Wzrost gospodarczy – zwiększenie się rocznej produkcji
dóbr
i usług w kraju. Jeśli w kolejnym roku w całej
gospodarce
uda się sprzedać więcej towarów i usług niż w roku poprzednim – mamy do czynienia ze wzrostem gospodarczym. Kiedy jesteśmy w stanie więcej zarobić, źródłem wzrostu jest nasza praca. Ale jeśli w tym samym czasie, gdy wzrosły nasze zarobki, o tyle samo podniosły się ceny towarów, które kupujemy, mieliśmy do czynienia tylko ze wzrostem nominalnym. Nie możemy bowiem kupić więcej niż poprzednio. Dlatego cieszyć się można tylko z wzrostu realnego, czyli po uwzględnieniu inflacji. Wzrost gospodarczy odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości
makroekonomiczne
charakteryzują się długofalowym
trendem
.
Źródła wzrostu gospodarczego
Głównym czynnikiem pobudzającym wzrost gospodarczy w krótkim okresie jest popyt konsumpcyjny i inwestycyjny, krajowy i zagraniczny. W długim okresie natomiast – dostateczna podaż i efektywność czynników wytwórczych. Coraz częściej czynnikiem wzrostu staje się też handel zagraniczny. Tempo wzrostu (lub spadku) produktu krajowego brutto jest (w przybliżeniu) sumą wskaźników obrazujących zmiany stanu zatrudnienia oraz wydajności pracy. Jednym z najważniejszych źródeł wzrostu wydajności jest postęp techniczny oraz dynamika inwestycji.
Mierniki wzrostu gospodarczego
-
produkt krajowy brutto
– całkowita wartość dóbr i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu danego roku na terenie danego kraju(kiedy rośnie PKB społeczeństwo staje się bogatsze),
-
produkt narodowy brutto
– całkowita wartość wyrobów i usług wytworzonych przez obywateli danego kraju w ciągu jednego roku, PNB uwzględnia również dochody krajowych firm uzyskane za granicą, nie uwzględnia dochodów obcych firm działających w kraju,
- stopa wzrostu
dochodu narodowego
(lub realnego produktu krajowego brutto). Oznacza ona stosunek przyrostu dochodu narodowego w badanym okresie do wielkości dochodu narodowego w okresie bazowym.
- wielkość produktu PKB przypadająca na jednego mieszkańca (
PKB
per capita).
Należy pamiętać, że PKB jest tylko pewną konwencją liczenia wartości produkcji w danym okresie. W uproszczeniu jest to suma wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w danym okresie. Wartość jest zaś iloczynem ilości i ceny poszczególnych dóbr. Dlatego też możliwy jest wzrost PKB przy niezmienionej produkcji a jedynie przy rosnących cenach. Doświadczać mogą tego, na przykład, kraje-producenci ropy naftowej przy rosnących cenach tego surowca. Ponadto, teoretycznie jest także możliwy spadek PKB przy wzrośnie wolumenu produkcji a jednoczesnym względnie silniejszym spadku cen. Jest to tak zwany argument wzrost zubożającego obecny w teorii handlu międzynarodowego.
Od niedawna część badaczy kwestionuje PKB jako uniwersalną miarę wzrostu gospodarczego. Nowe sugerowane miary w większym stopniu mają koncentrować się na wzroście wartości posiadanych przez osoby fizyczne i firmy dóbr i oparte są o powiązane ze sobą miary PKB oraz indeksy cen:
PPI
i
CPI
.
Bariery wzrostu gospodarczego
Bariery rozwoju gospodarczego są bardzo zróżnicowane w zależności od: osiągniętego poziomu rozwoju, historycznie ukształtowanego sposobu i poziomu życia ludności, powierzchni i zaludnienia kraju, położenia geograficznego, zasobności w bogactwa naturalne, tradycji wytwórczych i kulturalnych, kierunków specjalizacji produkcji i usług, udziału w międzynarodowym podziale pracy i innych. Bariery rozwoju grupować można według różnych kryteriów. Z reguły wyodrębnia się 4 główne aspekty rozwoju gospodarczego: polityczny, społeczny, techniczny i przyrodniczy.
