administracji Legalnego Obrotu Lekarstw
UÇK było zaangażowane w środkowo-wschodni
kartel
narkotykowy.[2] Oświadczenia te nie spowodowały zaprzestania zbrojenia i szkolenia członków tej organizacji przez
USA
i wspierania jej przez wojska
NATO
.
Źródła