Bariery polityczno-ekonomiczne
- bariera ustrojowo-ideologiczna
- bariera braku stabilizacji wewnętrznych stosunków politycznych
- bariera politycznego podziału świata
- bariera instytucjonalno-organizacyjna
Bariery społeczno-ekonomiczne
- bariera demograficzna
- bariera konsumpcji (płacy realnej)
- bariera infrastruktury społecznej
Czynniki wzrostu gospodarczego
Ekonomiści wymieniają cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego (cztery „siły napędowe” wzrostu). Są to:
- Praca (w ujęciu ilościowym – podaż pracy, jak i jakościowym – dyscyplina pracy, wykształcenie, kwalifikacje, motywacja)
- Zasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa, jakość środowiska)
- Kapitał – środki wykorzystywane w procesie produkcji
- kapitał rzeczowy (maszyny, fabryki, drogi)
- kapitał finansowy
- kapitał ludzki
- Technologia (nauka, technika, zarządzanie, przedsiębiorczość)
Zależność pomiędzy czynnikami wzrostu gospodarczego przedstawia funkcja produkcji:
Q=A f(K,L,R), gdzie:
- Q – produkcja
- K – produkcyjne użycie kapitału
- L – nakłady pracy
- R – nakłady zasobów naturalnych
- A – poziom technologii w gospodarce
- f – funkcja produkcji
Przykłady krajów o wysokim wzroście gospodarczym
Przykładów wysokiego wzrostu gospodarczego jest wiele. Po drugiej wojnie światowej okres szybkiego wzrostu doświadczyły kraje Europy Zachodniej odbudowujące swój potencjał gospodarczy, w tym szczególnie wysokie tempo wzrostu osiągnęła
Republika Federalna Niemiec
. Wiele lat wysoką dynamiką wzrostu mogła pochwalić się
Japonia
, która również wyrosła na jedną z największych potęg gospodarczych. W latach 90. jej sukces powtarzały tzw.
azjatyckie tygrysy
– kraje takie, jak
Korea Południowa
czy
Tajlandia
. Obecnie krajem, który może poszczycić się najwyższą dynamiką PKB, są
Chiny
.
Również kraje socjalistyczne mogły pochwalić się wysokimi wskaźnikami tempa wzrostu gospodarczego w okresie intensywnej industrializacji. Niestety gospodarki tych państw doświadczyły poważnych kryzysów zmierzających ostatecznie do odrzucenia systemu centralnego planowania.
Mimo, że dodatni wzrost gospodarczy może wydawać się być zjawiskiem powszechnym, to we współczesnej historii nie brakuje wielu przykładów ujemnego wzrostu gospodarczego. Znaczny spadek PKB może być wywołany zniszczeniami wojennymi. Doświadczyło tego wiele państw europejskich podczas I i II wojny światowej. Negatywny wpływ na produkcję potęgowało także zamknięcie granic ograniczające przepływy kapitału i wymianę handlową. Przykładowo, Polska doświadczyła po I wojnie światowej głębokiego spadku produkcji na skutek zarówno zniszczeń wojennych jak i załamania eksportu na rynek rosyjski. Poziom rozwoju z 1913 r. udało się osiągnąć powtórnie tuż przed wybuchem II wojny światowej.
Po II wojnie światowej także nie brakowało przykładów negatywnego rozwoju gospodarczego. Uzyskujące niepodległość byłe kolonie europejskie w Afryce, mimo początkowego ożywienia, wkraczały na drogę długotrwałego regresu. Za taki stan rzeczy często obwinia się silne zróżnicowanie etniczne społeczeństw państw Afryki subsaharyjskiej, co jest zarzewiem konfliktów wewnętrznych. Chlubnym wyjątkiem pośród państw czarnej Afryki jest
Botswana
. Także państwa uznane za wysokorozwinięte mogą doświadczać znacznego spadku PKB. Przykład stanowi Wenezuela, będąca w latach 60tych w czołówce gospodarek świata, obecnie odrabiająca 40 lat stracone dla rozwoju. Inną grupę państw, które doświadczyły spadku PKB, stanowią gospodarki przechodzące transformację systemowo-ustrojową. Wszystkie państwa bloku wschodniego doświadczyły znacznego spadku PKB. Na ogół po okresie regresu następował okres szybkiego wzrostu gospodarczego. Niemniej, niektóre gospodarki państw byłego ZSRR, przykładowo Ukraina i Mołdawia, nie osiągnęły ciągle poziomu sprzed 1990 r.
Korzyści ze wzrostu gospodarczego
Korzyścią ze wzrostu gospodarczego i
rozwoju gospodarczego
jest podwyższenie standardu życia, lepsza sytuacja socjalna, większe bezpieczeństwo publiczne. Jednak sam wzrost PKB nie gwarantuje wzrostu stopy życiowej czy dobrobytu społeczeństwa. Wzrost PKB może iść w parze ze wzrostem biedy, na co wskazują przykłady takie jak
Brazylia
, gdzie szesnastokrotnemu wzrostowi gospodarczemu po II wojnie światowej nie towarzyszyło zmniejszenie nędzy. Dlatego też skuteczniejszym miernikiem korzyści ze wzrostu gospodarczego dokładniej opisującym jego wymiar jest ujęcie
PKB
per capita, czyli
PKB
w przeliczeniu na jednego mieszkańca.
Zobacz też
Źródła
